واضح آرشیو وب فارسی:مردم سالاری: تشابهات كريسمس و يلدا از كجاست؟ كريسمس از يلداي ايران اقتباس شده است
مورخان و پژوهشگران ايراني و رومي در تحقيقات خود پي بردهاند كه جشن مسيحي كريسمس از يلداي ايراني اقتباس شده است.
شب يلدا، درازترين شب سال و يكي از بزرگترين جشنهاي ايرانيان است. ايرانيان همواره شيفته شادي و جشن بودهاند و اين جشنها را با روشنايي و نور ميآراستند. آنها خورشيد را نماد نيكي ميدانستند و در جشنهايشان آن را ستايش ميكردند. در درازترين و تيرهترين شب سال، ستايش خورشيد نماد ديگري مييابد. مردمان سرزمين ايران با بيدار ماندن، طلوع خورشيد و سپيده دم را انتظار ميكشند تا خود شاهد دميدن خورشيد باشند و آن را ستايش كنند. يكي از دلايل گرفتن جشن در اين شب، زاده شدن ايزدمهر است. در زبان پارسي و در فرهنگ دهخدا، يلدا واژهاي به معني زادن است و از اين روي نخستين شب از ديماه چنين نام گرفته كه بر پايه باور ايرانيان كهن، در اين شب، مهر يا ميترازاده شده است. مهر به معناي خورشيد و يكي از بغان ايراني و هندي است و تاريخ پرستشش به سالها پيش از زرتشت ميرسد. پس از ظهور زرتشت، اين پيامبر ايراني خداي بزرگ را اهورامزدا معرفي كرد. ايزدان و بغان را به دو دسته اهورايي و ديواني تقسيم كرد. در باور زرتشتي، بغان اهورايي ستوده و تيره ديواني نكوهيده شود. يكي از ايزدان اهورايي مهر ايراني و هني بود.
مهر ايزدي نيك است و قسمتي از اوستا به نام او، نامگذاري شده است. در مهريشت اوستا آمده است: مهر از آسمان با هزاران چشم بر ايراني مينگرد تا دروغي نگويد. از ديگر سوي، شب يلدا درازترين شب سال هم هست و ميتوان گفت پيوند آن با خورشيد به اين ويژگي هم باز ميگردد.
ايرانيان همواره ستايندگان پر شور روز و روشنايي و گرما و خورشيد بودهاند و هستند و در درازترين شب سال نياز به دميدن خورشيد بيش از هر زمان ديگري است. آيينهاي شب يلدا به اين نكته نيز باز ميگردد كه ايرانيان ميخواستهاند اين شب را زنده بدارند و بيدار بمانند تا گواه دميدن خورشيد باشند.
ايرانيان باستان عقيده داشتند، ايزد مهر (كه قديس ايرانيان باستان بود) در يكي از شهرهاي خاوري ايران از دوشيزهاي به نام ناهيد در اين شبزاده شد. پس از مدت اندكي، كشور به كيش مهرپرستي گرويد. مهرپرستي از مرزهاي ايران فراتر و به رم رفت. روميان سالهاي بسيار تولد مهر و شب چله را جشن ميگرفتند و آن را آغاز سال ميدانستند. حتي پس از گسترش دين مسيحيت، باز كشيشان نتوانستند از گرفتن اين جشنها جلوگيري كنند و به ناچار مجبور شدند به دروغ اين شب را زادروز تولد عيسي (كه داستان تولدش از يك باكره مقدس به داستان زاده شدن مهر از باكرهاي به نام ناهيد شباهت داشت) معرفي كنند تا روز بيست و پنج دسامبر را به بهانه تولد عيسي جشن بگيرند نه تولد ايزدمهر. هنگامي كه به آيين و مراسم مسيحيان در كريسمس نگاه ميكنيم بسياري از نشانه هاي ايراني اين مراسم را در مييابيم. ايرانيان قديم در شب چله درخت سروي را با دو رشته نوار نقره اي و طلايي ميآراستند.
بعدها مسيحيان درخت كاج را به تقليد از مهرپرستان و ايرانيان تزيين كردند و به جاي مهر كه از دوشيزه باكرهاي به نام آناهيتا در درون غاري زاده شد بعدها مسيحيان حضرت عيسي(ع) را جايگزين مهر و مريم را جايگزين آناهيتا قرار دادند. يكي ديگر از وام گيريهاي مسيحيان از مهرپرستان، روز مقدس مسيحي يعني يكشنبه است. Sunday به معني روز خورشيد يا مهر، روز مقدس مهرپرستان بوده است. اما از اواسط سده چهارم ميلادي به دليل مخالفت با آيين مهري، گاهشماري ميلادي تغيير پيدا كرد، بدين ترتيب كه در سال 355 يا 356 ميلادي در زمان امپراتور كنستانتين (كه پيشاز مسيحي شدن پيرو كيش مهر بود) به دستور كليساي روم بيست و پنجم دسامبر سالروز تولد مسيح و شش ژانويه تاريخ غسل تعميد او اعلام شد.
البته متاسفانه اين آيين در پي كشاكشهاي روزگار و ناسازي كساني كه با آن دمساز نبودند، اندك اندك فراموش شد؛ اما در ژرفاي فرهنگ و تبارشناسي ايران بر جاي مانده است. به هر روي، ما هنوز نمادهاي خورشيدي را بر خوان آييني شب يلدا ميبينيم كه يكي از برجستهترين و بنياديترين اين نمادها، انار است كه در رنگ و ريخت يادآور خورشيد است.در ساليان پسين هندوانه نيز بر اين خوان افزوده شده است.
منابع:
1- «جشن شب يلدا در ايران» حميد سفيدگر شهانقي
2- «افسانههاي دگرديسي« ميرجلالالدين كزازي
3- «تاريخ و تمدن« منيره احمد سلطاني
سه شنبه 3 دي 1392
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: مردم سالاری]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 29]