محبوبترینها
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
در خرید پارچه برزنتی به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1827223848
تحليل محتواي كتاب درسي دين و زندگي پايه دوم متوسطه از ديدگاه معلمان
واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: تحليل محتواي كتاب درسي دين و زندگي پايه دوم متوسطه از ديدگاه معلمان
مقدمه
يكي از مسائل اساسي زندگي انسان، مسئله تعليم و تربيت است. تعليم و تربيت نيز داراي دامنه گسترده‌اي است. يكي از مهمترين انواع تربيت، تربيت ديني است.
انجام اين رسالت در كشور ما به عنوان يك جامعه اسلامي، تا حدود زيادي به نهاد آموزش و پرورش واگذار شده است. در درون اين نهاد، كتابهاي درسي به عنوان يك ساز وكار مؤثر مطرح هستند. محتواي اين كتابها ميتوانند نقش مؤثري در هدايت و پرورش ديني و اسلامي دانش‌آموزان ايفا كنند.
«نقش كتاب در فرايند تعليم و تربيت فراهم كردن امكانات و شرايط مناسب براي ايجاد تغييرات مطلوب رفتاري در دانش‌آموزان از طريق آموزش است» (ايماني و مظفر، 1383: 116). در اين زمينه محتواي كتابهاي درسي قرآن و ديني از جايگاه خاصي برخوردار هستند. اين كتابها از جمله مهمترين كتابهاي درسي هستند كه در امر تعليم و پرورش باورها، بينشها و ارزشهاي ديني ميتوانند نقش مهمي ايفا كنند.
در نتيجه توجه به محتواي گنجانده شده در آنها، از ضرورت والايي برخوردار است. كتاب درسي و محتواي آنها يكي از عناصر مهم آموزش و پرورش، به ويژه در نظام‌هاي آموزشي متمركز، كه كشور ما نيز در آن رده جاي دارد، قرار گرفته است. كتابهاي درسي به عنوان وسيله آموزشي فراگير، زمينه‌ساز تحقق اهداف كلي و آموزشي هستند.
در اين كتابها، محتواها بايد ضمن توجه به اهداف كلي آموزشي، از نظر علمي نيز داراي دقت و اعتبار بالايي باشند (شعاري‌نژاد،1388: 36). يكي از اهداف اصلي آموزشهاي ديني، ايجاد هدف در زندگي و معنادار كردن آن و در واقع توجه به عوامل انگيزشي است. رفتار و فعاليتهاي انسانها ناشي از انگيزه‌ها يا نيازهاي آنان است.
«انگيزش اصطلاحي است كه اصولاٌ با سخت كوشيدن به كار برده ميشود و با اميال و خواسته‌ها همراه است» (حسينيان، 1379). انگيزش بيانگر آن دسته از فرايندهاي روانشناختي است كه علت برانگيختگي، هدايت و تداوم اعمال ارادي هدفمند است؛ به عبارت كليتر ميتوان انگيزش را حالتي در افراد دانست كه آنان را به رفتار و عمل خاصي متمايل ميسازد.
اگرچه اين حالت از ابتداي خلقت نوع انسان، در نهاد بنيآدم نهفته بوده است و انسانها هميشه در انجام اعمال مختلف خود تحت تأثير كشش و جاذبههايي كه امروزه از آنها به عنوان انگيزش ياد ميشود، قرار داشتهاند.
سعي در شناختن انواع انگيزه و نحوه به وجودآمدن آن جالب است. اصولا رفتار و سلوك بشري همواره داراي علت است. انگيزش علت و عامل اصلي رفتار است، چه آن را شرايط موجود در محيط ايجاد كرده، چه از تظاهرات رفتاري، فيزيولوژيكي و گزارش شخصي استنباط شده باشد، انگيزش را ميتوان به عنوان عامل نيرو دهنده و هدايت‌كننده رفتار تعريف كرد(گيج و برلاينر، 1984).
با توجه به مطالب فوق، انجام اين تحقيق، به ويژه پس از گذشت هشت سال از آموزش كتابهاي دين و زندگي در مقطع دبيرستان از اهميت و ضرورت بالايي برخوردار است. بنابراين آنچه مسئله پژوهش حاضر را تشكيل ميدهد اين است كه در كتب درسي دين و زندگي سال دوم دوره متوسطه به چه ميزان به مسائل انگيزشي توجه شده است؟
بر اين اساس سوالات پژوهش به شرح زير تدوين شد:
- در انتخاب محتواي كتاب درسي دين و زندگي دوم متوسطه به چه ميزان به معيار علاقه مندي دانش آموزان توجه شده است؟
- در انتخاب محتواي كتاب درسي دين و زندگي دوم متوسطه به چه ميزان به معيار اهميت توجه شده است؟
- در انتخاب محتواي كتاب درسي دين و زندگي دوم متوسطه به چه ميزان به معيار سودمندي توجه شده است؟
- در انتخاب محتواي كتاب درسي دين و زندگي دوم متوسطه به چه ميزان به معيار قابليت يادگيري دانش آموزان توجه شده است؟
روش شناسي
روش تحقيق در تحقيق حاضر روش تحليل محتوا است. در اين تحقيق مبناي بررسي كتاب درسي دين و زندگي دوم متوسطه، مضامين ومقوله‌هاي خاصي است كه در مورد مفاهيم انگيزشي بحث مي‌كند. نوع تكنيك براي تحليل محتوا در اين تحقيق «مقوله‌اي» است. جامعه آماري تحقيق كتاب درسي دين و زندگي دوم متوسطه در سال تحصيلي 1392- 1391 بود. براي تحليل محتوا از شيوه تمام شماري استفاده شده است.
ابعاد تحليل در اين تحقيق عبارتند از متن و تصوير كه در اين تحقيق بعد از مطالعه كتابهاي متعدد در زمينه مسائل انگيزشي و بعد از يك بررسي كامل اين كتاب درسي، مفاهيمي كه در ارتباط با مسائل انگيزشي در اين كتاب بودند به طور كامل استخراج شدند و از بين آنها يكسري مفاهيم انتخاب شدند و در نهايت چهار معيار شامل علاقه‌مندي، قابليت يادگيري، سودمندي و ملاك اهميت از بين آنها انتخاب شد. در اين ارزيابي، درس به عنوان واحد ثبت براي مطالعه مباحث عمومي هركتاب و مضمون يا عبارت براي مباحث مرتبط با مسائل انگيزشي منظور شده است.
براي تحليل اطلاعات از روش تحليل محتواي آنتروپي شانون استفاده شده است. در اين روش ابتدا تعداد صفحاتي از كتاب كه به شاخصهاي مورد بررسي توجه كرده‌اند مشخص شده و سپس با استفاده از روش آنتروپي شانون، بار اطلاعاتي و ضريب اهميت هر يك از شاخص‌ها در كتاب محاسبه شد.
يافته‌ها
در اين تحقيق ميزان توجه به شاخصهاي مسائل انگيزشي در كتاب درسي دين و زندگي دوم متوسطه مورد بررسي قرار گرفته است. يافته‌هاي تحقيق به تفكيك سئوالات تحقيق ارائه شده است:
سوال اصلي: چه ميزان به مسائل انگيزشي در انتخاب محتواي كتاب درسي دين و زندگي دوم متوسطه توجه شده است؟
نتايج نشان ميدهد كه در مجموع 190 صفحه از كتاب دين و زندگي سال دوم متوسطه به ترتيب به 93 صفحه به معيار سودمندي(6/38 درصد)، 67 صفحه به معيار اهميت(8/27 درصد)، 52 صفحه به معيار قابليت يادگيري (6/21 درصد) و 29 صفحه به معيار علاقه(12 درصد) توجه شده است.
نتايج تحقيق نشان ميدهد كه در كتاب دين و زندگي دوم متوسطه بيشترين ضريب اهميت مربوط به شاخص ملاك اهميت(265/0=WJ) است و كمترين ضريب اهميت براي شاخص علاقه (207/0=WJ) به دست آمده است.
ميزان توجه به هر يك از معيارهاي انتخاب محتوا در كتاب درسي دين و زندگي دوم متوسطه به صورت جزيي در جدول شماره 2 ارائه شده است.
جدول فوق نشان ميدهد كه در مجموع 190 صفحه از كتاب دين و زندگي سال دوم متوسطه به ترتيب به شاخصهاي پاسخگويي به نيازها و مسائل ديني دانش‌آموزان(38 صفحه)، تقويت تفكر(31 صفحه)، اشاره به سودمندي دين در زندگي(28 صفحه)، ارتباط بين دين و زندگي(27 صفحه)، مفيد بودن دين(25 صفحه)، اهميت(22 صفحه)، ارزشمند بودن(20 صفحه)، قابل فهم بودن مطالب(15 صفحه)، شيوايي بيان و جذابيت محتوا(11 صفحه)، جذابيت طراحي(7 صفحه) و تقويت كنجكاوي(6 صفحه) توجه شده است.
نتايج تحقيق نشان ميدهد در كتاب دين و زندگي دوم متوسطه بيشترين ضريب اهميت مربوط به شاخص پاسخگويي به مسائل ديني دانش‌آموزان (130/0=WJ) است و كمترين ضريب اهميت براي شاخص تقويت كنجكاوي(044/0=WJ) به دست آمده است.
بحث و نتيجه‌گيري
نتايج تحقيق حاكي از كم توجهي تدوين‌كنندگان كتاب درسي دين و زندگي دوم متوسطه به شاخصهاي توجه به مسائل انگيزشي در معيارهاي انتخاب محتواست. در واقع ميزان توجه مؤلفين در تدوين محتواي كتابها بيشتر معطوف به مقوله مباني و اصول دين بوده است تا ديگر مقوله‌ها. در اين تحقيق توجه به معيار علاقمندي(سئوال اول پژوهش) با استفاده از معيارهاي شيوايي بيان، جذابيت محتوا و جذابيت طراحي مورد بررسي قرار گرفته است. با نتايج تحقيق نشان داد كه به معيار علاقمندي دانش آموزان و جذابيت كتاب، آن‌طور كه بايد توجه نشده است كه اين نشاندهنده ضعف در طراحي و تدوين درس دين و زندگي است كه نتوانسته است كاملا جذاب جلوه كند. با عنايت به اين كه اين كتاب براي گروه سني نوجوان و جوان در نظر گرفته شده است، در اين شرايط حساس براي علاقمند كردن دانش‌آموزان به درس دين و زندگي و به طور كلي دين، بايد توجه بيشتري به جذابيت محتوا و طراحي آن و به طور كلي علاقه فراگيران معطوف كرد.توجه به معيار اهميت(سئوال دوم پژوهش) در اين تحقيق با استفاده از شاخصهاي ارزشمند بودن دين، اهميت دين و مفيد بودن دين در زندگي مورد بررسي قرار گرفته است.
نتايج حاصل از تحليل كمي و روش آماري مورد استفاده نشان ميدهد معيار اهميت در اين كتاب زياد مورد توجه قرار نگرفته است. به نظر ميرسد از جمله دلايلي كه اين كتاب نتوانسته است براي دانش‌آموزان اهميت و كاربردي داشته باشد بتوان به مواردي چون: تكراري بودن زياد مطالب كتاب، عدم بيان مطالب اساسي و بنياني‌تري كه بايد در قالب اين درس ذكر شود ولي به اين موضوع توجهي نشده است و ارتباط ضعيف و پايين محتواي درس با مسائل زندگي روزمره دانش‌آموزان و به عبارت ديگر به روز نبودن مطالب و بيان مطالب سطحي اشاره كرد. در حالي كه محتواي اين درس به خاطر اهميت بالايي كه در جامعه ديني ما دارد بايد به گونهاي تدوين شود كه قبل از هر چيز، دانش‌آموزان با مطالعه آن، اين درس را كاملا مفيد، احساس كنند و محتوا به گونهاي باشد كه دانش‌آموز، خود به دانستن آن احساس نياز كند. بنا بر نتايج اين تحقيق، درس ديني در زمينه احساس اهميت و كاربرد نتوانسته است آنچنان كه بايد مفيد واقع شود.
توجه به معيار سودمندي(سئوال سوم پژوهش) در اين تحقيق با استفاده از شاخصهاي پاسخگويي به نيازها و مسائل ديني دانش‌آموزان، ارتباط بين دين و زندگي و سودمندي دين در زندگي مورد بررسي قرار گرفته است. نتايج تحقيق نشان ميدهد در كتاب دين و زندگي دوم متوسطه به معيار سودمندي دين در زندگي توجه زيادي نشده است. با توجه به اهميت توجه به نيازهاي جوانان و لزوم برقراري ارتباط بين دين و زندگي در جامعه ايراني و با در نظر گرفتن نتايج حاصل از تحقيق، محتواي كتابهاي درسي نيازمند توجه بيشتري به اين شاخص مي‌باشند.
توجه به معيار قابليت يادگيري(سئوال چهارم پژوهش) در اين تحقيق با استفاده از شاخصهاي قابل فهم بودن مطالب، تقويت تفكر و تقويت كنجكاوي مورد بررسي قرار گرفته است. نتايج تحقيق نشان ميدهد در اين كتاب به مقوله فهم دانش‌آموزان و تقويت كنجكاوي و تفكر دانش‌آموزان توجه چنداني نشده است.
در حالي كه با توجه به شرايط سني مخاطبان اين كتاب، بهترين زمان براي تقويت قواي فكري و استدلال دانش‌آموزان در راستاي مسائل ديني است. به طوري كه در عين مفيد و مهيج بودن قابل درك براي دانش‌آموزان نيز باشد. بنابراين شايسته است مسئولين امر در تدوين كتب درسي بيشتر به اين امر اهتمام ورزند. اين نتيجه با نتايج تحقيقات حسين‌پناه(1389) همخواني دارد.
در دنياي پر از تحولات امروز كه هر روز انواع بازيها، سرگرميها و مشغله‌هاي فكري گوناگون براي جوانان ما به وفور ديده ميشود، نوجوانان ما زماني ميتوانند اين تاثيرات را تا حدي خنثي سازند كه آمادگي مقابله با اين شرايط را داشته باشند. درس دين و زندگي جايگاه ويژهاي در تربيت ديني دانش‌آموزان دارد بنابراين بايد قابليت جذب و جلب توجه دانش‌آموزان را داشته باشد. از طرف ديگر، يكي از اركان مهم ارائه ارزشهاي مذهبي، متون آموزشي ميباشد؛ لذا بايد به ملاك‌هاي انتخاب محتوا در جهت انتقال ارزشهاي ديني، حساسيت ويژهاي داشت.
توجه به افزايش شديد آسيب‌پذيري ديني در بين جوانان، اهميت توجه به محتواي مذهبي را بيشتر ميسازد. يكي از عوامل مهم در تهيه محتواي آموزش ديني، توجه به نيازها و علائق مخاطبان است.
زماني دانش‌آموزان انگيزه و نگرش بهتري به يك درس دارند كه احساس كنند، اين متون متناسب با نياز و توانايي آنان است. تجربيات متعدد نشان داده است كه تراكم مطالب ديني در كتابهاي درسي نتوانسته است به پرورش حس مذهبي دانش‌آموزان كمك كند(حقشناس و قاسمي، 1389: 54).
يافته هاي تحقيق حاضر نشان مي‌دهدكه توجه به مسائل انگيزشي در كتاب دين و زندگي دوم متوسطه فاقد هرگونه برنامه‌ريزي ازپيش تعيين شده است و به همين دليل بازنگري و تأمل در اين زمينه بسيارضروري به نظرمي رسد تا از اين طريق بتوانيم دراين زمينه فرصتي براي تربيت دانش آموزان به ويژه ازطريق برنامه‌هاي درسي فراهم كنيم.
پيشنهادهاي تحقيق
يافته‌هاي تحقيق حاضر نشان داد وضعيت توجه به مسائل انگيزشي در كتاب درسي دين و زندگي دوم متوسطه چندان مناسب نيست. از آنجا كه تحقيق حاضر مستقيما با عملكرد طراحان و برنامه‌ريزان درسي كتابهاي دين و زندگي دوره متوسطه مرتبط است، بنابراين پيشنهاد ميشود:
- طراحان و برنامه‌ريزان درسي جهت تعيين محتواي كتابهاي درسي به مولفه جذابيت كتاب بيشتر توجه كنند به طوري كه كتاب براي دانش‌آموزان جذابيت داشته باشد و متناسب با سن آنها طراحي شود.
- طراحان و برنامه‌ريزان درسي جهت تعيين محتواي كتابهاي درسي به مولفه اهميت كتاب بيشتر توجه كنند. در واقع محتواي اين درس به خاطر اهميت بالايي كه در جامعه ديني ما دارد بايد به گونهاي تدوين شود كه قبل از هر چيز، دانش‌آموزان با مطالعه آن، اين درس را كاملا مفيد، احساس كنند و محتوا به گونهاي باشد كه دانش‌آموز، خود به دانستن آن احساس نياز كند.
- با توجه به اهميت توجه به نيازهاي جوانان و لزوم برقراري ارتباط بين دين و زندگي در جامعه ايراني و با در نظر گرفتن نتايج حاصل از تحقيق، محتواي كتابهاي درسي نيازمند توجه بيشتري به اين شاخص مي‌باشند به گونهاي كه دانش‌آموز اين كتاب را براي زندگي آينده خود سودمند و مفيد بداند.
- نتايج تحقيق نشان داد در اين كتاب به مقوله فهم دانش‌آموزان و تقويت كنجكاوي و تفكر دانش‌آموزان توجه چنداني نشده است. در حالي كه با توجه به شرايط سني مخاطبان اين كتاب، بهترين زمان براي تقويت قواي فكري و استدلال دانش‌آموزان در راستاي مسائل ديني است. به طوري كه در عين مفيد و مهيج بودن قابل درك براي دانش‌آموزان نيز باشد. بنابراين شايسته است مسئولين امر در تدوين كتب درسي بيشتر به اين امر اهتمام ورزند به طوري كه كتاب در عين مفيد و مهيج بودن قابل درك براي دانش‌آموزان نيز باشد.
- به طور كلي با عنايت به اهميت و ضرورت تربيت نيروي انساني متعهد و متخصص و تاثير شايان توجه محتواي برنامه‌هاي درسي در زمينه‌سازي جهت پرورش انسانهايي با انگيزه متصف به نگرش‌هاي مذهبي، ضروري است طراحان و برنامه‌ريزان درسي جهت تعيين محتواي كتابهاي درسي به فهرست كاملتري از انواع مولفه‌هاي انگيزشي توجه كنند.
- توجه جامع و منطقي به مولفه‌هاي انگيزش در مجموعه كتب دين و زندگي نيازمند طراحي جامع، منظم و دقيق است، به طوري كه با ترسيم فرايند مذكور، به مرور اجزا و مؤلفه‌هاي انگيزشي در دانش‌آموزان ايجاد و نهادينه گردد.
- همه كتابهاي درسي دين و زندگي دوره متوسطه در حد بضاعت خويش امكان پرداختن به مسائل انگيزشي را دارند. بنابراين بايد سعي شود در مواد درسي مختلف تا حد امكان و با توجه به بستر برنامه به اين موضوع توجه گردد.
- محتواي كتابها به گونهاي تنظيم شودكه به فراگيران كمك كند تا آنها بتوانند آموخته‌هاي خود را در زندگي روزمره بكار گيرند.
- در ارائه مقوله‌ها و مفاهيم مرتبط با مسائل انگيزشي، در كتب درسي پيشنهاد ميشود از لحاظ تعداد، فراوانيهاي اختصاص داده شده به مفاهيم، يك تعادل منطقي و نسبي برقرار شود.
- به دست‌اندركاران تاليف برنامه‌ريزي درسي توصيه ميشود به خاطر اهميت والاي درس دين و زندگي، در تدوين محتواي آن از نظرات يا نگرش دانش‌آموزان بهره‌گيري شود.
ناهيد صادقي لويه- دانشجوي كارشناسي ارشد رشته تحقيقات آموزشي
دكتر مسعود حقيقي- استاديار دانشگاه آزاد اسلامي واحد رودهن
دكتر بديع‌الزمان مكي آل آقا - استاديار دانشگاه آزاد اسلامي واحد رودهن
جدول شماره 1. ميزان توجه به شاخصهاي مسائل انگيزشي در كتاب
معيارهاي انتخاب محتوا تعداد صفحات درصد مقدار بار اطلاعاتي
(Ej) ضريب اهميت
(wj)
علاقه 29 12 287/0 207/0
اهميت 67 8/27 368/0 265/0
سودمندي 93 6/38 350/0 252/0
قابليت يادگيري 52 6/21 355/0 256/0
جدول شماره 2.ميزان توجه به معيارهاي انتخاب محتوا در كتاب
معيارها معيارهاي انتخاب محتوا تعداد صفحات مقدار بار اطلاعاتي (Ej) ضريت اهميت (Wj)
علاقه شيوايي بيان 11 165/0 066/0
جذابيت محتوا 11 165/0 066/0
جذابيت طراحي 7 121/0 049/0
اهميت ارزشمند بودن 20 236/0 095/0
اهميت 22 249/0 100/0
مفيد بودن 25 267/0 107/0
سودمندي پاسخگويي به نيازهاي
و مسائل ديني دانش‌آموزان 38 322/0 130/0
ارتباط بين دين و زندگي 27 277/0 112/0
اشاره به سودمندي دين
در زندگي 28 282/0 114/0
قابليت يادگيري قابل فهم بودن مطالب 15 200/0 081/0
تقويت تفكر 31 296/0 119/0
تقويت كنجكاوي 6 109/0 044/0
چهارشنبه 4 دي 1392
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: اطلاعات]
[مشاهده در: www.ettelaat.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 132]
-
گوناگون
پربازدیدترینها