محبوبترینها
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
در خرید پارچه برزنتی به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1827241205
تجربيات جمهوري اسلامي ايران در زمينهي وقف
واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
تجربيات جمهوري اسلامي ايران در زمينهي وقف نويسنده: محمد علي نظام زاده مقدمه بسم الله الرحمن الرحيم الحمد الله الواقف علي الخفيات و المطلع علي السرائر و الضمائر بحيث لا يخفي عليه شيء من الصغائر و الکبائر. و الصلوة و السلام علي رسوله محمد صلي الله عليه و آله و سلم. حضور گرامي ميهمانان عالي قدر از کشورهاي خارجي و جمهوري اسلامي ايران خوش آمد و خير مقدم ميگويم. اقدام کشورهاي اسلامي در برگزاري همايشهاي علمي و کاربردي در خصوص توسعه و گسترش سنت حسنه وقف و امور خيريه در جوامع اسلامي که با همکاري بانک توسعهي اسلامي و وزارت اوقاف دولت کويت و جمهوري اسلامي ايران صورت ميگيرد، قابل تحسين و ستايش است؛ و از اينکه در اين مرحله سازمان اوقاف و امور خيريهي جمهوري اسلامي ايران با کمک دانشمندان و پژوهشگران داخلي و با حضور صاحب نظران و اساتيد و ميهمانان گران قدري که از کشورهاي کويت، بنگلادش و بانک توسعهي اسلامي در کشور ما حضور يافتهاند و بحث در مورد »تجربيات جمهوري اسلامي ايران در زمينه وقف« را برگزار مينمايد، بسيار خوشحاليم و توفيق بانيان اين همايش علمي، تحقيقي و همه سخنرانان و شرکت کنندگان را در خدمت به گسترش فرهنگ وقف که نتيجه آن توسعه عدالت اجتماعي و بسط نيکي و نيکوکاري و فراهم آوردن زمينههاي پيشرفت جامعه در امور علمي و اقتصادي و رفاه و تأمين اجتماعي ميباشد، از خداوند متعال خواستاريم. بدون شک نتايج کار اين همايش تحقيقي که از محققاني عالي قدر ترکيب يافته است، براي بهينه کردن امور وقف حايز اهميت فراوان بوده و انتظار ميرود که ثمرات و نتايج عملي مفيدي دربر داشته باشد. اميد است اين همکاري علمي و کاربردي بين سازمانهاي اوقاف کشورهاي اسلامي روز به روز گسترش يابد و امکان دهد که هر چند يکبار مجمع کنوني (خدمتگزاران سنت حسنهي وقف، از ممالک اسلامي) به دور هم گرد آيند و حاصل مطالعات و تجربيات پر ارزش خويش را براي پيشرفت فرهنگ وقف با يکديگر در ميان بگذارند. قبل از ورود در موضوع بحث لازم است به تاريخچهي وقف، جايگاه قانوني اوقاف، نحوهي ادارهي موقوفات در ايران اسلامي در صد سال گذشته نگاهي داشته باشيم. نحوي ادارهي امور موقوفات در ايران اولين قانون مربوط به تعيين وظايف اوقاف در ايران در شوال 1328 ه ق به تصويب مجلس شوراي ملي وقت رسيد و در آن قانون، اين وظايف به عهدهي اوقاف کشور گذاشته شده بود:1. تهيهي فهرست صحيح از وقف نامهها و تمام موقوفات کشور؛ 2. نظارت بر اعمال متوليان و نظار موقوفات و رسيدگي به نحوهي وصل و ايصال عوايد موقوفات و جلوگيري از حيف و ميل اوليا و مباشرين وقف نسبت به موقوفات و منافع آنها و تدارک موجبات عمران موقوفات؛ 3. ادارهي امور موقوفاتي که قبل از انقلاب مشروطيت در دست شاه وقت و يا ساير مؤسسات حکومتي بوده است. 4. مراقبت لازم در مصرف عوايد موقوفات طبق نظر واقفين آنها (حسب ما اوقفها اهلها)؛ 5. صرف درآمد موقوفاتي که به موجب وقف نامه مصرف معيني نداشتهاند در مطلق بريات و در مصارف مربوط به تعليمات و فوايد عامه؛ 6. اداره کردن موقوفاتي که متولي مخصوص نداشته با اذن بکي از احکام شرع. با گذسشت زمان بتدريج و به مناسبتهاي مختلف اصلاحاتي در اين قانون صورت گرفته است؛ لکن در اين اصلاحات لزوم رعايت موازين شرعي ضعيف شده تا جايي که در رژيم گذشته منجر به فروش بدون مجوز شرعي موقوفات نيز گرديده است. بعد از انقلاب مشروطيت چندين بار جايگاه اوقاف در حکومت ايران تغيير کرده است، به نحوي که مدتي پس از انقلاب مشروطيت تابع وزارت دادگستري و مدتي تابع وزارت معارف و اوقاف و صنايع مستظرفه و زماني نيز به عنوان يکي از ادارات وابسته به وزارت فرهنگ يا آموزش و پرورش و در سال 1344 ه ش با نام سازمان اوقاف تابع نخست وزيري شد که رياست اين سازمان با يکي از معاونان نخست وزير بود و اين تابعيت از نخستوزيري تا سال 1363هش ادامه داشت، با اين تفاوت که بعد از پيروزي انقلاب اسلامي به منظور رعايت مسائل شرعي موقوفات دو نفر از روحانيون از طرف رهبر انقلاب اسلامي حضرت امام خميني (ره) به عنوان نمايندهي معظم له در سازمان اوقاف تعيين شدند تا در مورد رعايت مسائل شرعي مراقبت لازم را معمول دارند. در سال 1363 ه ش قانون تشکيلات و اختيارات سازمان اوقاف و امور خيريه به وسيلهي مجلس شوراي اسلامي مورد تجديد نظر قرار گرفت که بعضي از وظايف قانوني اين سازمان به اين شرح در قانون مزبور درج شده است: 1. ادارهي امور موقوفات عام که فاقد متولي بوده يا مجهول التوليه است و موقوفات خاصه (اولادي) در صورتي که مصلحت وقف و بطون لاحقه يا رفع اختلاف موقوف عليه متوقف بر دخالت ولي فقيه باشد. 2. ادارهي امر اماکن مذهبي اسلامي که ترتيب خاصي براي ادارهي آنها داده نشده است. 3. ادارهي امر مؤسسات و انجمنهاي خيريهاي که از طرف دولت يا مراجع ذيصلاح به سازمان محول شده يا بشود. 4. کمک مالي در زمينهي تبليغ و نشر معارف اسلامي از محل موقوفات مربوطه. در تاريخ 12 / 12 / 1375 به موجب مادهي واحدهاي که به تصويب مجلس شوراي اسلامي رسيد اين موارد تحت عنوان بند 7 مادهي يک قانون تشکيلات و اختيارات سازمان به وظايف مربوطه اضافه شد: ماده واحده: متنهاي زير به ترتيب به عنوان بند هفت و تبصرهي سه به مادهي يک قانون تشکيلات و اختيارات سازمان اوقاف و امور خيريه مصوب 1363، اضافه ميشود: بند 7. اثلاث باقيه، محبوسات، نذور، صدقات و هر مال ديگري که بغير از عنوان وقف براي امور عام المنفعه و خيريه اختصاص يافته در حکم موقوفات عامه است و چنانچه فاقد متولي و متصدي باشد با اذن ولي فقيه، تحت اداره و نظارت سازمان اوقاف و امور خيريه قرار خواهد گرفت. رعايت مفاد اسناد تنظيمي مربوط به اين اموال و رقبات اعم از وصيت نامه و حبس نامه و سيره جاريه در ادارهي امور و مصرف عوايد آنها ضروري خواهد بود. تبصره 3. سازمان اوقاف و امور خيريه در صورت نياز در مورد رقبات و اموال موضوع بند هفت بالا با تأييد نمايندهي ولي فقيه و سرپرست آن سازمان، به منظور جلوگيري از تعدي و تفريط در ادارهي آنها نسبت به نصب امين يا هيئت امنا اقدام خواهد کرد«. سازمان اوقاف و امور خيريه در حال حاضر از نظر تشکيلاتي داراي 15 ادارهي کل در سازمان مرکزي و 28 ادارهي کل در استانهاي کشور و 225 واحد شهرستاني است که با تعداد 2500 نفر پرسنل مشغول انجام وظيفه هستند. چهار معاون، رياست سازمان را در انجام وظيفه مساعدت مينمايند. معاونتهاي سازمان عبارتند از: معاونت امور اوقافي و خيريه؛ معاونت امور فرهنگي؛ معاونت بقاع و اماکن متبرکه؛ معاونت اداري و مالي و امور مجلس. مديريتهاي مختلفي زير مجموعه اين معاونتها هستند که به انجام امور محوله اشتغال دارند. تعداد کل موقوفات کشور طبق آخرين آمار سال 1377 بالغ بر 92414 ميباشد که مجموعا داراي 659671 رقبه هستند. ميزان درآمد موقوفات متصرفي در سال 1377 مبلغ 77،483،736،378 ريال بوده است (لازم به تذکر است که ميزان درآمد و هزينهي موقوفاتي که توسط متوليان مربوطه اداره ميشود نيز تقريبا در همين حدود است) تنوع مصارف در موقوفات ايران بسيار زياد است که در اينجا فقط به عناوين هزينههاي سال گذشته به شرح ذيل اشاره مينمايم: ترويج قرآن؛ توسعهي علم و دانش (کمک به مدارس، طلاب علوم ديني، دانش آموزان و غيره)؛ دارو و درمان؛ کمک به احداث و تعمير مساجد و مدارس علوم ديني؛ نشر معارف اسلامي (تهيه و چاپ کتاب و تجهيز کتابخانهها)؛ کمک به محرومين و مستمندان؛ انجام شعائر مذهبي؛ عمران و حفظ و نگهداري موقوفات؛ هزينههاي موقوفه، حق التوليه، ماليات، ثبتي، محاکماتي؛ ساير هزينههاي مربوط به اجراي نيات واقفين. پس از پيروزي انقلاب اسلامي اقداماتي در زمينههاي قانوني و اجرايي موقوفات کشور انجام گرفته است که در اينجا به ذکر خلاصهاي از آنها پرداخته ميشود: لايحهي قانوني تجديد اجارهي املاک موقوفه، مصوب شوراي انقلاب اسلامي ايران با عنايت به اينکه اساس انقلاب ايران بر پايهي اسلام و اجراي احکام متعالي آن استوار گرديده و اين موضوع چه قبل از پيروزي و چه بعد از پيروزي به صورت مؤکد توسط ربهر عظيم الشان انقلاب حضرت امام خميني - رضوان الله تعلي عليه - اعلام گرديده است. بنابراين توجه به حفظ و صيانت موقوفات کشور و احقاق حقوق شرعي موقوفات نيز به حکم همان اساس اسلامي بودن انقلاب بايد مورد توجه خاص قرار ميگرفت، که البته چنين هم شد و با توجه به اينکه در طول تاريخ و خاصه در دوران حکومت گذشته موقوفات کشور مورد تعدي و تجاوز قرار گرفته بود، نظام جمهوري اسلامي ايران تنها با فاصلهي تقريبا دو ماه بعد از تاريخ پيروزي، اولين اقدام را در زمينهي اعاده حقوق از دست رفتهي موقوفات کشور انجام داد. در تاريخ چهارم ارديبهشت ماه 1358 ه ش در شوراي انقلاب، قانوني به تصويب ر سيد که در مادهي يک اين قانون به صراحت آمده است: »به منظور جلوگيري از هرگونه تضييع حق در موقوفات کشور و تنظيم اسناد و قرارداد اجاره و تعيين اجاره بهاي عادلانهي املاک استيجاري و متصرفي موقوفه از اين تاريخ کليهي اسناد و قراردادها اعم از عادي و رسمي منعقده بين اوقاف و مستأجرين در موقوفات عامه نظير املاک مزروعي و باغات و اراضي و مستغلات و مستحدثات شهري و روستايي فسخ و به اين قبيل مستأجرين و ساير اشخاص اعم از حقيقي و حقوقي که به هر نحوي از انحا در حال حاضر املاک موقوفه را متصرف ميباشند اخطار ميشود که در ظرف سه ماه از تاريخ تصويب اين لايحه جهت روشن نمودن وضع املاک استيجاري و متصرفي خود و تأديهي اجاره بهاي گذشته و تنظيم اسناد اجارهي جديد به نرخ عادلهي روز به ادارهي اوقاف محل ملک مراجعه نمايند. در اين ماده تصريح گرديد که در صورت عدم مراجعه و انقضاي مهلت سه ماهه، ادارات اوقاف، از ادامهي استفاده از تصرفات غير قانوني متصرفين جلوگيري و از مستأجرين سابق و يا متصرفين خلع يد خواهد کرد. اين قانون شور و شوق زيادي در افراد نيکوکار به وجود آورد، چون مشاهده نمودند موقوفات زيادي که در اثر سهل انگاري، و يا سفارشات حکومتي در اختيار افراد با اجازهي بسيار ناچيز قرارداد شده بود به وقفيت اعاده و حقوق واقعي آنها استيفا خواهد شد. در اين قانون حتي حداکثر ميزان زميني که در شهرها ميتوان در اختيار افراد براي احداث مسکن قرارداد نيز مشخص گرديد و از افراط و زياده طلبي افراد سودجو جلوگيري به عمل آمد. شوراي انقلاب در همين قانون به منظور نظارت مردم بر امر ادارهي موقوفات کشور ايجاد يک شورا به نام شوراي امنا و نظار موقوفات را نيز پيش بيني کرد که تا چند سال اين شوراها در ادارات اوقاف به کار ادارهي موقوفات و نحوهي انتخاب هيئت امنا و نظار موقوفات کشور اشتغال داشتند. به جرأت ميتوان اعلام کرد که اين اقدام شوراي انقلاب روحي تازه در کالبد بيجان موقوفات کشور که در حال اضمحلال کامل بودند، دميد و مشتاقان به کار خير را دوباره اميدوار کرد و در حقيقت فقه اسلام را مجددا احيا کرد. اقدام ديگري که پس از پيروزي انقلاب اسلامي ايران در جهت احياي امر وقف و اعادهي حقوق موقوفات از دست رفته انجام گرفت و اثرات مثبت زيادي در اين زمينه داشت اصل 49 قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران بود که در اين اصل دولت موظف شده است ثروتهاي ناشي از ربا، غصب، رشوه، اختلاس، سرقت، قمار و سوء استفاده از موقوفات... را گرفته و به صاحب حق رد کند. مجلس شوراي اسلامي ايران در سال 1363 ه ش نحوهي اجراي اصل 49 قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران را که شامل 15 ماده و پنج تبصره بود، تصويب و جهت اجرا به دولت ابلاغ کرد. به موجب مادهي 3 اين قانون، قوهي قضائيه مکلف شده است که در مرکز هر يک از استانهاي کشور و شهرها که لازم بداند شعبهاي از دادگاه قانوني را جهت رسيدگي ثبوت شرعي دعاوي موضوع اصل 49 قانون اساسي معين نمايد، تا برابر مفاد همين قانون در احقاق حقوق موضوع اين اصل از جمله سوء استفاده از موقوفات اقدام نمايد و از تاريخ تصويب اين قانون به موارد بسياري از سوء استفاده از موقوفات رسيدگي و حقوق آنها به موقوفه مسترد گرديده است و اين دادگاهها هم اکنون نيز مشغول فعاليتند البته اين انتظار وجود دارد که به سرعت عمل و قاطعيت خود بيفزايند. قانون ابطال اسناد فروش و اراضي موقوفه در زمان رژيم سابق کليهي موقوفات مزروعي به عنوان اصلاحات ارضي از حالت وقف خارج و بر خلاف موازين شرعي به ثمن بخس به افراد فروخته شده است و علاوه بر اين اقدام موقوفات ديگري هم به دلايل مختلف منجمله اهمال و خيانت و تعدي و تفريط مسؤولين امر موقوفات در طول تاريخ از حالت وقف خارج و به ملکيت اشخاص درآمد که درنتيجه نيت واقفان آنها تعطيل گرديد پس از پيروزي انقلاب اسلامي در اجراي فتواي رهبر انقلاب حضرت امام خميني که در جواب سؤال سازمان اوقاف و امور خيريه در مورد وضع موقوفاتي که از حالت وقف خارج شده بودند، مرقوم فرمودند: زمينهاي موقوفه بايد به حال وقفيت باقي و عمل به وقف شود. لذا مجلس شوراي اسلامي در تاريخ 1363 ه ش قانوني را در يک ماده و 5 تبصره به تصويب رسانيد که در اين قانون آمده است: ماده واحده: «از تاريخ تصويب اين قانون کليهي موقوفاتي که بدون مجوز شرعي به فروش رسيده يا به صورتي به ملکيت درآمده باشد به وقفيت خود برميگردد و اسناد مالکيت صادر شده باطل و از درجهي اعتبار ساقط است». به منظور تعيين تکليف متصرفين موقوفات مزبور در اين قانون چنين آمده است: « تبصرهي يک. پس از ابطال سند مالکيت در مواردي که موقوفه قبال اجاره باشد و متصرف تقاضاي اجاره کند با رعايت مصلحت وقف و حقوق مکتسبهي متصرف، قرارداد اجاره با متصرف تنظيم خواهد شد». در تبصرهي 4 اين قانون نيز آمده است: »در مواردي که جهت مورد نظر واقف تغيير يافته باشد بايستي به نظر واقف عمل شود«. در سال 1371 ه ش به منظور تسريع در جهت اعاده موقوفات مجلس شوراي اسلامي مجددا قانون ابطال اسناد فروش موقوفات را رسيدگي و اصلاحاتي در آن انجام داد که ضمانت اجرائي بيشتر پيدا کند و در تبصرهي 4 اين اصلاحيهي قانوني به صراحت آمده است: در صورتي که متصرفين اين قبيل موقوفات ظرف مدت 30 روز از تاريخ اعلام سازمان اوقاف در جهت تعيين تکليف مورد تصرف خود اقدام ننمايند، سازمان اوقاف ميتواند موقوفه را به اشخاص ديگر اجاره دهد و در صورت وجود اختلاف بين متصرفين و سازمان اوقاف در مورد حقوق مکتسبه مراجع قضائي مکلف شدهاند اين گونه اختلافات را خارج از نوبت رسيدگي و تعيين تکليف نمايند. در اجراي اين قوانين شرعي، متوليان موقوفات و سازمان اوقاف جمهوري اسلامي ايران تا تاريخ نگارش اين مقاله موفق شدهاند با بيش از هفتصد هزار نفر از متصرفين رقبات موقوفاتي که در رژيم گذشته از بين رفته و از وقف خارج شده بود، سند اجاره تنظيم نمايند و بسياري از اماکن موقوفه را که جهت استفاده از آنها برخلاف نيت واقف تغيير پيدا کرده بود، در جهت نيت واقف احيا نمايند. اقدام ديگري نيز در ايران پس از انقلاب اسلامي در جهت احياي موقوفات از دست رقته در قوهي قضائيه انجام شد که اين اقدام نيز در جهت اعاده و تثبيت موقوفات بسيار مؤثر بوده است و آن ايجاد دادگاه مدني خاص بود که در اين محاکم به ماهيت دعاوي برابر احکام شرع مقدس اسلام رسيدگي ميشد و با عنايت به اينکه از نظر اسلامي فروش مال وقف بدون مجوز شرعي جايز نيست، اين دادگاهها در اجراي احکام اسلامي به دعاوي موقوفات رسيدگي و طبق موازين شرعي حکم لازم را صادر ميکردند و از اين طريق بسياري از رقبات موقوفه احيا شدند و مجددا به حال وقف در آمدند. مزاياي قانوني به منظور کمک به موقوفات و تشويق افراد خير به امر وقف و امور خير در جمهوري اسلامي ايران قوانين مختلف ديگري نيز در جهت کمک به موقوفات به تصويب رسيده است که استفاده از اين قوانين نيز ميتواند کمک زيادي به موقوفات نموده و نظر افراد علاقهمند و مؤمن را به موضوع وقف جلب نمايد که در اينجا به برخي از اين موارد قانوني به نحو مختصر اشاره ميگردد: 1. به موجب بند 3 مادهي 2 قانون مالياتهاي مستقيم مصوب سال 1371 ه ش موقوفات عام از پرداخت ماليات معاف شدهاند. بند مزبور به اين شرح است: موقوفات عام که درآمد آنها طبق موازين شرعي به مصرف اموري از قبيل: تبليغات اسلامي، تحقيقات فرهنگي، علمي، ديني، فني، تحقيقاتي، اختراعات، اکتشافات، تعليم و تربيت، بهداشت، بنا و تعمير و نگهداري مساجد و مصليها و مدارس علوم اسلامي، مراسم تعزيه و اطعام، تعمير آثار باستاني، امور عمراني و آباداني، هزينه يا وام تحصيلي دانشجويان و دانش آموزان، کمک به مستضعفين و آسيب ديدگان حوادث ناشي از سيل، زلزله، آتش سوزي، جنگ و حوادث غير مترقبه ديگر و... مشروط بر اينکه درآمد و هزينه اين قبيل موقوفات مورد گواهي سازمان اوقاف و امور خيريه باشند از پرداخت ماليات ساليانه معاف ميباشند. به موجب بند 4 همين ماده مؤسسات عام المنفعهاي که به ثبت رسيده و درآمد آنها به موجب اساس نامه به مصرف امور مذکور در بند 3 فوق برسد نيز مشروط بر آنکه از طرف دولت بر درآمد و هزينهي آنها نظارت شود، از پزداخت ماليات معاف ميباشند. 2. به موجب تبصرهي ذيل مادهي 9 قانون تشکيلات و اختيارات سازمان اوقاف و امور خيريه مصوب 1363 هش موقوفات عام، بقاع متبرکه، اماکن مذهبي اسلامي، مدارس علوم ديني و مؤسسات و بنيادهاي خيريه از پرداخت مخارج و هزينههاي داوري در محاکم قضايي و هزينههاي مربوط به ثبت، تفکيک و افراز املاک موقوفه و هزينههاي مربوط به اجراي احکام معاف شدهاند. 3. به موجب تبصرهي 3 مادهي 26 قانون نوسازي و عمران شهري موقوفات عام از پرداخت عوارض نوسازي شهرداريها نيز معاف شدهاند. اعطاي اين امتيازات به املاک وقفي مسلما در جهت تشويق افراد نيکوکار مؤثر بوده و توصيه ميگردد که در کليه کشورهاي اسلامي به منظور ترغيب افراد نيکوکار، اين قبيل امتيازات براي موقوفات در نظر گرفته شود. ويژگيهاي قانون اوقاف در جمهوري اسلامي ايران1. همان طور که متذکر شديم، چون ادارهي امور موقوفات از مناصب شرعي است و ادارهي آنها بايد منطبق با موازين شرعي باشد، به موجب تبصرهي يک مادهي يک همين قانون مقرر گرديده است که سرپرست سازمان بايد از طرف ولي فقيه (رهبر انقلاب) مجاز در تصدي اموري باشد که متوقف بر اذن ولي فقيه است. 2. در قانون اوقاف يک اصل حقوقي وجود دارد که در جهت احقاق حقوق موقوفات بسيار مؤثر است و اين اصل به اين شرح است: »مادهي 3: هر موقوفه داراي شخصيت حقوقي است و متولي يا سازمان حسب مورد نمايندهي آن ميباشد«. اين اصل در قانون بسياري از اختلافات فقهي و حقوقي را که احتمالا موجب تضييع حق موقوفات ميشده، منتفي کرده و متولي يا سازمان اوقاف ميتواند به عنوان نمايندهي اين شخصيت حقوقي از منافع وقف دفاع کند. 3. به موجب يک طرح قانوني و شرعي که به تأييد مقام معظم رهبري حضرت آيت الله خامنهاي - مدظله العالي - نيز رسيده است، سازمان اوقاف بر کليهي اعمال متولياني که در مظان تعدي و تفريط اصل و عوايد موقوفات باشند به صورت استصوابي نظارت مينمايد و چنانچه متوليان و مباشران امر وقف به وظايف شرعي خود عمل ننمايند، از طريق محاکم قضائي عزل يا ممنوعيت آنها را از دخالت در امر وقف درخواست ميکند و پس از صدور احکام قضائي و ثبوت جرم متوليان، موقوفات مزبور را تا تعيين متولي بعد برابر وقفنامه مربوط اداره ميکند. 4. به منظور رعايت غبطه و مصلحت موقوفات در قانون اوقاف پيش بيني شده است که املاک موقوفه بايد از طريق انتشار آگهي مزايده و اعلي القيم به اجاره واگذار گردد و در موارد استثنائي ترک مزايده تنها به سرپريت سازمان که شرعا مأذون ميباشد، اجازه داده شده است و ساير مقامات مسؤول سازمان اوقاف اختيار ترک مزايده در ايجار رقبات موقوفه را ندارند. 5. فروش و تبديل رقبات موقوف نيز با رعايت موازين شرعي و احکام اسلام تنها از اختيارات سرپرست سازمانميباشد و به ديگر مقامات سازمان اين اجازه شرعي داده نشده است. رجوع به داور و توافق در دعاوي مربوط به وقف و استرداد اين قبيل دعاوي از مراجع قضائي قبل از صدور حکم نيز از اختيارات سرپرستي سازمان بوده که تنها اين مقام با رعايت موازين شرعي و حقوق وقف، حق اتخاذ تصميم دارد. 6. به منظور حفظ و صيانت اصل و منافع موقوفات و جلوگيري از تضييع حقوق آنها در مادي 7 قانون اوقاف به صراحت آمده است که هرگاه متولي و يا ناظر نسبت به عين يا منافع موقوفه تعدي يا تفريط نمايد و يا در انجام وظايف مقرر در وقف نامه و قانون و آيين نامهها و مقررات مربوطه مسامحه و اهما ورزد با رسيدگي شعبه تحقيق و حکم دادگاه حسب مورد معزول يا ممنوع المداخله يا ضم امين خواهد شد و باز در تبصرهي 4 همين ماده تصريح گرديده است که کليهي مباشران و موقوفات و اماکن مذهبي اعم از متولي و ناظر و امنا و مديران و امناي مؤسسات و بنيادهاي خيريه مذکور در اين قانون در حکم امين ميباشند و در صورت تعدي يا تفريط يا تخلفات ديگر ملزم به تأديهي حقوق و وجوه و اموال و جبران خسارات ناشي از اعمال خواهند بود و هر گاه عمل آنها مشمول عناوين کيفري باشد از طريق مراجع فضائي نيز تعقيب و به مجازات مقرر محکوم خواهند شد. 7. بعضي از واقفين در اسناد وقف خود به عمران و آباداني موقوفه توجه کردهاند ولي در بعضي وقف نامهها به اين موضوع توجه نشده است و اعضاي محترم اجلاس مسلما در کشور خود شاهد موقوفاتي بوده و هستند که به دلايل مختلف تخريب گرديده و محلي نيز براي تعمير مجدد آنها در دست مباشران امر وقف نيست؛ به منظور رفع اين نقيصه و آباد نگهداشتن املاک موقوفه و عمل به يک حکم شرعي که تعمير وقف را بر هر مصرفي مقدم ميدارد در قوانين مربوط به موقوفات در ايران به اين موضوع توجه شده و مقرر گرديده است که از مجموع درآمد هر سال موقوفه مبلغ 20% به عنوان ذخيرهي عمراني نگهداري شود تا در مواقع مقتضي صرف عمران و آباداني موقوفه گردد و يا در رقبات موقوفه که استعداد لازم را دارند سرمايه گذاري شود. پيش بيني اين موضوع در قانون اوقاف و نتايج مثبت آن اين تجربه را به دست ميدهد که هر کشور اسلامي همين درصد از درآمد موقوفات را به عنوان يک اصل اقتصادي رعايت و وجوه حاصله از اين طريق را به صورت متمرکز و به نام هر موقوفه در يک مؤسسه مالي ذخيره نمايند. 8. سازمان اوقاف در ايران در راه تحقق اين هدف و به منظور استفادهي بهتر از منابع موقوفات و املاک وقفي در سال 1365 اقدام به تاسيس يک مؤسسهي عمراني به نام مؤسسه صندوق عمران موقوفات کشور نموده که اهداف اين مؤسسه در اساس نامهي آن به اين شرح ميباشد: الف. عمران، احيا و بازسازي و مرمت موقوفات و اماکن مذهبي؛ ب. انجام مشاورههاي فني و مالي، ارائهي خدمات در امور کشاورزي، صنايع ومعادن و امثال آن براي موقوفات؛ ج. انجام عمليات بازرگاني اعم از داخلي و خارجي به منظور رفع نياز موقوفات؛ د. مشارکت و سرمايه گذاري در برنامههاي عمراني موقوفات و ايجاد واحدها و مؤسسات و شرکتهاي مورد نياز؛ ه. انجام عمليات اعتباري از طريق بانکها و صندوقهاي قرض الحسنه. و. تأسيس مؤسسه مالي و اعتباري غير بانکي با رعايت قوانين و مقررات نظام بانکي جمهوري اسلامي ايران. اين مؤسسه داراي ارکاني است که در مادهي 9 اساس نامهي آن به اين ارکان اشاره شده است. ارکان مؤسسه عبارت است از: الف. مجمع عمومي (عادي و فوق العاده)؛ ب. هيأت امنا؛ ج. مديرعامل؛ د. بازرسان مؤسسه؛ ه. دفاتر مؤسسه و هيأتهاي اجرائي و مؤسسات و شرکتها مؤسسه. که به موجب اساس نامه وظايف هر يک از اين ارکان مشخص گرديده و برابر آن اقدام مينمايند. مؤسسه در حال حاضر علاوه بر دفتر مرکزي داراي يازده شعبه در استانها ميباشد و نتايج حاصله از اقدامات دفتر مرکزي و شعب آن نشان ميدهد که اين قبيل مؤسسات ميتواند در بهبود و عمران موقوفات که بخشي از توسعهي اقتصادي هر کشور محسوب ميگردد، مؤثر باشد. شايان ذکر است که به عنوان نمونه اين مؤسسه در بازسازي و احداث مدارس استانهاي گيلان و زنجان که بر اثر زلزله تخريب شده بودند نقش مهمي داشته است. 9. سازمان اوقاف و امور خيريه در ايران علاوه براستفاد از متوليان و کارمندان سازمان، اين اجازه را دارد که از وجود افراد مورد اعتماد و مؤمن در ادارهي امور موقوفات مجهول التوليه و اماکن مذهبي تحت تصدي خود به عنوان امين يا هيات امنا استفاده نمايد و در حال حاضر با استفاده از اين اجازهي قانوني در سراسر کشور از همکاري بيش از 9401 نفر به عنوان امين يا هيأت امنا استفاده مينمايد. خدمت اين افراد براي موقوفات و اماکن مذهبي مربوطه تقريبا رايگان است. 10. سازمان اوقاف و امور خيريه در ايران به موجب قانون اين اختيار را دارد که با استفاده از منابع مالي موقوفات بلامانع نسبت به تأسيس شرکت يا مؤسسات اقتصادي نيز اقدام نمايد که با استفاده از اجازه علاوه بر تأسيس مؤسسهي صندوق عمران موقوفات کشور نسبت به تشکيل شرکتهاي ديگر در زمينههاي کشاورزي و دامپروري و نشر کتاب نيز اقدام کرده است. ايجاد چاپخانهي بزرگ قرآن کريم در ايران يکي از فعاليتهاي فرهنگي شرکت چاپ و انتشارات سازمان اوقاف و امور خيريه است که با استفاده از ماشين آلات مدرن مشغول چاپ قرآن کريم و کتب اسلامي است. سازمان اوقاف و امور خيريه در ايران علاوه بر چاپ کتب مذهبي به منظور ترويج و تبليغ فرهنگ وقف داراي سه نشريه است که به صورت مرتب به اين شرح منتشر ميشود: الف. مجلهي وقف؛ ميراث جاويدان که هر سه ماه يک بار منتشر ميگردد. ب. مجلهي باران که در جهت آشنايي کودکان و نوجوانان با فرهنگ وقف و علوم قرآني هر ماه منتشر ميشود. ج. نشريهي تخصصي دو فصلنامهي ترجمان وحي در زمينههاي مختلف ترجمه و تفسير قرآن به زبانهاي زندهي دنيا. از ديگر فعاليتهاي فرهنگي و مذهبي سازمان تأسيس دانشکدهي علوم قرآني است. اين دانشکده در سال 1368 به منظور تربيت نيروهاي انساني مهذب، متعهد و متخصص جهت تحقيق و برنامه ريزي در زمينهي علوم، معارف قرآني و متبحر در فنون آموزشي، حفظ، کتابت و قرائت قرآن کريم، نشر و ترويج علوم قرآني و معارف اسلامي، ايجاد محيط مناسب براي بهرهگيري از امکانات علمي و روشهاي تحقيقاتي در زمينهي علوم و معارف قرآني در داخل و خارج کشور و ارتقاي سطح دانش، فرهنگ، اخلاق و تربيت اسلامي جامعه در تهران تأسيس گرديد. دانشجويان اين دانشکده در دورهي کارشناسي به تحصيل اشتغال دارند. واحدهاي دانشکده علوم قرآني در شهرهاي تهران، قم، شيراز، کرمان، مراغه، شاهرود، خوي، زاهدان، ميبد، ملاير، و آمل داير است و فارغ التحصيلان اين دانشکده در سالهاي گذشته جذب وزارت آموزش و پرورش شدهاند. برگزاري مسابقات قرآني در زمينههاي قرائت، حفظ و تفسير و ترجمه در مقاطع مختلف سني و در سطوح شهري، استاني، سراسري و بين المللي يکي ديگر از اقدامات فرهنگي سازمان اوقاف است. اين اقدام نقشي مهم و اساسي در ترويج قرآن و جذب و جلب اقشار مختلف کشور به خصوص جوانان و نوجوانان به سوي معارف قرآني دارد. همچنين به منظور ارائه ترجمههاي سليس، گويا، روان و به دور از تحريف قرآن مجيد، سازمان اوقاف و امور خيريه با همکاري وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي اقدام به تأسيس مرکز ترجمهي قرآن مجيد به زبانهاي خارجي کرده است تا بتواند از اين طريق به تقاضاي ميليونها انسان مشتاق اين کتاب آسماني در سراسر جهان پاسخ گويد. زيرا اغلب ترجمههاي قرآن به زبانهاي خارجي به خصوص ترجمههاي اروپايي قرآن عاري از عيب و نقص نيست. اين مرکز موفق گرديده تا ترجمههاي بسياري از قرآن مجيد به زبانهاي مختلف در سراسر جهان را جمع آوري کند، و از طرفي قرآن مجيد را به زبانهاي ترکي، آذري، ترکي استانبولي، فرانسوي و انگليسي ترجمه کرده است که ترجمهي آذري آن از چاپ خارج و به علاقه مندان عرضه شده است. از اقدامات فرهنگي ديگر سازمان، ايجاد واحد اعزام مبلغ است. اين واحد در سال 1368 جهت اعزام مبلغ به مناطق محروم کشور تأسيس گرديد که عبارت از مجموعهي فرهنگي متشکل از حدود دو هزار نفر از فضلاي حوزه علمية قم اعم از مسؤولين، مؤلفين، محققين و متخصصين در امور مختلف تبليغي است و هدف از ايجاد آن نشر احکام اسلام است. شايان ذکر است توسط مبلغين اعزاميتا کنون تعداد چند صد کتابخانه و مسجد در مناطق محروم و نيازمند تأسيس گرديده است. ايجاد مؤسسهي کشاورزي و دامداري سوران در مشهد مقدس يکي ديگر از اقدامات توليدي سازمان اوقاف و امور خيريه است. اين مؤسسه در سال 1366 به منظور توليد مواد پروتئيني و لبني با سرمايهاي معادل يک صد ميليون ريال در استان خراسان و در شهرستان مشهد تأسيس گرديده است. هدف از احداث اين مجتمع توليدي به کارگيري نيروهاي متخصص و به گردش در آوردن سرمايههاي بالقوهي موقوفات در امر توليد و تشويق سايرين نسبت به سرمايه گذاري و ايجاد اشتغال افراد بومي بوده است که بحمدالله با تلاش پيگير هم اکنون به صورت يک شرکت نمونه و با گسترش زياد در حال فعاليت است. تأسيس شرکت کاشي سازي گوهرشاد جزء ديگر اقدامات سازمان اوقاف است. اين شرکت در سال 1365 با سرمايه موقوفات تأسيس گرديده است و توسط دستگاههاي مکانيزه و زير نظر افراد متخصص با کيفيت بالايي کاشيهاي معرق هفت رنگ معقلي رسمي، بندي، گره، مشبک و غيره در انواع خطوط ثلث، نستعليق، کوفي و معقلي را توليد ميکند. از اين کاشيها در مساجد، تکايا، بقاع متبرکه، ارگانها نهادها، مجتمعهاي مسکوني، تجاري و پارکها و غير استفاده ميگردد و تا کنون توانسته در بسياري از اماکن مذکور حتي اماکن مذهبي خارج از کشور نيز حضور فعال داشته باشد. تأسيس دفتر خدمات خيريهي بهداشتي درماني يکي ديگر از اقدامات عام المنفعهي اين سازمان است.در سال 1366 با هدف احداث درمانگاههاي خيريه جهت درمان اقشار کم درآمد و محروم که توان پرداخت هزينههاي بالا و سنگين درماني را ندارند بنا به پيشنهاد دولت توسط سازمان اوقاف و امور خيريه تأسيس گرديده است که به صورت حلقه واسط بين افراد نيکوکار و دولت محترم عمل ميکند.سازمان اوقاف از سال 1372 برنامه ريزي و اقدامات منظمي در جهت شناسايي موقوفات سراسر کشور انجام داده است که تا کنون در استانهاي زنجان، سمنان، گيلان، مازندران، مرکزي، اصفهان، همدان، هرمزگان، کرمانشاه، سيستان و بلوچستان، يزد و اردبيل به مرحلهي اجرا در آمده است. اميد است با تخصيص اعتبار بيشتر در ساير استانها نيز اجرا شود همچنين در استانهاي آذربايجان شرقي و غربي و فارس و لرستان نيز از محل امکانات استاني و مرکزي امر شناسايي صورت گرفته است. اجراي اين طرح در استانهاي مزبور موجب کشف موقوفات زيادي شده است که تا کنون اوقاف از وجود آنها بيخبر بوده و با اجراي اين طرح به وقف برگشته است. تعداد اين رقبات جديد الکشف در اين استانها بيش از 7569 فقره است، در سال جاري نيز طرح شناسايي موقوفات در استانهاي کرمان و خوزستان و چهارمحالوبختياري و کهگيلويه و بويراحمد در حال اجرا است. با توجه به تعدد موقوفات و مستأجرين و تنوع نيات واقفين و براي تسريع در رسيدگي به صورت حساب موقوفات و تهيهي آمار و بيلانهاي کلي، و به منظور مکانيزه کردن برخي از روشهاي جاري ادارهي امور موقوفات سيستم رايانهاي موقوفات را ايجاد کرديم. اهم اقداماتي که در اين زمينه انجام شده از اين قرار است: 1. تهيهي بودجهي فردي هر موقوفه؛ 2. حسابداري مکانيزهي موقوفات؛ 3. تنظيم کامپيوتري اسناد اجاره؛ 4. تشکيل بانک اطلاعاتي موقوفات، مستأجرين و نيات واقفين. نتيجهي مهم ديگري که از مکانيزه کردن اطلاعات به دست آمده علاوه بر سرعت و دقت در کار، تمرکز اطلاعات و در نهايت کمک در برنامه ريزي کلان براي موقوفات است. در پايان بار ديگر از حضور ميهمانان گران قدر از کشورهاي کويت، بنگلادش و بانک توسعهي اسلامي و همچنين دانشمندان و صاحب نظران داخلي در اين گردهمايي تشکر و سپاسگذاري ميکنم و از خداوند تبارک و تعالي براي همگي شما توفيق خدمتگزاري به اسلام و مسلمين را آرزومندم.و السلام عليکم و رحمة الله و برکاته.منبع: ميراث جاويدانمعرفي سايت مرتبط با اين مقاله تصاوير زيبا و مرتبط با اين مقاله
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 468]
-
گوناگون
پربازدیدترینها