محبوبترینها
کدام رنگ کاغذ دیواری مناسب فضای شماست؟
چه چیزهایی دیگر در دکوراسیون مد نیست؟!
بررسی قیمت تیرچه + قیمت تیرچه کرومیت + قیمت یونولیت
خرید و قیمت ورق در مشاوران آهن + [مشاوره رایگان]
تی‌وی وال: ایده‌ای نوین برای دکوراسیون داخلی
انواع ریل دستگاه‌های CNC + جدول مقایسه معایب و مزایا
خرید سوسیس پرکن اصل با گارانتی
تشخیص دیسک و صفحه اصلی از تقلبی (6 راه ساده)
بهترین روش های چاپ جعبه محصولات + ویژگی ها و کاربردها
بهترین روش های چاپ جعبه محصولات + ویژگی ها و کاربردها
ده راهنمایی برای نوازندگان مبتدی یوکللی
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1809665741
معاد و تناسخ از دیدگاه شیخ شهاب الدین سهروردی
واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا:
معاد و تناسخ از دیدگاه شیخ شهاب الدین سهروردی تهران - ایرنا ، مسأله ی معاد و تناسخ از جمله مباحثی است که بسیاری از فلاسفه به ارائه ی رأی ونظر درباره ی آن پرداخته اند. شیخ شهاب الدین سهروردی ملقّب به شیخ اشراق از جمله حکمای ایرانی است که با براهین و استدلال های قوی به ابطال طریقه ی تناسخ رأی داده است.
شیخ شهاب الدین سهروردی ( 549 -587 ق) حکیم و فیلسوف ایرانی، ملقّب به شیخ اشراق که در جوانی به شهادت رسید از جمله حکمایی است که نظرات بی بدیلی را درباره ی معاد و مردود دانستن اعتقاد به تناسخ ارائه داده است . نوشتار زیر به استناداتی که از ˈ حکمه الاشراق ˈ وی گرفته شده ، پرداخته است.
تفاوت میان معاد و تناسخ ، یکی از نکات و سؤالات مهمی است که در ابتدای امر می بایست به آن توجه شود. در تبیین تفاوت این دو امر باید گفت که معاد انتقال روح از عالم شهادت به عالم غیب است در حالی که تناسخ انتقال و تردّد روح در همین جهان و بین بدن های مختلف است. یعنی در واقع در معاد ، انتقال از یک عالم به عالم دیگر صورت می گیرد در حالی که در تناسخ تعدّد عوالم مطرح نیست اگرچه اصل انتقال مورد تأکید است و برای این انتقال نقطه ی پایانی نیز متصور نیست.
به طور کلی درباره ی انتقال روح و تردّد آن در پیکرهای مختلف، براساس موقعیت ها و مناسبت های متفاوت، اعمّ از نورانی یا ظلمانی اصطلاحات خاصی در آثار حکما ذکر شده است . به طور مثال اگر روح آدمی از کالبد انسانی به کالبد حیوانی منتقل شود، به آن مسخ می گویند و اگر این انتقال از کالبد انسانی به نباتات باشد فسخ و چنانچه نفس به کالبد جمادات برود به آن رَسخ می گویند. نسخ یا تناسخ زمانی است که روح آدمی از یک انسان به انسان دیگر منتقل شود.
شیخ شهاب الدّین سهروردی در ˈ حکمه الاشراقˈ اذعان می دارد که بسیاری از حکمای قدیم به موضوع تناسخ اعتقاد داشته اند . وی در این کتاب، نظر بودا و برخی حکیمان شرق را درباره ی تناسخ و کیفیت و اقسام آن توضیح می دهد. شیخ اشراق هم چنین به دیدگاه برخی حکیمان مسلمان که در صحت و سقم تناسخ به برخی آیات وحی تمسّک جسته اند اشاره می کند، آیاتی مانند: ˈ کلّما نَضِجت جُلودهُم بدّلناهُم جُلوداً غیرهاˈ ( هرگاه پوست تنشان پخته شود و بسوزد آنان را با پوستهای دیگری جایگزین سازیم ) و یا آیه ی ˈ کُلّما ارادوا اَن یَخرُجوا منها اعیدُوا فیها ˈ ( بخواهند از آن (= آتش) بیرون بیایند به آن برگردانده می شوند) . هم چنین آیه ی ˈ و ما من دابةٍ فی الأرض ِ و لا طائرٍ بجناحیه الا اممٌ امثالُکُم ˈ ( هیچ جنبنده ای در زمین نیست و نه هیچ پرنده ای که به دو بال خویش بپرد مگر آنکه گروه هایی مانند شمایند. )
برخی فلاسفه و کسانی که با آثار سهروردی آشنایی داشته اند مانند صدرالمتألهین (ملاصدرا) گمان برده اند که شیخ اشراق در مورد تناسخ نیز به عقیده ی قدما متمایل بوده و در بطلان آن تردید روا داشته است، به نحوی که در کتاب تعلیقات ملاصدرا آمده است: ˈآنچه از ظاهر عبارت سهروردی در اینجا بر می آید این است که وی در مورد بطلان تناسخ تردید داشته و به طور قطع و یقین با این مسأله برخورد نکرده است.ˈ
شاید علت این امر که برخی را بر آن می دارد که فکر کنند سهروردی رأی ثابتی در نفی تناسخ ندارد از آنجا ناشی می شود که او به همان اندازه که براهین طرفداران تناسخ را ناقص می داند براهین مخالفان آن را نیز سست و بی اساس بشمار می پندارد. در حالی که سهروردی در باب تناسخ اظهار تردید نکرده و بطور قطع و یقین آن را باطل شمرده است. چرا که وی در همان اثرش ، خلاص شدن نفس و رهائی یافتن آن از جهان اجسام و ناپاکی های طبیعت را مورد تأکید قرار می دهد. و صراحتاً در این باب می گوید: کسی که بیشتر همّت خود را مصروف عالم نور و جهان آخرت نکند از تاریکی های طبیعت رهایی نمی یابد ولی کسی که بیشتر اندیشه ی خود را در عالم نور به کار گیرد و به کانون نور و حیات عشق بورزد به حقایق هستی واقف گشته و از ناپاکی های طبیعت پیراسته می گرددˈ.
کسانی که با اصول اندیشه های اهل تناسخ آشنایی دارند به خوبی می دانند که این سخن سهروردی مباین مبانی اندیشه ی تناسخ است و با آن سازگاری ندارد.
یکی از براهینی که شیخ شهاب الدین سهروردی در ردّ مسأله ی تناسخ مطرح می کند این است که وی موجود بودن نفس قبل از بدن را قبول ندارد و پیدایش نفس را منوط به شکل گیری بدن می داند. هم چنین وی معتقد است که ˈ نفوس آدمیان ، واحد به وحدت عددی نیستˈ بلکه ˈ واحد بالنوع ˈ است. زیرا به رأی وی اگر نفوس آدمیان به لحاظ عددی ، یکی بود در این صورت آنچه برای یک شخص معلوم و روشن بود برای سایر مردم نیز پوشیده نبود. از آن رو که ذات خود آگاه هر انسان ، به خویشتنِ خویش همواره به عنوان ˈ منˈ اشاره می نماید.
پیروان طریقه ی تناسخ بر این باورند که نفس ناطقه در مراحل نزول و هبوط خود ، نخستین بار در قالب پیکر آدمی فرود می آید و با اکتساب صورت های گوناگون و بر حسب موقعیّت های مختلف در پیکر سایر حیوانات و یا هر نوع پیکری اعمّ از نورانی یا ظلمانی انتقال می یابد.
در اینجا رواست که تعریفی کلی از نفس ناطقه نیز ارائه دهیم. نفس ناطقه موجودی است که دارای درجات مقامات متفاوتی است که البته حقیقت آن محدود به درجات نمی شود. یعنی همواره در حال طی درجات مختلف است و با پشت سر گذاشتن هر درجه مرحله ی جدیدی را جستجو می کند.
پس در واقع معتقدان به تناسخ باور دارند که نفس ناطقه اگر نتواند خود را به مقام کمال برساند و از مرحله ی نقص خارج شود ناچار در پیکر یک حیوان که با خلق و خوی وی سنخیّت دارد انتقال می یابد، ولی اگر همین نفس ناطقه مراحل کمال را پشت سر بگذارد از این جهان رها گشته و به منبع نور واصل می گردد. یعنی در نظر ایشان نفس ناطقه بطور کلی از مادّه و زمان مجرد است و از این امر نتیجه می گیرند که بدن مردگان محدود و متناهی نیستند.
در همین جاست که عمده ترین سؤال در برابر رأی باورمندان به تناسخ مطرح می گردد و عدم توانایی ایشان در اثبات تناسخ را نشان می دهد بدین نحو که آیا نفوس جدا گشته از ابدان متناهی اند یا غیر متناهی؟
در پاسخ به این سؤال دو فرض مطرح می شود یکی این که اگر فرض کنیم نفوس جداشده از ابدان ، محدود و متناهی نیستند در این صورت پذیرفته ایم که امور غیر متناهی به طور بالفعل تحقّق پذیرفته اند که این مسأله امری محال است. فرض دیگر این که اگر بپذیریم که نفوس جدا شده از ابدان متناهی اند در این صورت نیز بایستی حدوث نفس وابسته به حدوث بدن باشد که پیشتر استدلال سهروردی در ردّ این امکان را نیز بیان کردیم.
سهروردی بر اساس ذوق حکمت اشراق ، معتقد است که نفس یا همان نور مجرد مدبر، پس از فناء جسم ، معدوم نمی شود چرا که نور مجرد مقتضی عدم خویش نیست و الّا اصلا موجود نمی شد. بنابراین هنگامی که نور مجرد از ظلمات رهایی یابد به بقاء نور قاهر که علت اوست باقی می ماند و مرگ کالبد به علت بطلان مزاجی است که صورت می گیرد.
وی در باب معاد نیز در همان کتاب ˈحکمه الاشراقˈ بیان می دارد که هرگاه نفس با آگاهی از حقایق و عشق، نورانی شود از پلیدی های برزخ پاک می گردد و پس از مرگ، عالم نور را مشاهده می کند و اشراق هایی غیر متناهی از انوار اسپهبد بر او منعکس می شود. همچنین بیان می کند که احاطه بر لذّات روحانی نورانی در این عالم میسر نیست.
از دیدگاه شیخ اشراق ، کسانی که معاد را باور ندارند پس از مرگ قهر و غلبه ی خدا را مشاهده می کنند. قهری که هیچ چیز قادر به دفع آن نیست.
برگرفته از:
1- شعاع اندیشه و شهود در فلسفه ی سهروردی ، غلامحسین ابراهیمی دینانی، انتشارات حکمت ، تهران 1383
2- نور در حکمت سهروردی، سیما نوربخش ، نشر شهید سعید محبی، تهران 1383
انتهای پیام /*
: ارتباط با سردبير
[email protected]
06/12/1392
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایرنا]
[مشاهده در: www.irna.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 70]
-
گوناگون
پربازدیدترینها