واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: سينماي 26 ساله دفاع مقدس
سينماي 26 ساله دفاع مقدس جزء جداييناپذير سينماي ايران است اهميت تاثيرگذاري سينما بر اقشار جامعه در نخستين سالهاي جنگ ايران و عراق گونهاي تازه از سينما را وارد ايران کرد که پس از گذشت 26 سال از تولد آن به بخشي جداييناپذير از سينما تبديل شده است. جريان حيات سينماي دفاع مقدس در اين سالها افت و خيزهاي بسياري به همراه داشته و اين روزها سينماگران به شکلي تازه از آن سينما رسيدهاند. سالهاي جنگ ايران و عراق همزمان با دورهاي بود که سينماي ايران تلاش ميکرد هويتي تازه براي خود تعريف کند.در ميان تعاريفي که ميتوانست در اين هويت جديد جايگاهي داشته باشند، فيلمهاي جنگي نيز وارد شدند؛ آثاري که قرار بود آن سالها فقط تصويري ايثارگرانه از حضور در جبههها ارائه دهند و از طريق اين رسانه زمينه حضور رزمندگان را در جبههها فراهم کنند. "مرز" جمشيد حيدري به نويسندگي سيروس الوند را ميتوان نخستين فيلم سينماي دفاع مقدس در سال 1360 دانست.اين نوع سينما فقط مختص سالهاي جنگ بود و اين روزها بيشترين انتقادها متوجه همان آثار است. ارائه تصاوير عموماً کمعمق از رزمندگان و پرداخت تکبعدي به آنها، اغراق در تصوير کردن واقعيتهاي جنگ، کيفيت نازل فني در کنار ضعفهاي جدي فيلمنامه، کارگرداني و بازيگري نکاتي است که موجب ميشود نتوان آن دوره سينماي دفاع مقدس را درخشان توصيف کرد."کاني مانگا" سيفالله داد از معدود نمونههاي ماندگار سينماي جنگ در دوره نخست حيات آن است. در آن سالها با توجه به اينکه بسياري از گونههاي سينماي پيش از انقلاب امکان ساخت نداشتند و فيلم جنگي به عنوان موجي که با توجه به سنخيت داشتن با فضاي آن دوره ميتوانست مخاطبان را به سينماها بکشاند، از طرف طيفهاي مختلف فيلمسازان مورد توجه قرار گرفت. از همين رو ميتوان آن سالها را دوران اوج سينماي جنگ البته فقط به لحاظ کمي دانست. اما عمر اين سينماي تبليغاتي جنگي چندان طولاني نبود. پس از امضاي قطعنامه 598 و پايان جنگ تحميلي، موجي تازه از فيلمهاي دفاع مقدس ساخته شد. ديگر در اين سالها لازم نبود فيلمها مخاطب را هيجانزده کند و فقط تصوير مثبت از جنگ به نمايش بگذارد.سينماگراني مانند مرحوم رسول ملاقليپور و ابراهيم حاتميکيا در گروه آغازکنندگان جرياني قرار گرفتند که نگاهي واقعيتر به جنگ داشتند. "بلمي به سوي ساحل" به عنوان فيلم پيشرو اين جريان به کارگرداني زندهياد ملاقليپور در سالهاي پاياني دهه 60 ساخته شد.اهميت تاثيرگذاري سينما بر اقشار جامعه در نخستين سالهاي جنگ ايران و عراق گونهاي تازه از سينما را وارد ايران کرد که پس از گذشت 26 سال از تولد آن به بخشي جداييناپذير از سينما تبديل شده است. استقبال از فيلمهاي دفاع مقدس جايگاهي مناسب براي آن در سينمايي گشود که سراغ ديگر گونهها هم رفته بود. گرايش به روايت داستانهايي که فقط در جنگ اتفاق نميافتد، بيان حواشي انساني جنگ، ارائه تصاوير نسبتاً واقعي از ميادين جنگ و مهمتر از آن رسيدن به تحليل در مورد جنگ سينماي دفاع مقدس را از جايگاه قبلي خود که چراغي رو به خاموشي بود نجات داد.خلاقيت صرف شده از سوي هنرمندان و البته حمايتهايي که در آن مقطع از ساخت فيلمهاي جنگي صورت ميگرفت، موجب شد تا "باشو غريبه کوچک" بهرام بيضايي، "پرواز در شب" و "افق" زندهياد رسول ملاقليپور، "ديدهبان" ابراهيم حاتميکيا و "عبور از ميدان مين" به کارگرداني کمال تبريزي ساخته شود.در دل نسل دوم فيلمهاي جنگ تعدادي از کارگردانان جسارت به خرج دادند و در بستر فيلمهايشان نگاه ضد جنگ خود را مستتر کردند. "از کرخه تا راين" و "آژانس شيشهاي" حاتميکيا و "قارچ سمي" ملاقليپور فيلمهايي هستند که با اين رويکر ساخته شدند و اتفاقاً بسيار هم جريانساز بودند.
هر چند اين روزها برخي انتقادهايي به نگاه آن فيلمها دارند و آنها را برداشتي نادرست از فيلمهاي ضد جنگ هاليوود ميدانند، اما ارزشهاي آن فيلمها براي علاقمندان واقعي سينماي دفاع مقدس پوشيده نيست. اتفاق ويژه ديگر که در اين سالها در سينماي دفاع مقدس رخ داد، ساخته شدن "ليلي با من است" به کارگرداني کمال تبريزي بود.اين فيلمساز در سالهايي که هيچکس تصور نميکرد بتوان با جبهه و جنگ هم شوخي کرد، ماجراي جبهه رفتن يک رزمنده را با زباني طنز طرح کرد. طنز به کار رفته در اين فيلم به گونهاي بود که دلخوري چنداني به همراه نداشت و گروه موافقان بسيار بزرگتر از گروه مخالفان بود.آثار انتقادي سينماي جنگ در مقطعي بسيار محدود شد. در حالي که جامعه پس از پشت سر گذاشتن دوران سازندگي و رسيدن به مقطع دوم خرداد 76 خود را رها شده از مصيبتهاي جنگ ميديد، سينماي جنگ هم رو به نزول رفت. در سالهاي پاياني دهه 70 و اوايل دهه 80 کمترين تعداد فيلمهاي دفاع مقدس ساخته شد.در اين زمان مديران دولتي که سياست چندان مشخص در مورد سينماي دفاع مقدس نداشتهاند، امکان ساخت فيلمهايي ويژه را در اين عرصه به وجود آورند. "دوئل" احمدرضا درويش که پرهزينهترين فيلم سينماي ايران تا سال 82 بود و ايجاد زمينه حضور کارگرداناني چون رخشان بنياعتماد و کيومرث پوراحمد در اين عرصه سينماي رو به خاموشي دفاع مقدس را جاني تازه بخشيد.خلاقيت صرف شده از سوي هنرمندان و البته حمايتهايي که در آن مقطع از ساخت فيلمهاي جنگي صورت ميگرفت، موجب شد تا "باشو غريبه کوچک" بهرام بيضايي، "پرواز در شب" و "افق" زندهياد رسول ملاقليپور، "ديدهبان" ابراهيم حاتميکيا و "عبور از ميدان مين" به کارگرداني کمال تبريزي ساخته شود.اما نه فيلم تاثيرگذار "گيلانه" ساخته بنياعتماد و نه "دوئل" هيچيک نتوانستند مخاطباني را که انتظار ميرفت براي ديدن فيلم دفاع مقدس راهي سالن سينما شوند، جذب کنند. از همين رو بود که نوعي تازه از سينماي جنگ تولد يافت و آن هم فيلمهاي کمدي جنگي و البته نه از نوع "ليلي با من است". "پيک نيک در ميدان جنگ" رحيم حسيني نگاهي کمدي به جنگ داشت و با بازي علي صادقي و عکس گوسفند در بغل او تاکيد ميکرد نميخواهد چيزي جدي درباره جنگ مطرح کند. فيلم که با دوربين ديجيتال ساخته شده بود و علاوه بر کيفيت نامناسب تصويري به لحاظ ساختار و داستان هم حرفي براي گفتن نداشت و فقط در شرايطي خاص توانست روي پرده برود."اخراجيها" مسعود دهنمکي را ميتوان خبرسازترين و پرفروشترين فيلم دفاع مقدس ناميد، هر چند ارزش آن به لحاظ کيفي بسيار پائينتر از فيلمهاي مهم اين سينما است. "اخراجيها" کاري کرد که برخي آن را شکل ايدهآل سينماي دفاع مقدس مي دانستند. صف کشيدن مخاطب براي ديدن فيلم جنگي و فروش يک ميلياردي آرزويي بود که خيليها براي سينماي دفاع مقدس تصور ميکردند.اما واقعيت اين است که درصد بسياري از مخاطبان "اخراجيها" براي ديدن فيلم جنگي راهي سينما نشدند و اگر تصور شود اين گروه فيلمها ميتوانند سينماي دفاع مقدس را روي پا نگه دارند، بايد اعتراف کرد اين روش فقط خودفريبي است. "پيک نيک در ميدان جنگ" هم پس از "اخراجيها" روي پرده رفت تا از فرصت ايجاد شده براي فروش بهره ببرد، اما در عمل شکست خورد.در دورهاي فيلمسازان دفاع مقدس به دليل فراهم نبودن شرايط از ساخت اين آثار دور شدند و حتي وقتي ناصر تقوايي خواست در اين زمينه فيلم بسازد، کار او به دليل نبود بودجه و کنارهگيري تهيهکننده متوقف شد. فيلمنامه منتشرشده "چاي تلخ" را با توجه به کيفيت آن و تواناييهاي تقوايي ميتوان از شاخصترين فيلمهاي جنگي دانست.منبع : مهر
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[مشاهده در: www.tebyan.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 293]