واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: شيلات ؛ نيازمند توجه مضاعف
بي ترديد دسترسي به منابع آبي دريايي در جنوب (خليج فارس و درياي عمان) و شمال كشور (درياي مازندران)، ايران را در زمره كشورهاي مستعد براي توسعه فعاليت هاي ماهيگيري و آبزي پروري قرار داده است.
هرچند ماهيگيري در جنوب و شمال كشور از سابقه ديرينهاي برخوردار است، ولي سازمان شيلات ايران به عنوان متولي توليد آبزيان در كشور به شكل مدرن و تشكيلاتي آن در مقايسه با ساير سازمان هاي متولي توليد در بخش كشاورزي جوان و به ويژه در سالهاي اخير از نظر شكل و محتوا تغييرات زيادي داشته است.
اين سازمان براساس رسالت خود متولي توسعه سه فعاليت آبزيپروري، صيد و صنايع ذيربط است. آبزي پروري با بهره گيري از آب رودخانه ها، منابع آبي كشاورزي و چشمه ها نسبت به صيد از درياها از سابقه بسيار كوتاهي برخوردار است. پرورش ميگو هم كه از پتانسيل هاي ارزشمند اين زيربخش كشاورزي است، در دو دهه اخير راهاندازي شده كه حاكي از جوان بودن فعاليت آن است.
تا سال 1360 ماهيگيري در جنوب و شمال كشور به عنوان تامين كننده بخشي از پروتئين حيواني كشور در كانون توجه سياستگذاران و برنامه ريزان كشور نبود و جمع كل صيد آبزيان از دريا در ايران كمتر از 30 هزار تن برآورد مي شود.
توليد آبزيان از فعاليت آبزي پروري هم به حدود 3000 تن محدود مي شد.از سوي ديگر، نبود امكانات زيربنايي از جمله راههاي ارتباطي، تاسيسات برودتي، يخسازي، پناهگاه و اسكله و نبود بازار مصرف قابل اطمينان به ويژه در جنوب كشور، مصرف آبزيان را فقط در نوار ساحلي و شهرهاي نزديك به آن فراهم مي كرد كه با توجه به تراكم جمعيتي كم در اين مناطق انگيزه اي براي افزايش توليد و سرمايه گذاري بيشتر براي توليد آبزيان ميسر نبود.
شركت شيلات ايران همچنين در درياي خزر مشغول صيد و بهره برداري از ماهيان خاوياري و شيلات جنوب هم بيشتر به صيد ميگو و كنسروسازي مشغول بود. فعاليت صيادان سنتي هم بسيار كمرنگ و در حد امرار معاش بود و بخشي از سال را به صيد و بخش ديگر به فعاليت باربري دريايي ميپرداختند.
نبود پناهگاه دريايي و اسكله در جنوب كشور، سرمايه گذاري براي شناورهاي صيادي بزرگ را ناممكن مي ساخت و صيادان فقط به صيد در آبهاي كم عمق مي پرداختند. در شمال كشور هم بيشترين توجه به صيد ماهيان خاوياري بود و كمتر به صيد مردم ساحل نشين توجه مي شد.در دهه 1360 دولت سرمايه گذاري زيربنايي را افزايش داد و همزمان با اختصاص يارانه براي خريد دام هاي صيادي و ماشين آلات، انگيزه لازم براي سرمايه گذاري جديد در اين فعاليت را آغاز كرد كه نتيجه آن افزايش توليد به گونه اي محقق شد كه در سال هاي آغازين دهه 1370 در درياي خزر و خليج فارس براساس آمار توليد، نشانه هاي محدوديت بيولوژيك دريا و كاهش روند افزايش توليد مشاهده شد. به گونه اي كه در سال 1373 براي نخستين سال كاهش صيد از دريا در عمل مشاهده شد و مديران را به چاره جويي وادار كرد. از آن پس توجه ويژه اي به آبزي پروري شد و كم كم يارانههاي توليد آبزيان از صيد و صنايع به سمت آبزي پروري گرايش پيدا كرد. براساس آخرين آمار موجود در سازمان شيلات ايران در سال 1391 سهم سه منبع توليد آبزيان در كشور؛ شمال، جنوب و آبزي پروري عبارت است از 4.8، 54.8 و 40.4درصد.
پس از قطعي شدن محدوديت منابع دريايي دريا به ويژه درياي خزر و خليج فارس و نياز به تامين تقاضاي آبزيان در بازار مصرف، شيلات ايران به عنوان متولي افزايش توليد آبزيان به صيد از آبهاي دور و به ويژه در غرب اقيانوس هند توجه بيشتري كرد و بدين ترتيب سال به سال افزايش توليد در آبهاي آزاد افزايش يافت.
در جلد دوم آمارنامه وزارت جهاد كشاورزي براي سال 1390 توليد سه گوشت قرمز، مرغ و ماهي را به ترتيب 966، 1783 و 735 هزارتن برآورد شده است كه حاكي از 28، 51 و 21درصد سهم اين سه منبع پروتئين حيواني در ايران است.
روند افزايش توليد بر اساس آمارنامه ياد شده اين نظريه را تاييد مي كند كه توليد آبزيان در كشور به ويژه از منابع آبزي پروري و صيد از درياهاي دور بيشترين رشد را شاهد بوده است و اگر توجه بيشتري به اين زيربخش شود ،مي تواند سهم بيشتري را در تامين پروتئين حيواني داشته باشد. روند افزايش توليد براي اين سه منبع پروتئيني (گوشت قرمز، گوشت مرغ و آبزيان) در مقايسه با سال هاي 1389 و 1390 به ترتيب 6/3، 7 و 9/10درصد برآورد شده است. اين در حالي است كه به توليد آبزيان در سال هاي گذشته نسبت به گوشت قرمز و گوشت مرغ كمترين يارانه تعلق گرفته است.
دو منبع ارزشمند آبهاي آزاد به ويژه در جنوب غرب اقيانوس هند و زمين هاي نامناسب براي كشاورزي به ويژه در جنوب كشور و بخشي از سواحل درياي خزر امكان افزايش توليد آبزيان را فراهم كرده است و بي ترديد اندك توجه سياستگذاران و برنامه ريزان مي تواند نقش آبزيان در تامين نياز پروتئيني جامعه و صادرات محصولات آبزي را به خوبي افزايش دهد.
براساس آمارنامه شيلات ايران، سهم فعاليت هاي اين زير بخش از نظر اشتغالزايي براي سال 1390 حدود 200 هزار نفر مي رسد كه به ترتيب اهميت شامل 132 هزار نفرصياد در جنوب، 48 هزار نفرآبزي پرور و 13 هزار نفرصياد در شمال است. در بخش صنايع ذيربط هم از جمله كنسروسازي، يخسازي، فرآوري و صنايع بسته بندي رقم قابل توجهي است كه آمار دقيقي از آن در دست نيست.
ناگفته نماند هرچه دانش بشر رو به فزوني مي رود، ناشناخته هاي بيشتري شناسايي مي شوند و براي سلامت انسان، مصرف آبزيان در سلامت جامعه و نقش آن در تغذيه سالم انسانها بيشتر هويدا مي شود.
از دو دهه گذشته كشورهاي صنعتي و ثروتمند افزايش مصرف آبزيان را براي جامعه خود در دستور كار قرار داده و براي ترغيب مردم در خصوص مصرف بيشتر، منافع مصرف آبزيان براي سلامت انسان را از طريق رسانه هاي نوشتاري و ديداري منتشر مي كنند. از اين رو مصرف آبزيان در كشورهاي صاحب ثروت افزايش يافته است .به طوري كه براي سال 1388 (2009 ميلادي) در كشورهاي صنعتي سهم سرانه مصرف آبزيان 28.7 كيلوگرم، اروپا 22 كيلو گرم و براي آمريكاي شمالي 24.1 كيلوگرم گزارش شده است. ميانگين مصرف جهاني آبزيان در سال 1388 مقدار 18.4 كيلوگرم و براي كشورهاي آسيايي 20.7 كيلوگرم و براي اقيانوسيه 24.6 كيلوگرم گزارش شده است. كمترين مقدار مصرف آبزيان در كشورهاي آفريقايي با 9.9 كيلوگرم رخ داده كه بيش از2 كيلوگرم نسبت به مصرف آبزيان در ايران (7.51 كيلو گرم) بيشتر است.
يادآوري اين نكته لازم است كه در برنامه چهارم توسعه قرار براين بود كه مصرف سرانه آبزيان در ايران به رقم 10 كيلو گرم افزايش يابد كه به دليل كاهش توليد، نپرداختن به ترغيب عمومي جامعه، سنتي بودن ساختار بازار و ناتواني در تقويت بازاريابي اين رقم تحقق نيافت.
همانگونه كه از آمار برميآيد، مصرف آبزيان در ايران كمتر از نصف ميانگين جهاني است و اين در حالي است كه هم از نظر دسترسي به آبهاي آزاد و هم منابع آبي داخلي، ايران در زمره كشورهاي مستعد براي افزايش توليد آبزيان بوده و هم از نظر تقاضا براي مصرف آبزيان به ويژه در سالهاي اخير زمينه تغيير رويه غذايي جامعه و پذيرش افزايش مصرف آبزيان در ميان مردم به خوبي مشاهده مي شود.از اين رو بي ترديد توجه بيشتر به سلامت جامعه، رغبت مردم به مصرف بيشتر و امكان پذيري افزايش توليد آبزيان مي تواند زمينه افزايش توليد را فراهم سازد.
ابراهيم ميگلي نژاد- عليرضا كيهان پور
چهارشنبه 4 دي 1392
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: اطلاعات]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 147]