محبوبترینها
چگونه با ثبت آگهی رایگان در سایت های نیازمندیها، کسب و کارتان را به دیگران معرفی کنید؟
بهترین لوله برای لوله کشی آب ساختمان
دانلود آهنگ های برتر ایرانی و خارجی 2024
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1845390222
الگوی تربیت مهدوی در نظام آموزشی کشور
واضح آرشیو وب فارسی:فارس:
الگوی تربیت مهدوی در نظام آموزشی کشور
با توجه به اهمیت تربیت دینی و اسلامی مبتنی بر فقه شیعی از طریق کسب معرفت و ایجاد محبّت به اهل بیت به ویژه مقولۀ مهدویت و انتظار، نقش سازنده و اثرگذار نهاد آموزش و پرورش برای توسعۀ فرهنگ انتظار و مهدویت بیشتر احساس می‌شود.
چکیده پرداختن به تربیت الهی نوآموزان و فراگیران جامعۀ اسلامی اعم از کودکان، نوجوانان و جوانان و تلاش برای تحقق حیات طیبه و قرب الهی، همواره از دغدغه‌های نظام تعلیم و تربیت کشورمان بوده است. در این راستا از گذشته تا کنون گام‌هایی هرچند نمادین و نه‌چندان بنیادین در ابعاد گوناگون تربیت اسلامی، دینی و قرآنی برداشته شده است. روشن است که محور مشترک و تأکید قاطع ابعاد گوناگون تربیت الهی مبتنی آموزههای دینی و فقه شیعی، همانا کوشش برای تربیت انسان‌هایی موحد، پویا، امیدوار به آینده و منتظر مصلح جهانی است که ضمن دوری از اندیشه‌های پوچ‌گرایانه، در تکاپوی دستیابی به حیات طیبه و ساختن جامعۀ زمینه‌ساز و منتظر گام برمی‌دارند. در سال‌های اخیر با همت برنامه‌ریزان تربیتی و مسئولان فرهنگی کشورمان، بهویژه با تولید «سند تحول بنیادین آموزش و پرورش»، اقدامات برنامه‌ای کلان و ریل‌گذاری اساسی در حوزۀ تربیت مهدوی فراگیران صورت گرفته است. اما لازم است برای تحقق اهداف برنامه‌ها و راه اندازی الگوی تربیت مهدوی، گام‌های اجرایی و عملیاتی مهمی برداشته شود که در این راستا، الگوی معرفی شده در پژوهش حاضر، با هدف شناسایی، تبیین و نهادینه ساختن راهبردهای عملیاتی تربیت مهدوی در حوزه‌های سه‌گانه مغزافزار، نرم‌افزار و سخت‌افزار نظام تعلیم و تربیت کشورمان ارائه شده است. واژگان کلیدی: مهدویت و انتظار، تربیت مهدوی، الگوی عملیاتی، سند تحول بنیادین. مقدمه اعتقاد به مهدویت و ظهور منجی موعود و مصلح زمان به عنوان غایت و نهایت زندگی بشر، در مکتب تشیّع اهمیت ویژه‌ای دارد و به لحاظ ریشه داشتن در مبانی اعتقادی و عملی شیعیان، دارای نقشی مهم در همۀ ابعاد زندگی آن‌هاست و به جرأت بیشترین تجربههای معنوی، عرفانی و اخلاقی در تاریخ شیعه، مرهون فرهنگ مهدوی و فرهنگ حسینی است (صمدی، 1385). البته موضوع مهدویت و انتظار در طول تاریخ از غبار زمان، تحریف بدخواهان و توطئۀ دشمنان مصون نمانده و گاه با افکار و ایده‌های انحرافی و خرافی به بیراهه کشیده شده و هر کدام آفات و مضراتی را وارد این بحث کرده‌اند، به طوری که عده‌ای برای رسیدن به اهداف نفسانی و پلید خود، در پی تحریف و تخریب آن برآمده‌اند و قدرت‌های استکباری نیز برای تسلط بر منابع مسلمانان به این امر دامن زده‌اند (خادمی شیرازی، 1365). در این راستا بر منتظران واقعی و علمای جامعۀ اسلامی است که نسبت به تبیین چهرۀ حقیقی حضرت حجت(عج) و تبیین آموزۀ مهدویت وجهۀ همت بگمارند که البته نقش و رسالت نهادهای فرهنگی بهویژه نهاد تعلیم و تربیت در حکومت اسلامی نسبت به زدودن غبار تحریف و توطئه و نیز آگاهی‌بخشی و ترویج فرهنگ انتظار و مهدویت در میان فراگیران و جوانان جامعۀ اسلامی، کلیدی است. بنابراین در این نوشتار، به روش توصیفی _ تحلیلی ضمن تبیین ضرورت و آسیب‌شناسی وضعیت موجود نظام آموزشی در پرداختن به تربیت مهدوی، الگوی پیشنهادی عملیاتی توأم با مکانیسم‌های اجرایی و راهبردهای عملی در جهت راه‌اندازی و توسعۀ تربیت مهدوی برای نظام آموزشی کشورمان متناسب با افق و دورنمای برنامه‌های فرادستی، بهویژه « سند تحول بنیادین آموزش و پرورش کشور» معرفی کرده‌ایم. اهمیت و ضرورت نگرش ایجابی به حوزۀ تربیت مهدوی تعلیم و تربیت اسلامی تحت تأثیر ارزش‌ها و آرمان‌های برآمده از آموزههای دینی و جهان‌بینی اسلامی، غایاتی مانند رشد و هدایت، طهارت و حیات طیبه، ایمان و تقوا، قرب الهی، رضوان احدیت، عبادت و عبودیت را پی‌گیری می‌کند؛ به‌طوری که کارویژۀ تربیت دینی در جامعۀ اسلامی همانا شکل‌دهی به باورها و ایمان و اعتقادات فراگیران، متناسب با ارزش‌ها و تعالیم دینی است. در این راستا، یکی از آرمانهایی که با اهداف مزبور هماهنگ است، ایمان به فلسفۀ غیبت و انتظار فرج در اصلاح امور زمان که از بُعد جامعه‌شناختی، برای تأمین سلامت روانی افراد، کنترل ناهنجاری‌های اجتماعی و اصلاح جامعه کارساز بوده، به‌طوری که احساس «عدالت اجتماعی» به عنوان نتیجۀ باور به مهدویت، انگیزۀ مناسبی برای جلوگیری از ارتکاب جرم و ناهنجاری است. همچنین از منظر روان‌شناختی، انتظار، امیدواری و وعدۀ پیروزی حتمی، موجب سلامت و قوت روحی و روانی در شخص منتظر گردیده و نهایتاً هنجارها و مدل‌های رفتاری غالب، زمینۀ هم‌نوایی، همبستگی و نظم اجتماعی در جامعه را موجب می‌گردد (حسین‌زاده و همکاران، 1388: 139) که این خود برگرفته از رویکرد «تربیت مهدوی» است و باید از جهت‌گیری‌های غالب و کلان تربیت دینی در جامعه باشد. همچنین باور به مهدویت و انتظار فرج، آموزه‌ای دینی است. بنابراین مهم‌ترین اهمیّتهای کارکردی تربیت مهدوی در حوزۀ تربیت دینی برای نوجوانان و جوانان به عنوان سرمایههای اجتماعی جامعه _ که بهترین دوران زندگی و سرمایه عمر خود را در اختیار نهاد آموزش و پرورش قرار می‌دهند _ متناسب با سطوح سنی و ویژگی‌های رشدی آن‌ها، ایجاد نشاط و امیدبخشی، فاصله گرفتن از روزمرگی، نجات از ناامیدی و امیدوار به آینده بودن، الگوی عمل داشتن، مراقبت دائمی، انتظار عالی، پاسداری از آیین الهی و... است. افزون بر کاکرد تربیت دینی در تعمیق و ترویج باورها و اعتقادات منجی‌گرایانه و تأکید بر نقش آموزۀ انتظار و مهدویت در زندگی فردی و اجتماعی، یکی از مؤلفه‌های مهم در زمینه‌سازی ظهور حضرت حجت(عج) و شکل‌دهی جامعۀ زمینه‌ساز، توجه به نقش انسان و مقولۀ نیروسازی و تربیت منتظران واقعی در راستای تحقق انقلاب جهانی حضرت مهدی(عج) است؛ زیرا اراده و محتوای باطنی انسان، علّت‌العلل همۀ تغییر و تحولات اجتماعی است. بنابراین تربیت مهدوی مبتنی بر فلسفۀ تعلیم و تربیت اسلامی، نقشی محوری و مهم در زمینه‌سازی برای ظهور ایفا می‌کند و لازم است که دولت زمینه‌ساز نسبت به سیاست‌گذاری در تعلیم و تربیت و تدوین نظام آموزش و پرورش بر اساس آموزۀ مهدویت و انتظار، اهتمام ورزد (موسوی، 1388: 89). بنابراین ضروری است در راستای تدبیر اقدامات تربیتی و راهبردهای مهندسی فرهنگی برای زمینه‌سازی ظهور، متولیان فرهنگ و اندیشۀ اجتماع، فعالیت‌های فرهنگی را هماهنگ با آرمان ظهور و در راستای تسهیل و تعجیل ظهور امام(عج) تنظیم نموده و قوانین و برنامه‌هایی را در این جهت‌گیری تدوین کنند و راهکارهای عملی کردن آن را نیز اندیشیده و پیشنهاد دهند (حائری‌پور، 1389: 187). رویکرد تربیت مهدوی مبتنی بر فلسفۀ انتظار، دلالت‌های متعددی برای برنامه‌های آموزشی، تربیتی و درسی، بهویژه برنامۀ درسی تربیت دینی دارد. به طوری که برنامه‌ها باید بتواند ضمن انتقال دانش، تقویت نگرش و توسعۀ رفتارهای عملی و آمادگیهای فردی و اجتماعی افراد، زمینۀ تحقق اهداف تربیت مهدوی و آرمان‌های فلسفۀ انتظار را افزایش دهد (مرزوقی، 1387؛ پهلوان، 1382). بنابراین می‌توان گفت مهدویت و انتظار، با توجه به ابعاد شخصیت آدمی و حوزه‌های سه‌گانۀ اثرگذاری اقدامات تربیتی و یادگیری، دلالت‌های تربیتی گوناگونی دارد که عبارتند از: الف) دلالت‌های تربیت مهدوی در حوزۀ بینش‌ها که شامل کمک در شناخت معیارهای حق و باطل، خردورزی، نجات از دام شک‌گرایی و تزلزل در حوزۀ اندیشه و تعمیق بینش و بصیرت مهدوی است. ب) دلالت‌های تربیت مهدوی در حوزۀ گرایش‌ها که شامل تخلّق به فضایل انسانی، امید به آیندۀ روشن، صبر و استقامت، وابستگی نداشتن و تسلیم نشدن به اوضاع موجود، شجاعت و شهامت در تغییر اوضاع و شرایط، جوشش عواطف معنوی سازنده، هویت‌بخشی و رهایی از پوچی و بی‌هدفی است. ج) دلالت‌های تربیت مهدوی در حوزۀ رفتارها که شامل پویایی و سازندگی، تعهد و مسئولیت، مدیریت تحول، مجاهدت در برپایی حق، عدالت گرایی، وحدت و هم‌گرایی است (موسوی، 1388: 96). آسیب شناسی ظرفیت‌ها و چالش‌های رویکرد تربیت مهدوی در نظام آموزشی الف) فرصت‌ها و ظرفیت‌های بالقوۀ نظام آموزشی در حوزۀ تربیت مهدوی پس از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی ایران، ضمن مطالعات گسترده دربارۀ اهداف و غایات نظام آموزش و پرورش، نسبت به مد نظر قرار گرفتن و توجه به چهار هدف زمینه‌ساز برای وصول به هدف غایی تعلیم و تربیت _ که همان رسیدن به کمال و قرب الهی است _ تأکید شده که این چهار هدف زمینه‌ساز عبارتند از: یکم. تعلیم و تربیت فرد در ارتباط با مبدأ آفرینش؛ دوم. تعلیم و تربیت فرد در ارتباط با خویشتن؛ سوم. تعلیم و تربیت فرد در ارتباط با جامعۀ خود؛ چهارم. تعلیم و تربیت فرد در ارتباط با عالم طبیعت (همو، 1384: 13). همچنین در فصل اول «قانون اهداف و وظایف وزارت آموزش و پرورش» مصوب1366، با عنوان «اهداف اساسی وزارت آموزش و پرورش» چنین آمده است: مادۀ 1. تقویت و تحکیم مبانی اعتقادی و معنوی دانش‌آموزان از طریق تبیین و تعلیم اصول و معارف احکام دین مبین اسلام و مذهب جعفری اثنی‌عشری بر اساس عقل، قرآن و سنت معصومین(ع)؛ مادۀ 2. رشد فضایل اخلاقی و تزکیۀ دانش‌آموزان بر پایۀ تعالیم عالیۀ اسلام، تبیین ارزش‌های اسلامی و پرورش دانش‌آموزان بر اساس آن‌ها، تقویت و تحکیم روحیۀ اتکا به خدا و اعتماد به نفس، ایجاد روحیۀ تعبد دینی و التزام عملی به احکام اسلامی، ارتقای بینش سیاسی بر اساس اصل ولایت فقیه در زمینه‌های مختلف جهت مشارکت آگاهانه در سرنوشت سیاسی کشور، ... رشد دادن و تقویت روحیۀ عدالت‌پذیری و عدالت‌گستری و ظلم‌ستیزی و مبارزه با تبعیضات ناروا و حمایت از مظلومین و مستضعفین، ... . (همو، 1380) در این راستا اهداف تربیتی در نظام تعلیم و تربیت اسلامی، بهویژه تربیت مهدوی که برگرفته از آموزههای قرآنی، اسلامی و اعتقادات اصیل و منجی‌گرایانۀ شیعه بوده و همۀ ابعاد وجودی متربی (بُعد معنوی، جسمانی، عقلانی، اخلاقی، عاطفی، اجتماعی) را در بر می‌گیرد، عبارتند از: الف) اهداف تربیت مهدوی در وظایف انسان نسبت به خداوند: خداشناسی، پرهیزگاری، عبادت و بندگی؛ ب) اهداف تربیت مهدوی در وظایف انسان نسبت به خود: اندیشه‌ورزی و کسب علم و معرفت، کسب ایمان و فضایل اخلاقی، تعدیل و هدایت غرایز، توجه همزمان به بعد جسمانی و روحانی و... ؛ ج) اهداف تربیت مهدوی در وظایف انسان نسبت به دیگران: ارتباطات اجتماعی، ارتباطات اقتصادی، ارتباطات سیاسی، ارتباطات فرهنگی و... ؛ د) اهداف تربیت مهدوی در وظایف انسان نسبت به طبیعت: شناخت طبیعت و استفادۀ شایسته از آن. لذا آشکار است که اهداف مطرح تربیت مهدوی مورد اشاره، با اهداف زمینه‌سازِ تحقق هدف غایی مصوب و تعریف شده برای نظام آموزش و پرورش همخوانی دارد (صالحی، 1386). همچنین در راستای آسیب‌شناسی رویکرد کنونی نظام تربیتی کشور به موضوع تربیت مهدوی فراگیران و بررسی ظرفیت‌های بالقوه و چالش‌های اساسی در این‌باره می‌توان استدلال کرد که اگرچه خوشبختانه در سال‌های اخیر و به دنبال بازنگری و تدوین فلسفۀ تربیتی برای نظام تعلیم و تربیت کشور، با توجه به لزوم انطباق همۀ شئون زندگی آدمی با نظام معیار و ضرورت انتخاب و التزام آگاهانه و آزادانۀ آن توسط افراد جامعه، گام‌های مطلوبی برداشته شده، تربیت دینی و اخلاقی نسبت به سایر ساحت‌های تربیت، محوریت داشته و از اولویت برخوردار است. در این راستا نیز آموزۀ مهدویت در قالب جهان‌بینی توحیدی و الهی، یکی از آموزههای فقه شیعی است که می‌تواند ضمن تأثیرپذیری از مکتب تربیتی اسلام، شکل دهندۀ نوعی فلسفۀ تربیتی انتظار مبتنی بر فلسفه تربیتی اسلامی باشد (موسوی، 1388: 97). خوشبختانه در راستای شکل‌گیری نوعی رویکرد تربیت مهدوی، در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش چنین آمده است: یکی از ویژگی‌های اصلی حیات طیبه، تکیه بر ارزش‌های غایی زندگی _ قرب الی الله _ و نظام معیار متناسب با آن، یعنی مبانی و ارزش‌های مقبول دین اسلام است؛ زیرا با توجه به لزوم پذیرش ربوبیت خداوند متعال، به عنوان یگانه رب حقیقی جهان و انسان، این نظام معیار، جهت اساسی نحوۀ تحقق حیات طیبه را در همۀ مراتب و ابعاد آن مشخص می‌نماید. بنابراین انتخاب و التزام آگاهانه و آزادانۀ نظام معیار ربوبی و انطباق همۀ ابعاد زندگی با این نظام، وجه تمایز اساسی حیات طیبه از زندگی غیردینی (= سکولار) رایج محسوب می‌شود که نقطۀ اوج و حقیقت آن در جامعۀ جهانی مهدوی محقق می‌گردد. (وزارت آموزش و پرورش، 1390: فصل اول، بخش کلیات و ترسیم حیات طیبه) در جای دیگر نیز می‌خوانیم: 1. آموزههای قرآن کریم، نقش معنوی، اسوه‌ای، هدایتی و تربیتی پیامبر اکرم(ص) و حضرت فاطمه زهرا(س) و ائمه معصومین(ع) بهویژه امام زمان(عج) و ولایت‌مداری در تمام ساحت‌ها برای تحقق جامعۀ عدل جهانی (جامعۀ مهدوی) (گزارۀ 1)؛ 2. آموزههای بنیادین مهدویت و انتظار که رمز هویت اسلام ناب و عامل حیات و بقای آن در عصر غیبت است، به عنوان مهم‌ترین رسالت منتظران در عصر غیبت می‌باشد (گزارۀ 2)؛ 3. وطن‌دوستی و افتخار به ارزش‌های اصیل و ماندگار اسلامی _ ایرانی و اهتمام به برپایی جامعۀ مهدوی (گزارۀ 20). (همان: فصل دوم، بخش بیانیۀ ارزش‌ها، گزاره‌های ارزشی نظام تعلیم و تربیت رسمی و عمومی) چنان‌که اشاره شد، در متن سند تحول بنیادین، برای نخستین‌بار در تاریخچۀ نظام آموزش و پرورش ایران صراحتاً به برخی اصول، مبانی و اهداف در زمینۀ تربیت مهدوی فراگیران و انتقال آموزههای مهدویت، ترویج فرهنگ انتظار ظهور، معیار حیات طیبه و ایجاد جامعۀ زمینه‌ساز ظهور پرداخته شده و ظرفیت‌ها و جهت‌گیری‌های ویژه‌ای تعبیه گردیده است. برای عملی کردن و نهادینه‌سازی اهداف تربیت مهدوی در نظام آموزشی کشور، وزارت آموزش و پرورش برای نخستین‌بار، چشم‌انداز، بیانیۀ مأموریت و اهداف کلان خود را با رویکرد به تربیت مهدوی و آموزههای انتظار تدوین کرده است. در سند تحول چنین آمده است: وزارت آموزش و پرورش مهم‌ترین نهاد تعلیم و تربیت رسمی و عمومی، متولی فرایند تعلیم و تربیت در همۀ ساحت‌های تعلیم و تربیت، قوام‌بخش فرهنگ عمومی و تعالی‌بخش جامعۀ اسلامی بر اساس نظام معیار اسلامی، با مشارکت خانواده، نهادها و سازمان‌های دولتی است. این نهاد مأموریت دارد با تأکید بر شایستگی‌های پایه، زمینۀ دستیابی دانش‌آموزان در سنین لازم التعلیم طی 12 پایۀ تحصیلی(چهار دورۀ سه‌ساله) به مراتبی از حیات طیبه در ابعاد فردی، خانوادگی، اجتماعی و جهانی را به صورت نظام‌مند، همگانی، عادلانه و الزامی در ساختاری کارآمد و اثربخش فراهم سازد. انجام این مهم نقش زیرساختی در نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی خواهد داشت. (همان: فصل سوم، بیانیۀ مأموریت) در ادامه نیز می‌خوانیم: نظام تعلیم و تربیت رسمی و عمومی در افق 1404، با اتکا به قدرت لایزال الهی مبتنی بر نظام معیار اسلامی، فرهنگ و تمدن اسلامی _ ایرانی و قوام‌بخش آن‌ها و زمینه‌ساز جامعۀ جهانی عدل مهدوی(عج) و برخوردار از توانمندی‌های تربیتی ممتاز در تراز جمهوری اسلامی ایران در سطح منطقه، الهام‌بخش و دارای تعامل سازنده و مؤثر با نظام‌های تعلیم و تربیتی در سطح جهان، ... کارآمد، اثربخش، یادگیرنده، عدالت‌محور و مشارکت‌جو، برخوردار از مربیان و مدیران مؤمن آراسته به فضایل اخلاق اسلامی، عامل به عمل صالح، تعالی‌جو و تحول‌آفرین، انقلابی، آینده‌نگر، عاقل، متعهد، امین، بصیر، حق‌شناس. (همان: فصل چهارم، چشم‌انداز) نهاد آموزش و پرورش، ضمن تصریح چشم‌انداز و مأموریت خود در تدوین اهداف کلان، خود نیز از رویکرد مهدویت چشم‌پوشی نکرده است؛ به طوری که در فصلی دیگر از سند تحول آمده است: هدف 1. تربیت انسانی موحد، مؤمن و معتقد به معاد و آشنا و متعهد به مسئولیت‌ها و وظایف در برابر خدا، خود، دیگران و طبیعت، حقیقت‌جو و عاقل، عدالت‌خواه و صلح‌جو، ظلم‌ستیز، جهادگر، شجاع و ایثارگر و و طن‌دوست، مهرورز، جمع‌گرا و جهانی‌اندیش، ولایت‌مدار و منتظر و تلاش‌گر در جهت تحقق حکومت عدل جهانی، ... آمادۀ ورود به زندگی شایستۀ فردی، خانوادگی و اجتماعی بر اساس نظام معیار اسلامی... ؛ هدف 2. ارتقای نقش نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی و خانواده در رشد و تعالی کشور، بسط و اعتلای فرهنگ عمومی و زمینه‌سازی برای اقتدار و مرجعیت علمی و تکوین تمدن اسلامی _ ایرانی در راستای تحقق جامعۀ جهانی عدل مهدوی(عج) با تأکید بر تعمیق معرفت و بصیرت دینی و سیاسی و... . (همان: فصل پنجم، هدف‌های کلان) راهکارهای مبتنی بر اهداف عملیاتی مرتبط با آموزههای مهدویت و انتظار به منظور هدایت تحولات در نظام آموزشی کشور چنین تشریح شده‌اند: هدف عملیاتی 1. پرورش تربیت‌یافتگانی که دین اسلام را حق دانسته و آن را به عنوان نظام معیار می‌شناسند و به آن باور دارند و آگاهانه، آزادانه، شجاعانه و فداکارانه برای تکوین و تعالی اخلاقی خود و دستیابی به مرتبه‌ای از حیات طیبه و استقرار حکومت عدل جهانی مهدوی از آن تبعیت می‌نماید و به رعایت احکام و مناسک دین و موازین اخلاقی مقید هستند ... ؛ راهکار 4-1 (ذیل هدف عملیاتی 1). ایجاد سازوکارهای ترویج و نهادینه‌سازی فرهنگ ولایت‌مداری تولی و تبری، امر به معروف و نهی از منکر، روحیۀ جهادی و انتظار «زمینه‌سازی برای استقرار دولت عدل مهدوی(عج) » با تأکید بر بهره‌گیری از ظرفیت حوزه‌های علمیه و نقش الگویی معلمان و اصلاح روش‌ها؛ هدف عملیاتی2. تعمیق تربیت و آداب اسلامی، تقویت اعتقاد و التزام به ارزش‌های انقلاب اسلامی؛ راهکار 2-2 (ذیل هدف عملیاتی2). تعمیق تقوای الهی و مهارت خویشتن‌داری، انتخاب‌گری درست و تعالی‌بخش مستمر دانش‌آموزان با استفاده از فرصت ایام‌الله، برگزاری مراسم آگاهی‌بخش و نشاط‌انگیز در اعیاد و وفیات، حضور فعال و مشارکت دانش‌آموزان در محافل، مجالس و اماکن مذهبی و تقویت انس با دعا و توسل؛ راهکار 8-2 (ذیل هدف عملیاتی2). استفاده از ظرفیت برنامه‌های درسی، منابع آموزشی، شبکۀ ملی اطلاعات و ارتباطات، کتاب‌خانه، فرصت اردوها و فعالیت‌های برون‌مدرسه بهویژه مساجد و کانون‌های مذهبی برای تقویت معرفت و باور به معارف الهی بهویژه اعتقاد به توحید و معاد و ولایت و انتظار با رویکرد قرآنی، روایی و عقلانی در دانش‌آموزان؛ هدف عملیاتی 8. افزایش مشارکت نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی و مدرسه و معلمان و دانش‌آموزان در رشد و تعالی کشور در عرصه‌های دینی، فرهنگی، اجتماعی در سطح محلی و ملی به عنوان نهاد مولد سرمایۀ انسانی، فرهنگی، اجتماعی و معنوی؛ راهکار 5-8 (ذیل هدف عملیاتی8). تبیین دستاوردهای علمی و فنی تمدن اسلامی _ ایرانی در برنامه‌های درسی و آموزشی و تقویت باور و روحیۀ مسئولیت‌پذیری دانش‌آموزان برای تحقق تمدن نوین اسلامی در راستای دستیابی به جامعۀ عدل مهدوی(عج) . (همان: فصل هفتم، هدف‌های عملیاتی و راهکارها) بنابراین اگرچه پیش از این، نظام آموزش و پرورش کشور در سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌هایش اعتقاد به ظهور منجی و فلسفۀ ظهور را از بدیهیات جامعۀ شیعی ایران به شمار می‌آورده، اما برای نخستین‌بار، چشم‌انداز تحول، رسالت تربیتی و اهداف کلان راهبردی خود را با نگاه به آموزههای مهدوی و در قالب سند مکتوب طراحی و تدوین کرده که حاکی از غنای اصول و مبانی اعتقادی _ مهدوی و رویکرد مثبت و کلان آن نسبت به توسعۀ تربیت مهدوی و ترویج فرهنگ انتظار در جامعه است. گفتنی است جهت‌گیری‌های سند برنامۀ درسی ملی که مبتنی بر اصول، مبانی و اهداف تعریف شده در فلسفۀ تربیتی و سند تحول بنیادین در حوزۀ برنامه‌ریزی درسی و ناظر به تعیین روش‌ها، محتوا و... است، دست‌کم در بُعد نرم‌افزاری و تمهید برنامه‌های کلان، زمینه‌ساز رویکرد عینی و عملی به توسعۀ نظام تربیت مهدوی در کشور به شمار می‌رود. ب) چالش‌ها و موانع رویکرد تربیت مهدوی در نظام آموزشی هنگامی‌که از سطح نرم‌افزاری و به دیگر سخن، تبیین فلسفۀ انتظار و دکترین مهدویت _ که بیشتر در حوزۀ صاحب‌نظران و نظریه‌پردازان صورت می‌گیرد _ به سطح سخت‌افزاری و تحقق عینی و عملی اهداف و مؤلفه‌های تربیت مهدوی در رفتارهای افراد و گروه‌ها در جامعه رجوع می‌کنیم، به دلایل گوناگون و با وجود موانع متعدد، نتایج چندان رضایت‌بخش نیست و با نوعی تأخّر و ایستایی در تربیت نیروهای مهدی‌باور و منتظران واقعی روبه‌رو هستیم. البته تنها پس از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی و استقرار نظام جمهوری اسلامی ایران مبتنی بر احکام و اعتقادات اسلامی و باورهای مهدوی، شاهد تلاش‌هایی به منظور گسترش اندیشه‌های مرتبط با انتظار و مهدویت از یک‌سو و ظهور و بروز برخی جنبه‌های اجتماعی این مفهوم در میان جامعه شیعی بوده‌ایم؛ اما تا تحقق وضعیتی ایده‌آل که در آن، مفهوم انتظار را بتوان در تمام کنش‌ها و عرصه‌های اجتماعی و جهت‌گیری‌های توسعه‌ای جامعه مشاهده کرد، فاصلۀ بسیاری وجود دارد (هرسیج و صادقی، 1390: 11-13). از این‌رو تحلیل وضعیت موجود نشان می‌دهد نظام آموزشی در ساحت تربیت دینی و اخلاقی بهویژه در بعد تربیت مهدوی و انتقال آموزههای مهدویت و ترویج فرهنگ انتظار، چندان موفق نبوده و تأثیرپذیری دانش‌آموزان در رفتارهای فردی و اجتماعی از معارف دینی و مباحث عرضه شده در مدارس بسیار ناچیز و حتی منفی بوده است. لذا آسیب‌شناسی اهداف و برنامه‌های تدوین شده بهویژه در حوزۀ برنامه‌ریزی درسی نشان می‌دهد که تنها در برخی متون درسی، بخش‌ها و فصل‌هایی به تبیین آموزۀ مهدویت اختصاص داده شده است (پهلوان، 1382). همچنین نتایج مطالعه‌ای در زمینۀ تحلیل اهداف آموزشی و پرورشی، حاکی از آن است که هیچ نوع هدفی دال بر توجه به مقولۀ انتظار وجود ندارد.از مجموع 71 اصل از اصول آموزش و پرورش، در ابعاد اصول کلی (20 اصل)، برنامه‌ریزی و محتوا (20 اصل)، اصول مربوط به معلم (10 اصل)، دانشآموز (9 اصل) و سازمان (12 اصل)، هیچ اصلی که با اصول تربیت مهدوی مرتبط باشد وجود ندارد. در بررسی اهداف دورههای سه‌گانۀ تحصیلی، تنها یک مورد در زمرۀ اهداف دورۀ متوسطه مرتبط با مقولۀ انتظار ذکر شده، اما در دورههای ابتدایی و راهنمایی حتی به این تنها هدف نیز توجه نشده است. همانگونه که یافته‌های پژوهشی و تحلیل اهداف و اصول آموزش و پرورش نشان می‌دهد، در آموزش و پرورش کشور توجه نظام‌مند و برنامه‌ریزی منظمی در حوزۀ هدفگذاری و تدوین محتوا دربارۀ تعلیم و گسترش اندیشۀ مهدویت و ترویج فرهنگ انتظار، صورت نپذیرفته است (مرزوقی، 1387). برآیند سیاست‌گذاری‌ها، برنامه‌ریزی‌ها و همۀ اقدام‌های خرد و کلان تربیتی در نظام آموزش و پرورش، تربیت فراگیرانی به عنوان خروجی نهاد تعلیم و تربیت و تحویل آن‌ها به جامعه است. بنابراین چنان‌چه رویکرد آموزش و پرورش به آموزۀ مهدویت و انتظار در هدف‌گذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌های آموزشی و درسی، رویکردی مبتنی بر تربیت مهدوی و ایجاد جامعۀ زمینه‌ساز نباشد و نیز در جامعۀ اسلامی نسبت به سرمایه‌گذاری در این مقوله کوتاهی شود، نمودهای مهدی‌باوری و مهدی‌یاوری و آموزههای انتظار و مهدویت در زندگی فردی و اجتماعی آحاد جامعه کمتر نمایان خواهد شد. یافته‌های تحقیق حسین زاده و همکاران (1388) در این‌باره نشان می‌دهد ایمان و باور قلبی جوانان 15 تا 29سالۀ شهر تهران از امام عصر(عج) در حد متوسط بوده و هنوز به ایمان و باور قلبی مطلوب و عمیق دست نیافته‌اند. بر اساس یافته‌های به دست آمده دربارۀ مؤلفۀ شناخت حضرت مهدی(عج) سطح آگاهی جوانانی که در یک کشور اسلامی و شیعه‌مذهب زندگی می‌کنند، چندان مناسب و مطلوب نیست. یافته‌ها نشان می‌دهند میزان آگاهی و شناخت جوانان به فلسفۀ غیبت بسیار ناچیز است و جوانان تهرانی شناخت کمی به فلسفۀ غیبت امام زمان(عج) دارند. بنابراین با ترویج فرهنگ مهدویت و آیین انتظار ظهور امام عصر(عج) می‌توان بسیاری از رفتارهای ناسالم، ناامیدی‌ها، بزهکاری‌ها و بحران هویت را در جوانان از بین برد. به طور کلی در آسیب‌شناسی وضعیت موجود نظام آموزشی در توجه به رویکرد مهدویت، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: 1. ضعف و ابهام در جهت‌گیری‌های کلان ساختاری و برنامه‌ای در حوزه‌های اهداف، برنامه‌ها و سیاست‌های نظام آموزش و پرورش نسبت به مشخص کردن مقاصد و انتظارات تربیت دینی، بهویژه در مقولۀ تربیت مهدوی. 2. آسیب‌های فلسفه، مبانی و اصول آموزش و پرورش، و به بیانی دیگر، اختلاف و تناقض نظری و عملی معرفت‌شناختی و ارزشی مکاتب گوناگون فلسفیِ به کار رفته در نظام آموزشی کشور، با اهداف و ارزش‌های مطلوب و مورد ادعای فلسفۀ اسلامی. 3. نبود نگرش کل‌گرایانه و یک‌پارچه نسبت به تربیت و پیامد آن، جدایی و پاره‌پاره شدن ابعاد تعلیم و تربیت در نظام آموزشی معاصر به صورت تأکید بیش از اندازه بر اندیشه و ذهن کودک و توجه نکردن به ابعاد جسمانی، عاطفی، اخلاقی و شخصیتی او. 4. گسترش و ترویج باورهای سطحی در مهدویت‌گرایی و برخورد سنتی مردم با مهدویت و انتظار و گرایش کمتر به مقوله‌های معرفتی و تعهدآور. 5. به‌روز نبودن متون مهدوی و مشارکت نکردن اساتید، صاحب‌نظران، پژوهش‌گران و سایر نهادها در تولید محتوای مهدوی. 6. تأکید صرف بر حفظ و به یادسپاری مطالب مرتبط با انتظار فرج در کتب درسی و توجه نکردن به تقویت معرفت عمیق و توسعۀ بینش در زمینۀ مهدویت. 7. تأکید بر جدایی محض مبتنی موضوع‌مداری دروس و رشته‌های گوناگون. 8. تأکید بر کارکردهای ماشینی و عرضه و تقاضا در روابط معلم و متعلم و دوری از رویکردهای تربیتی پدر و فرزندی. 9. تضعیف فریضۀ امر به معروف و نهی از منکر و گسترش حال‌زیستی، لذت‌جویی، مصرف‌زدگی و شیفتگی به فرهنگ غرب در سطح جامعۀ شیعۀ ایران. 10. کم‌توجهی نسبت به مصداق‌سازی و ایجاد نمودهای عملی از رفتارهای منتظرانه و مهدوی در قالب اقدامات فرهنگی، تربیتی، رسانه‌ای و... . البته آسیب‌های اشاره شده، از مسائل بنیادی در رویکرد ضعیف و سطحی نظام تربیتی جامعۀ اسلامی نسبت به تعلیم و تربیت دینی است که در حوزۀ تربیت مهدوی و ترویج فرهنگ انتظار، چشم‌گیرتر است (پورسیدآقایی و همکاران، 1390). معرفی الگوی مفهومی _ عملیاتی راه‌انداز راهبردهای تربیت مهدوی استقرار عدالت و گسترش آن برای آماده‌سازی زمینه‌های ظهور تنها با دگرگونی ارزش‌ها و معیار‌ها و تغییر در تمایلات مردم کافی نیست، بلکه به برنامه‌ای راهبردی و ساختاری مناسب نیاز دارد. از این‌رو نیازمند برنامه‌ای منظم و راهبردی هستیم که در آن اهداف، مسیر حرکت، راهبردها، سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌ها مشخص شده باشد و در مرحلۀ اجرا به تخصیص منابع، نظارت و کنترل مستمر بر همۀ فعالیت‌ها نیاز دارد. ویژگی‌های این برنامه باید برای رفع اشکالاتش در طول زمان ارزیابی گردد؛ به طوری که گنجایش عدالت مهدوی را داشته باشد. در ادامه، ضمن درک اهمیت آموزۀ مهدویت و انتظار در فقه شیعه و ضرورت تبیین آن برای پیروان راستین و یاوران مهدی(عج) و نیز با داشتن بصیرت و روشن‌بینی خاص نسبت به کارکردهای سازندۀ معنوی، روانی، اجتماعی و... آن در عصر پراضطراب امروز، با داشتن نگاهی راهبردی به اندیشه‌ها و افق‌های رهنمون و طرح‌ها و برنامه‌های تربیتی بالادستی بهویژه جهت‌گیری‌ها و رهنمودهای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش در این زمینه، یک الگوی مفهومی _ عملیاتی سه‌بعدی دربر گیرندۀ اقدامات مغرافزار _ نرم‌افزار _ سخت‌افزار و در قالب چارچوبی جامع و به منظور راه‌اندازی و توسعۀ تربیت مهدوی در نظام تربیتی کشور که مبتنی بر جهت‌گیری‌های کلان و راهبردهای عملی توسعۀ تربیت مهدوی و ترویج فرهنگ انتظار و مهدویت در نهاد آموزش و پرورش است، معرفی کرده‌ایم. البته پیش از معرفی الگوی پیشنهادی و در نگاهی تأملی _ نه هرمنوتیک تحلیلی _ نسبت به معنای الگوی حاضر، گفتنی است مفهومی بودن الگو دلالت بر تناسب آن با طرح‌واره‌های ذهنی و تراوش خلّاقانۀ ذهنی در ساختار دادن به مجموعه‌ای از معرفت‌های شهودی، تجربی و پیش‌فرض‌های ذهنی است و همانا چنین الگویی ساختۀ ذهن پژوهش‌گر و مدلی برای پیاده‌سازی روش‌ها و فرایندهاست. همچنین عملیاتی بودن این الگو، زمینۀ پیوند یافتن عینی کنش‌های مغزافزار _ نرم‌افزار _ سخت‌افزار در حوزۀ تربیت مهدوی و منشأ عمده اقدامات و عملکردهای تربیتی برای توسعۀ مهدویت در قالب نهاد تعلیم و تربیت را متبادر می‌سازد. به بیانی دیگر، به لحاظ روش‌شناختی سیر تدوین الگوی حاضر از ذهنی به عینی _ مفهومی _ بوده و از منظر پیاده‌سازی الگو، از مغزافزار به سخت‌افزار _ عملیاتی _ و همچنین از منظر پداگوژیک نیز از ایجاد آگاهی و شناخت به سوی تبلور رفتاری در فراگیر _ عمل تربیتی _ مد نظر است.الگوی فوق در دو ضلع مفهومی و عملیاتی عینیت یافته که ضمن همپوشانی، کارکردهای تئوری‌پردازی و اجرا را همزمان تبیین می‌کند. در این الگو، ضلع مفهومی از سطح مغزافزار که سکوی تئوری‌پردازی و اندیشه‌ورزی تربیت مهدوی است آغاز می‌شود و به سطح نرم‌افزار که قرارگاه برنامه‌ریزی و تولید برنامه‌های درسی و روش‌های تربیتی است می‌رسد، سپس به سطح سخت‌افزار که خط تولید مواد و محتوا و تکنولوژی در نظام تربیت مهدوی است منجر می‌شود. همچنین به موازات ضلع مفهومی و متناسب با هر کدام از سطوح آن، ضلع عملیاتی شکل می‌گیرد که در آن بالاترین و بنیادی‌ترین جایگاه متعلق به پژوهشگاه مطالعات تربیت مهدوی است که کارکرد تحقق سطح مغزافزار را به عهده دارد و سپس در جایگاه میانی، ستاد حاکمیتی راهبری تربیت مهدوی وجود دارد که تحقق عملیات سطح نرم‌افزار را عهده‌دار بوده و نهایتاً به جایگاه جامع کارگروه‌های اجرایی تربیت مهدوی می‌رسد که در جهت تحقق کارکردهای سخت‌افزاری و عملیاتی کردن ابعاد تربیت مهدوی فعالیت می‌کند. همان‌طوری که از ضلع مفهومی نمودار فوق برمی‌آید، اساس تحول بنیادین در تربیت مهدوی در سطح مغزافزار پیشنهاد می‌شود و در چنین سطحی است که تئوری‌ها و راهبردهای تربیت مهدوی مبتنی بر آرا و اندیشه‌های مهدویت و فقه شیعی تولید و عرضه می‌گردند و برایند نهایی آن تولید مبانی فلسفی تربیت مهدوی و تدوین دکترین مهدویت برای نظام آموزشی کشور به وسیلۀ پژوهشگاه مطالعات تربیت مهدوی است. در گام بعدی از ضلع مفهومی به سطح نرم‌افزار می‌رسیم که در راستای عملیاتی ساختن دکترین تربیت مهدوی، کارکردهای راهبردسازی، تصمیم‌سازی، ارائۀ رهنمود و برنامه‌ریزی آموزشی و درسی برای توسعۀ تربیت مهدوی را به وسیلۀ ستاد حاکمیتی راهبری تربیت مهدوی تحقق می‌بخشد. سرانجام در سطح سخت‌افزار به منظور اجرایی کردن راهبردها، تصمیمات و برنامه‌های آموزشی و درسی و... ، تولید محتوا، تأمین فضا، تکنولوژی، مواد و رسانه‌های آموزشی، نیروی آموزشی، راهنمای تدریس، آموزش و... و انتقال آن به سطح مدارس و آموزشگاه‌ها به وسیلۀ کارگروه‌های اجرایی تربیت مهدوی صورت می‌پذیرد. در جدول تحلیل اجزای الگوی مفهومی _ عملیاتی راه‌انداز، اجزای الگو در هر سه سطح مفهومی به روشنی مورد تحلیل واقع شده است. نهادهای مربوط به هر سطح پیش‌بینی شده‌اند و همچنین کارکردها و عملیات هر سطح نیز مشخص شده است. چنان‌که پیش‌تر نیز توضیح داده شد، هر اقدام علمی و فناورانه و بهویژه اقدامات فرهنگی و تربیتی پیش از هر چیزی نیازمند کار فکری، بسترسازی تئوریک و بنیان‌های نظری است. بنابراین راه‌اندازی بنیان‌های فکری و نظری در حوزۀ تربیت مهدوی همچون مهدویت‌اندیشی، مهدویت‌پژوهی و... مربوط به سطح مغزافزار در الگوی حاضر است. پس از راه‌اندازی مبانی فکری، فلسفی و معرفتی تربیت مهدوی، مرحلۀ سیاست‌گذاری و راهبردسازی به عنوان میانجی تبدیل نظر به عمل در عرصۀ نهادهای حاکمیتی و برنامه‌ریزی به وسیلۀ نهادهای تخصصی اجرایی است که چنین کارکردی نیز در سطح نرم‌افزار الگوی حاضر رخ می‌دهد. همچنین کارکردهایی مانند ایجاد چشم‌انداز، نظارت و ارزیابی بر پیشبرد برنامه‌ها در عمل نیز در این سطح پیش‌بینی شده است. همچنان‌که در جدول نیز مشاهده می‌شود، نهاد پیش‌بینی شده برای این سطح، «ستاد حاکمیتی راهبری تربیت مهدوی» است که برخی از مهم‌ترین کارکردها و وظایف پیش‌بینی شدۀ آن عبارتند از: _ تهیه و تصویب نقشۀ راه و دستورالعمل‌ها و رهنمودهای پیاده‌سازی طرح در عمل؛_ نظارت بر تهیه و تدوین محتوای مهدوی و اعلام رهنمود در این زمینه؛_ نظارت بر الگوسازی مبتنی بر آموزههای مهدوی در نظام آموزشی؛_ سیاست‌گذاری برای عملیاتی کردن تئوری‌های مهدویت در قالب اقدامات تربیتی؛_ استخراج اهداف و راهکارهای مرتبط با مهدویت در سند تحول و تهیه دستورالعمل‌های اجرایی آن‌ها؛ _ نظارت و ارزیابی میزان پیشبرد و تحقق اهداف طرح و اعمال اصلاحات لازم؛_ تعامل با نهادها و سازمان‌های دینی و پژوهشی مرتبط با موضوع؛_ نظارت بر تشکیل و راه‌اندازی کارگروه‌های مهدویت در سطح استانها؛_ رصد اقدامات فرهنگی و تربیتی مهدوی در سطح جامعه و فراخوان تولید اندیشه و طرح در این‌باره. در سطح سخت‌افزاری، اعم سیاست‌ها، برنامه‌ها و راهبردهای فرهنگی و تربیتی برگرفته از مبانی نظری و معرفتی، در قالب فناوری، محتوا، منابع و مواد آموزشی و درسی برای اجرا در مدارس و آموزش به دانش‌آموزان تولید و عرضه می‌شود و به موازات آن آموزش‌های عمومی و تخصصی به مجریان برنامه‌ها برای تحقق بهینۀ اهداف و محتوا و الگوسازی اثربخش صورت می‌گیرد. گفتنی است در مراحل اجرا، وضوح تمایز مراحل و تقدّم و تأخر برخی اقدامات سطوح به اندازۀ وجه مفهومی الگوی حاضر نیست، بلکه در همۀ سطوح و مراحل الگوی راه‌انداز، نوعی همپوشانی، هم‌پیوندی و همزمانی حاکم است و افزون بر آن به لحاظ نهادسازی و ترسیم وظایف نهادها و سازمان‌های گوناگون نیز ممکن است تعدد و پراکندگی نهادها و وظایف آن‌ها به چشم بخورد. اما باید توجه داشت که هدف تدوین و معرفی الگوی حاضر، طراحی الگویی مطلوب و ایده‌آل برای راه‌اندازی فعالیت‌ها و راهبردهای تربیت مهدوی در قالب نظام آموزشی و در بستر اجرای تحولات بنیادین در آموزش و پرورش کشور است. بنابراین در مرحلۀ اجرا و عمل به اعتباربخشی متناسب با محدودیت‌ها و مقتضیات کنونی نیاز داریم.البته بر اساس فرایند، به اجرای مقطعی و ایستای برنامه‌ها و راهبردهای تربیت مهدوی در سطح مدارس بسنده نشده است، بلکه روند اجرای برنامه‌ها به صورت تسلسلی همواره مورد ارزیابی، نظارت و بازنگری در راستای تحقق اثربخش اهداف برنامه قرار می‌گیرد. در حالت کلی شاید بتوان گفت فعال‌ترین و کاربردی‌ترین سطح از سطوح مفهومی الگو، سطح سخت‌افزار و نهادسازی مرتبط با آن بوده که در قالب کارگروه‌های اجرایی و ستادها و کمیته‌های منشعب از آن‌ها، روند اجرای برنامه‌ها و عملیاتی نمودن نظام تربیت مهدوی در سطوح عملیاتی نظام آموزشی بهویژه مدارس را دنبال می‌کند و همچنین از آن‌جایی هدف همۀ تدابیر و اقدامات خرد و کلان در تدوین و اشاعۀ نظام تربیت مهدوی، انتقال آموزههای مهدویت و فرهنگ انتظار به فراگیران و نسل جدید جامعه و تلاش واحدهای آموزشی و مربیان برای شکل‌دهی رفتار، منش و شخصیت نوآموزان متناسب با هنجارهای دینی و قواعد تربیت مهدوی است که این خود در جامعه‌پذیری مهدی‌باوران و مهدی‌یاوران، فرایند اثربخشی تلقی می‌گردد. از این‌رو عمدۀ تلاش‌های کارگروه‌های تربیت مهدوی در سطوح سخت‌افزاری تمرکز بر جنبه‌های عینی و عملی تربیت مهدوی و اشاعۀ سازوکارهای سخت‌افزاری در سطح مدارس است. در این راستا و در قالب الگوی راه‌انداز تربیت مهدوی، مجموعه فعالیت‌های سخت‌افزاری برای تحقق اهداف و برنامه‌های محوری و بنیادی در سطوح نرم‌افزاری و مغزافزاری، به سه مجموعه از اقدام تربیت مهدوی مطابق زیر تقسیم می‌گردند.سه اقدام عملیاتی در سطح سخت‌افزاری برای راه‌اندازی راهبردهای تربیت مهدوی در نظام آموزشی کشور عبارتند از: 1. تولید و اشاعۀ محتوا: به مجموعه فعالیت‌های مرتبط با تولید مواد، محتوا، کتب، بسته‌ها، نرم‌افزارها، رسانه‌ها و نشریات آموزشی و کمک آموزشی مرتبط با موضوع مهدویت و آموزۀ انتظار گفته می‌شود که به منظور تأمین غنای محتوایی تربیت مهدوی و زمینه‌سازی ارتقای معرفت و نگرش دانش‌آموزان نسبت به حضرت حجت(عج) و تعالیم مرتبط به کار می‌روند. اقدامات تولید و اشاعۀ محتوا، مبتنی بر جهت‌گیری‌های کلان برنامۀ درسی ملی است، به طوری که در تولید محتوا و برنامه‌ریزی درسی باید ضمن رعایت رهنمودها و جهت‌گیری‌های برنامۀ درسی ملی، به اصول تربیت مهدوی و رعایت تناسب سنی، رشد ذهنی، تفاوت‌های فردی، تنوع و جذابیّت، عینی بودن و همچنین سطوح گوناگون حیطه‌های معرفتی، گرایشی و رفتاری توجه کرد. همچنین در حیطۀ محتوایی تربیت مهدوی، و در ایجاد معرفت در فراگیران نسبت به آموزۀ مهدویت، ضمن توجه به کژفهمی‌ها و سطحی‌نگری‌ها و دوری از آن‌ها، باید از دیدگاههای ایستا، خرافی، غیرواقعی، قشری، خشن و ماورایی فاصله گرفت (صمدی، 1385: 18). انواع محتوای مورد نیاز تربیت مهدوی فراگیران به لحاظ تناسب ذهنی و سنی مخاطبان را می‌توان به صورت زیر طبقه‌بندی کرد: جدول5. مقوله‌بندی کتاب‌ها به عنوان محصول فرهنگی متناسب با مخاطبان (به نقل از: میرزامحمدی، 1390: 124) شکل محتوا قالب مخاطب کتاب مفاهیم داستانی کودکان کارکردها شعر نوجوان مصادیق فلسفی جوان تطبیق مذهبی میان‌سال ... ... خاص (نخبه‌ها، غیر‌مسلمان‌ها...) البته در حوزۀ اقدام به تولید محتوای تربیت مهدوی و به منظور عملیاتی کردن راهبردهای سخت‌افزارانۀ الگو در مرحلۀ اجرا و در قالب محتوای آموزشی برای مدارس می‌توان به راهکارهای زیر توجه کرد: _ تهیۀ محتوا و کتب درسی مبتنی بر مبانی اعتقادی تشیع و انتظار ظهور موعود؛ _ تهیۀ کتب، نشریات، نرم‌افزارها، انیمیشن، فیلم و بسته‌های آموزشی با محتوای انتظار و اشاعۀ فضاهای مجازی مهدویت؛ _ تدوین اهداف آموزشی مبتنی بر فرهنگ انتظار در کتب دینی، اخلاقی و اجتماعی؛ _ زمینه‌سازی پدید آوردن و توسعۀ ادبیات انتظار با تشویق تولید و اشاعۀ آثار (شعر، داستان، نثر، دعا و...) فرهنگ انتظار و مهدویت؛ _ ارائۀ تعریفی درست، معقول و مهرورزانه و به دور از توصیفات خرافی، خشن و تخیلی از انقلاب مهدی(عج) در کتب درسی. 2. اشاعۀ روش‌ها و نمادها: اشاعۀ نمادها به مجموعه اقدامات و فعالیت‌های مرتبط با مهدویت و انتظار گفته می‌شود که به عنوان سمبل‌های اعتقادی و الگوهای مهدوی در مسیر زمینه‌سازی ظهور حضرت حجت(عج) در جامعه کاربرد دارند و تبلیغ آن‌ها به عنوان نمادهای مهدی‌باوری و انتظار ظهور در ترویج فرهنگ انتظار و ایجاد جامعۀ زمینه‌ساز نقشی اساسی دارند. برخی از شاخص‌های نمادین حوزۀ مهدویت که در تبلیغ و ترویج فرهنگ انتظار و تقویت علاقه‌ها و گرایش‌های عمومی در سطح جامعه نقش دارند عبارتند از: برگزاری جشن‌ها و مراسم‌های اعیاد مذهبی و شعبانیه همچون اعیاد نیمۀ شعبان و عید عدالت، آزادی و کرامت انسانی، عید انتظار در ایام شعبانیه؛ چراغانی اماکن تربیتی و برپایی جشن شادمانی با حضور اولیا در مدارس؛ برگزاری مراسم ادعیه همچون دعای ندبه و... در مدارس کشور؛ برگزاری همایش‌ها، مسابقات شعر، نقاشی، روزنامه دیواری، مقاله‌نویسی و... ، جشنواره‌ها و نشست‌های فرهنگی و هنری و شب‌شعرها با حضور هنرمندان، مداحان، شاعران، دانش‌آموزان موفق در سطح مدارس و مجتمع‌های آموزشی؛ برگزاری مجالس ذکر اهل بیت(ع)، سخنرانی و معرفت نسبت به حضور حضرت حجت(عج) در دوران غیبت؛ تکریم اماکن منسوب به حضرت همچون مسجد مقدس جمکران و برنامه‌ریزی اردوهای زیارتی به منظور حضور دانش‌آموزان در فضای عاشقانه و عارفانۀ مسجد جمکران، چنان‌که امروزه مسجد مقدس جمکران در اثر توجه روزافزون مردم به سوی حضرت، به پایگاهی مهم برای تبلیغ و ترویج معارف مهدوی تبدیل شده و حجم انبوه زائران، بهویژه در ایام شعبان، گویای عطش و عشق وسیع مردم به امام زمان(عج) است. از این‌رو استفادۀ معنوی _ فرهنگی از این اماکن مقدس، نقشی اساسی در انگیزش احساسات مذهبی مردم و جذب و آشنایی آنان با مسائل مهدوی خواهد داشت و جهت‌گیری درست و استفادۀ بهینه از این فرصت‌ها، برای تقویت ارتباط مردم با امام زمان(عج) بسیار اهمیت دارد که این مسئولیت، بیشتر متوجه متولیان امور فرهنگی و تربیتی و علمای دین است (صمدی، 1388؛ بیاری و چراغی، 1385). 3. تربیت عملی و رفتاری: چنین اقدامی بیشتر به روش‌ها و روابط تسهیل کنندۀ انتقال معرفت مهدوی و فرهنگ انتظار به مخاطبان، بهویژه نوجوانان و جوانان گفته می‌شود که بیشتر حوزۀ روش‌شناسی تربیت مهدوی برای آگاهی‌بخشی و تبیین، تحلیل، تفسیر و ترویج آموزههای مهدویت را دربر می‌گیرد. از آن‌جایی که انتقال فرهنگ مهدویت به نسل نو و تربیت آنان به عنوان منتظران ظهور حضرت مهدی(عج) بدون بهره‌گیری از شیوه‌های خاص خود ممکن نخواهد بود، در بعد سبک تربیت مهدوی ایجاد معرفت نسبت به مهدویت در فراگیران زمانی موفق خواهد شد که علاوه بر اینکه در حوزۀ محتوا سعی در به‌کارگیری دیدگاهی واقع‌بینانه داشته باشیم و در حوزۀ روشمندی که عمدتاً معطوف به روش ارائۀ محتوای منابع درسی است نیز سنجیده و با درایت عمل کنیم و نکاتی از جمله استفاده از زبان روزآمد و متناسب با فهم مخاطبان، توجه به وسع علمی فراگیران، مرتبط ساختن اندیشۀ انتظار و ظهور حضرت حجت(عج) با علم روز و متن زندگی و مسائل و مشکلات امروز، تعمق و روشن‌گری و به‌کارگیری روش‌های شبهه‌زدایی و شفاف‌سازی، معرفی کمالات و قابلیتهای یاران حضرت و... را مد نظر داشته باشند. البته مطلوب‌ترین روش در تربیت مهدوی عبارت است از برقراری ارتباط دوسویه میان معلم و متعلم در فرایند آموختن آموزههای مهدویت و انتظار. از آن‌جا که معلم عنصری مؤثر در پایدارسازی بنیادهای تعلیم و تربیت دانش‌آموزان است و همچنین در تربیت دوران خردسالی، به تدریج قلب و ذهن کودکان به شکل دلخواه مربیان و معلمان درآمده و از آن پس، هیچ‌کس را یارای رهایی از آموخته‌های پیشین نیست. لذا چنان‌چه معلمان در فرایند تعلیم، این ارزش‌ها و آرمان‌ها را به دانش‌آموزان القا و انتقال دهند، تربیت‌یافتگان نظام‌های آموزش و پرورش، به عنوان بازتابی از همۀ دریافت‌های رسمی و غیر رسمی کارگزاران نظام آموزشی، همچون منتظران کارآمد و مسئول تربیت خواهند شد (موسوی، 1388؛ حائری‌پور، 1389) و از سوی دیگر به‌کارگیری رویکرد تمعق همراه با تعقل و شکیبایی در برخورد با آموخته‌ها و مسائل، به طوری که افراد باید یاد بگیرند تا با تفکر برای تحصیل و تقویت بصیرت در جامعه، آن‌چه را می‌شنوند یا می‌بینند به خوبی درک کنند و با روشن‌بینی، فهم درست و ژرف‌نگری و دوری از سطحی‌نگری، خود را هم به عنوان منتظر واقعی و هم آگاه و بیدار در برابر اقدامات انحرافی، تشویش اذهان و گمراهی افراد از جانب دشمنان، حفظ کنند. نتیجه یکی از نهادهای آموزشی، تربیتی، اجتماعی و فرهنگی مهم در هر جامعه، نهاد آموزش و پرورش است که علاوه بر انتقال فرهنگ و تجارب بشری به نسل جدید، ایجاد تغییرات مطلوب در شناخت‌ها، نگرش‌ها و شکل‌دهی رفتار کودکان، نوجوانان و جوانان جامعه را بر عهده دارد. از این‌رو با توجه به اهمیت تربیت دینی و اسلامی مبتنی بر فقه شیعی از طریق کسب معرفت و ایجاد محبّت به اهل بیت(ع) بهویژه مقولۀ مهدویت و انتظار، نقش سازنده و اثرگذار نهاد آموزش و پرورش برای توسعۀ فرهنگ انتظار و مهدویت در جامعه بهویژه میان اقشار کم‌سن و سال جامعه، بیشتر احساس می‌شود. آسیب‌شناسی وضعیت موجود در رویکرد نظام آموزشی کشور �
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 190]
-
گوناگون
پربازدیدترینها