واضح آرشیو وب فارسی:باشگاه خبرنگاران جوان: جشن يلدا در "افغانستان"؛ از گردهمايي شاعران تا تصميمهاي نيك
شب يلدا در فرهنگ مردم "افغانستان" جايگاه بالايي دارد، به گونهاي كه در اين شب، قصههاي آنان طولاني و عزم آنان براي انجام اعمالي نيك جزم ميشود.
به گزارش باشگاه خبرنگاران، شب يلدا يا "شب ديجور" كه نخستين شب از "چله كلان" در افغانستان خوانده ميشود، پايان خزان و آغاز زمستان است.
اين شب، در نزد مردمان منطقه شبي خجسته و مبارك بوده و همواره با مراسمهاي ويژهاي برگزار شده است.
مراسم شب يلدا، پس از غروب خورشيد در روز سيام آذرماه تا طلوع آفتاب در صبحدم اول ديماه (جدي) كه نخستين روز فصل زمستان است، به فال نيك گرفته ميشود.
از همين روز تا 40 روز بعد يعني تا دهم بهمن ماه را به نام "چله كلان" ياد ميكنند و پس از دهم بهمنماه به مدت 40 روز ديگر يعني تا بيستم اسفندماه "چله كوچك" ناميده ميشود.
همچنان فرهيختگان و پژوهشگران عرصه فرهنگ، جشن يلدا را جشن بزرگداشت علم و دانش در دوران باستان دانسته و گفتهاند: نياكان ما در 7 هزار سال پيش به گاهشماري خورشيدي دست پيدا كرده و با تفكر و تأمل دريافتند كه نخستين شب زمستان بلندترين شب سال است.
اين شب، در فرهنگ كهن افغانها جايگاه ويژهاي دارد و بهرغم تحولات گسترده فرهنگي، جايگاه خود را در بين مردم همچنان حفظ كرده است.
شب يلدا ، نقطه مشترك فرهنگها
كارشناسان، بر اين باورند كه شب يلدا، با نامهاي مختلف از گذشتههاي دور در بين اديان و فرهنگهاي مختلف جهان وجود داشته و هم اكنون نيز از اين شب، به صورت گسترده تجليل ميشود.
"صاحبنظر مرادي" پژوهشگر فرهنگي ـ تاريخي افغان بر اين باور است كه شب يلدا همانند جشن نوروز، يكي از پرشكوهترين جشنها و مناسبتهاي تاريخي و فرهنگي افغانستان است.
هرچند وي، گراميداشت اين شب را در بين ساير فرهنگها و اديان يادآوري ميكند، اما تأكيد ميكند كه زادگاه و پرورشگاه اصلي اين جشن، در گذشتگان باستان بوده است.
براساس اظهارات اين فرهيخته افغان، شب يلدا برابر با 21-22 ماه دسامبر ميلادي است و فرقههاي مختلف زادروز حضرت عيسي مسيح را مصادف با آغاز فصل زمستان ميدانند و جشن "كريسميس" را در همين روز برگزار ميكنند.
به گفته وي "ابوريحان بيروني" در كتاب "آثارالباقيه" نوشته است: "منظور از ميلاد، ميلاد مهريا خورشيد است" و نامگذاري نخستين ماه زمستان بنام "دي"ماه به معناي "دادار" يا "خدوانداز" از همان باورهاي "ميترايي" تراويده است.
وي در ادامه خاطرنشان كرد: در بين "زرتشتيان" ايران باستان ، سفره شب يلدا شامل ميوههاي تازه و خشك بود كه به افتخار پيروزي "اهورا مزدا براهريمن" و يا غلبه روشنايي بر تاريكي ترتيب مييافت.
مرادي تصريح كرد: نخستين روز زمستان در نزد "مزدكيان" (خرمدينان) با گراميداشت پرشكوهي همراه بود و از آن به نام "خرمروز" ياد كردهاند.
وي در ادامه افزود: برگزاري جشن شب يلدا هنوز در ميان "دهگانان باختري"، "تخارستاني"، "بدخشاني" و "تاجيكستان" با شب زندهداري معمول است.
اين كارشناس فرهنگي اظهار داشت: يهوديان در اين شب جشن "ايلانوت" يا "جشن درخت" را برگزار ميكردند و با شمعافروزي به نيايش ميپرداختند و "آشوريان" در اين شب "آجيل" مشكلگشا ميخوردند.
مصريان باستان در چهار هزار سال پيش جشن "ميلاد خورشيد" را برابر به شب چله بزرگ جشن ميگرفتند و آن را به مدت 12 روز به عنوان نماد 12 ماه در سال با رقص و پايكوبي و شادي ادامه ميدادند.
در رم و يونان باستان، نخستين روز زمستان روز بزرگداشت از خداوند خورشيد بود كه آن را "ناتاليس انويكتوس" كه ميلاد معني دارد، جشن ميگرفتند.
وي افزود: به نوشته "داريوش كياني" پژوهشگر بزرگ ايران، جشن يلدا در روسيه از روزگار پيش از مسحيت به مدت 12 روز به عنوان عيد ساليانه دهقان برگزار ميشد و آن را با مراسمهاي متنوعي تجليل ميكردند.
دليل خوردن هندوانه و شبنشيني در شب يلدا
آنان در اين شب با خوردن هندوانه، انار و خربزه به عنوان محصول با امتياز كشاورزان بدان باورند كه خوردن هندوانه در شب يلدا سبب كاهش تشنگي و افسردگي در گرماي تابستان ميشود.
چون يلدا درازترين سال شب است، مردم ميخواهند با شبنشيني عمر شب و تاريكي را كوتاه سازند و از غفلتزدگي خود بكاهند.
در شب يلدا، جنگ و خونريزي و حتي كشتن گوسفند و مرغ نيز ممنوع بوده كه خود، دلهاي مردم را به احتراز از جنگ و كدورت واميداشت.
مردم آريايي در اين شب به خاطر كوتاه كردن درازاي آن به سفره آرايي از ميوههاي فصلي و خشك ميپرداختند و بزرگسالان براي افراد جوان خانواده، قصهها و افسانههاي ملي خود را بازگو ميكردند.
گردهمايي شاعران و شبنشينيها گروهي
از نمادهاي بارز ديگر شب يلدا، شعرخواني به ويژه شاهنامهخواني بوده است، هرچند شاهنامهخواني تقريباً تا پايان زمستان ادامه پيدا ميكرد.
در گذشتهها شاعران گردهم ميآمدند و در اين شب، تازه سرودههاي خود را به خوانش ميگرفتند، اما اين رسم تاكنون همچنان پابرجا مانده است.
"خانه فرهنگ افغانستان"، نيز در اين شب، در سالهاي اخير، مراسمهاي ويژه شب يلدا را با قصهگويي و شعرخواني تجليل ميكند.
افزون بر شاهنامه در مناطق مركزي افغانستان، مجموعه شعر"حمله حيدري" كه در مدح اميرالمومنين علي (عليهالسلام) توسط فردي به نام "ميرزا رفيعا" سروه شده بود، در اين شب خوانده ميشود.
بزرگان خانواده نيز در اين شب، خورجين افسانهها را باز كرده و براي كوچكترهاي خانواده آن را بازگو ميكنند، افسانههايي كه بيشترين بار فرهنگي و تاريخي دارد.
شب تصميمهاي نيك
"محمد امان پيكار" يكي از اهالي كابل گفت: در شب يلدا چندين خانواده بزرگ در كنار هم جمع ميشدند و ضمن بازگو كردن درددلها و احياناً مشكلات، درصدد پيدا كردن راههاي بهتر ميباشند.
وي افزود: در اين شب ، تصميمهاي بسيار نيك همانند پيشنهاد ازدواج و حتي تصميمهاي مشترك ديگر مانند راهاندازي تجارت و فعاليتهاي اقتصادي گرفته ميشود.
انتهاي پيام/
منبع: فارس
شنبه 30 آذر 1392
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: باشگاه خبرنگاران جوان]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 60]