واضح آرشیو وب فارسی:ابتکار: اولين نامي كه در ايران شناسنامه گرفت
سوم دي ماه 1297 اولين شناسنامه ايراني صادر شد. شناسنامه اي كه صاحب آن دختري به نام فاطمه بود و صاحب شماره شناسنامه يك شد تا اين روز براي هميشه روز ثبت احوال در ايران نام بگيرد.
تا كمتر از 100 سال قبل نه خبري از سجل و شناسنامه بود، نه سازماني كه تولد و مرگ و ازدواج و طلاق را ثبت كند. به جاي آن، روحانيون، ريش سفيدان محله يا بزرگان قوم بودند كه تا قبل از رواج شناسنامه به سبك اروپايي ها، وقايع تولد را در كتابهاي مقدس ثبت ميكردند.اما با توسعه شهرها و روستاها و افزايش جمعيت كشور نياز به سازمان و تشكيلاتي براي ثبت وقايع حياتي در دولت وقت احساس شد و به تدريج فكر تشكيل سازمان متولي ثبت ولادت و وفات و حتي صدور شناسنامه براي اتباع كشور قوت گرفت. به طوري كه ابتدا سندي با 41 ماده در سال 1297 هجري شمسي به تصويب هيأت وزيران رسيد و ادارهاي به نام سجل احوال در وزارت داخله (كشور) وقت به وجود آمد؛ بعد از تشكيل اين اداره اولين شناسنامه به شماره 1 در بخش 2 تهران در تاريخ 3دي ماه 1297 هجري شمسي به نام فاطمه ايراني صادر شد.
نمونه چند شناسنامه قديمي
تا پيش از ايجاد سازمان ثبت احوال وقايع حياتي پشت جلد قرآن و ديگر كتب مقدس انجام ميگرفتداستان اين بود كه در تاريخ سوم اسفند 1295به پيشنهاد”نصرت الدوله”وزير دادگستري، تصويب نامه اي درباره ثبت احوال از نظر دولت گذشت كه مقرر شد از تاريخ 15 آذر 1298براي گرفتن تعرفه انتخابات، گذرنامه، جواز حمل و نقل، اقامه دعوي و گرفتن حواله پولي، از اشخاص مطالبه به قولي سجل احوال بشود.اداره سجل احوال زير نظر بلديه آن زمان يعني همان شهرداري امروزي تشكيل شد و اوراق سجل احوال را كه گرفتن آن اختياري بود در كلانتريها در اختيار مردم ميگذاشتند. در فروردين 1300خورشيدي، بلديه تهران (شهرداري) به دستور”سيد ضياء طباطبايي"نخست وزير درصدد تهيه آمارساكنين پايتخت، شهرري و شميران بر آمد و بلاخره دفتري در شهرداري با عنوان”اداره احصائيه و سجل احوال"تأسيس شد.در اين دفتر فرمي به عنوان”احصائيه و نفوس شهر تهران" به چاپ رسيد كه در آن براي نام، نام خانوادگي (كه در آن زمان كمتر كسي نام خانوادگي داشت و مردم به هنگام دريافت ورقه هويت براي خود نام فاميل انتخاب ميكردند.)، لقب، سن، تابعيت، مذهب، زادگاه، همسر و فرزندان ستونهاي جداگانه اي تنظيم گرديده بود و ماموران آمار با در دست داشتن اين اوراق در ساعات روز در خانهها را ميكوبيدند و با پرسش از رئيس خانواده، اوراق را پر ميكردند، هر چند اغلب خانوادهها در منازل خود را به روي مأموران آمار نميگشودند و يا پاسخ درست نميگفتند.از طرفي دولت از طريق وزارت امور خارجه از سفارتخانههاي خارجي مقيم تهران نيز خواست كه به كاركنان خارجي و ايراني خود دستور دهند كه با مأموران سجل احوال و احصائيه در دادن اطلاعات لازم همكاري نمايند. ادامه كار احصائيه، از فروردين 1301منتهي به گرفتن ورقه سجل احوال(ورقه هويت يا شناسنامه) گرديد كه زير نظر اداره نظميه(شهرباني) آن هم فقط در تهران انجام ميشد. گرفتن ورقه سجل احوال اختياري بود و اين ورقه را هر كسي ميتوانست از كميسري آن زمان (كلانتري)محل خود دريافت كند.از سال 1303 اداره سجل احوال تابع وزارت كشور شد و دفاتر آن در شهرستانها نيز شروع به كار كرد. حتي پس از تصويب قانون سربازگيري (نظام وظيفه)درسال 1304،براي فراخواني سربازان از روي شناسنامه اقدام ميشد و اداره سجل احوال هر شهر فهرست مشمولان خدمت سربازي را در اختيار اداره نظام وظيفه ميگذاشت. نخستين دوره مشمولان كه به سربازي فراخوانده شدند،متولدين 1284خورشيدي بودند كه در سال 1306به خدمت رفتند و گرفتن شناسنامه از سال 1306خورشيدي طبق قانون مصوب بهمن ماه اجباري شد.گزينش نام خانوادگي نيز، معمولا از چند روش پيروي ميكرد كه يكي از آنها پيشه نياكان در يك قوم است. محل اسكان قوم و نام يا شهرت بزرگ خاندان (پدر، پدربزرگ، جد)، از ديگر شيوههاي متداول انتخاب نام خانوادگي بوده است. گاهي هم يك نام خانوادگي بر اساس شغل يا حرفه (همچون صراف، جواهريان، پزشكزاد) يا يك ويژگي بدني يا فيزيكي (خوشچهره، قهرمان) بازميگشت.در نهايت و با تصويب قانون مدني كشور در سال 1313 ثبت نام خانوادگي نيز، اجباري شد. بر اساس قانون، سرپرست خانواده بايد براي خانواده خود نامخانوادگي انتخاب ميكرد و نام خانوادگي انتخاب شده از سوي وي به ساير افراد خانوادهاش هم اطلاق ميشد. و از آن زمان تاكنون بيش از چهار نسل از ايرانيان به اين نامهاي خانوادگي خوانده ميشوند.
ارسال نظر
چهارشنبه 4 دي 1392
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ابتکار]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 47]