مصاحبه با سید مهدی صالحی | شاعر

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: با اينكه از شعر سياسي پرهير ميكند؛ ميگويد: اگر شاعر مردمي نيستم، اما شاعر مردم هستم. دنيا را به من بدهند، مردم و آمالشان را فراموش نميكنم. سيدعلي صالحي كه اصل...

آدم زیر آب نمی تواند آواز بخواند
با اینكه از شعر سیاسی پرهیر می كند؛ می گوید: اگر شاعر مردمی نیستم، اما شاعر مردم هستم. دنیا را به من بدهند، مردم و آمالشان را فراموش نمی کنم. سیدعلی صالحی كه اصل هر چیز را آزادی بیان می داند؛ تاكید دارد: بدون این اصل، یک دنیا توضیح نیز شما را راضی نخواهد کرد. شرط توسعه پایدار هم همان آزادی بیان است.
سیدعلی صالحی؛ شاعری است که کمترین دستاوردش امضای مشخص خودش پای کارش است. می توان شعری را خواند و با اطمینان گفت سروده ی سیدعلی صالحی است. واژه های نرم خوی شعر صالحی، زبان غنایی و تلاش برای نزدیکی به جهان روزمره ی انسان امروز، اگرچه ذهنیت تجربه گرا را همواره راضی نگه نمی دارد، ابعاد دنیای شعری صالحی را خودبسنده و متکی به خود حفظ می کند. گزینه شعر صالحی در نمایشگاه امسال ازسوی انتشارات مروارید عرضه شد. همین طور مجموعه اشعاری که نگاه از او درآورده است به چاپ چهارم رسیده است. "ما نباید بمیریم" و "ردپای برف..." امسال ازسوی نشر آگه منتشر شد. او برنده ی جایزه ی شعر فروغ در سال 1356، جایزه ی اتحادیه ی نویسندگان عرب تحت عنوان مدال ابداع در سال 1382و جایزه ی جشنواره گلاویژ از سلیمانیه کردستان عراق در سال 1384 است. چاپ دفتر شعر "انیس آخر هفته می آید" بهانه ای شد تا پای حرف های آقای شاعر بنشینیم.
تازه ترین مجموعه شعرتان یعنی «انیس آخر هفته می آید» در سه هزار نسخه منتشر شده است،آیا انیس واقعا آخر هفته می آید؟ این تنها یک اسم است و بستگی دارد به تفسیر و تعبیر شما. اینجا انیس درواقع به معنای عام انسان آمده است.
دفتر دوم شما نیز پروانه ی نشر گرفت... نام این مجموعه «ما نباید بمیریم، رویاها بی مادر می شوند» است. این مجموعه را موسسه انتشاراتی آگاه منتشر كرد. البته چاپ دفتر سوم را مجددا انتشارات نگاه به عهده دارد که هنوز مجوز نگرفته است.
شما را به عنوان شارح و مدافع شعر گفتاری می شناسند. به نظر شما بوطیقای شعر گفتار چیست؟ اگر میسر بود که در یک مصاحبه روزنامه ای، بوطیقایی را در طبق آورد که دیگر معنی منش و روش و مولفه و شاخصه و کارنامه نمی داد. در بیست و هفت سال، تا آنجاکه در وسعم بوده طی سخنرانی ها، مقالات و مصاحبه ها، مبانی تئوریک این جریان را بازگفته و ثبت کرده ام. شعر گفتار برای من تا امروز دارای سه دوره بوده است تا این روزگار که دوره ی سوم آن را تجربه می کنم. دوره اول: از دفتر «منظومه ها» تا «دیر آمدی ری را». دوره دوم: از «عاشق شدن در دی ماه، مردن به وقت شهریور» تا «دعای زنی در راه». دوره سوم: از«یوما آنادا» تا امروز که ادامه دارد. یعنی از کشف خام تا مرحله تاکید بر مضمون و این دوره که فرم و ساخت به قوام خود رسیده است.
تصور می شود که در دفتر «انیس ...» از زبان کاملا غنایی و تعبیرات و استعاره ها و تشبیهات دفترهای پیشین فاصله گرفته اید. گرچه هنور هم می توان گفت گرایش به آمیزه ای از زبان غنایی و گفتار، از ویژگی های این دفتر است. این گرایش تازه در شعرهای پیشین شما کمتر دیده می شود، آیا مسیر دیگری است و چرا؟ ــ این پرسشی دقیق است اما من پاسخی حرفه ای و دقیق برای آن ندارم. من در هر سن و سالی؛ تجارب واندوخته هایی دارم. فقط به صدای درون خود به آن شهود خلاق گوش می کنم. می آموزم و پیش می آیم. اگر روزی این صدای درونی بگوید از شعر دست بردار، حتما اطاعت خواهم کرد. چون تا امروز به من دروغ نگفته است. من ممنونم که این نکته را بازگو کردید و این باعث می شود برخلاف عادتم یکبار دیگر «انیس...» را بخوانم و ببینم آیا اتفاقی رخ داده است؟
در تعداد قابل توجهی از شعرهای «انیس...» شاهد نوعی بیان کنایی هم هستیم. کنایات شاعرانه که سینه به سینه سانسور می ایستد. شعر اعتراض ... که به دغدغه های مردم می پردازد و ارج می نهد، آیا اینطور است؟ اگر این را تایید کنم، می ترسم آن را جمع کنند،اما حقیقتا اگرچه شاعر مردمی نیستم، اما شاعر مردم که هستم. من از اعماق جامعه به کلمه رسیده ام. دنیا را به من بدهند، مردم و آمال آنها را فراموش نمی کنم. اصلا من برای همین مردم شریف زنده ام. با این حال از شعر سیاسی پرهیز می کنم، شعار می شود، حال آدم را می گیرد. شعر من سانسورپذیر نیست چون پهلوها و تعابیر عدیده ای دارد.
می توانید از رابطه ادبیات و شعر با امر سیاسی بگویید؟ نه! شاید یک ربع قرن پیش از این اگر با چنین پرسشی روبرو می شدم، کلی اسم و نقل قول های مرعوب کننده ردیف می کردم و قسم و آیه که شعر نمی تواند سیاسی نباشد، اما راستش را بخواهید سیاست ؛ زاده ی هنر است و نه اینکه هنر مولود سیاست باشد. پس برای من پرونده بسته شده است. بعضی از دوستان با قرائت خود می گویند فلان شعرت سیاسی است. می گویم، بی تقصیرم. من عین زندگی را می سرایم، حالا اگر اعتراضی هست که هست، حق با ماست. مفاهمه ی مدنی است. به من چه که سیاسی از آب درآمده است.
این سوال که "تعهد در اثر هنری چیست؟" را باید در بقچه پیچید و دورانداخت، مثل پرسشگری درباره هنربرای هنر! اما آیا به ما کمک نمی کند کمی موضوع را بشکافیم؟تعهد؛ امری انسانی است. آن شیرپاک خورده ای که برای اولین بار این عبارت را از میان دو شقه کرد، موجود نازنینی نبوده است. چه کسی گفته هنر برای هنر یا قطعا هنر برای تعهد؟ نخیر! به شعر برمی گردیم شعر هم باید شعر باشد هم مسئول. مثل شعر حافظ یا شاملو یا ریتسوس، لورکا، ناظم حکمت، پاز، محمود درویش و پابلو نرودا. شاعر فطری به وقت خلاقیت، به این دستورالعمل های بیهوده نمی اندیشد. ذهنش مهیا و زبانش از پیش به آن تربیت لازم دست یافته است. به رفتن می اندیشد نه به راه. تعریف راه هم به عهده ی کاروان بعدی است.
چه عناصری بر سلیقه زیبایی شناسی مردم تاثیر می گذارد؟ آیا اصلا قابل شمارش هست؟؛ اصل هر چیز به آزادی بیان برمی گردد. بدون این اصل، مکافات فراوان است. یک دنیا توضیح نیز شما را راضی نخواهد کرد. در این زمینه، شرط توسعه پایدار،همان آزادی بیان است. آدمی زیر آب نمی تواند آواز بخواند.
شعر دهه هفتاد تجربه ای بیاد ماندنی را پشت سر گذاشت. هنوز بسیاری از این سنت ادبی بهره می برند. نظر شما به عنوان یکی از پرمخاطب ترین شاعران معاصر ایران، درباره شعر زبان و نوآوری ها در عرصه فرم در دو دهه اخیر چیست؟ ای کاش فرصت بود تا لااقل در این دقیقه، نسبت به شعر دهه هفتاد به صورت مفصل ادای دین می کردم. سال شصت و هشت من در موخره دفتر«عاشق شدن در دی ماه» پیشنهاد کردم که شعر زبان را جانشین روایت کلان زبان شعر کنید. البته منظور من گرایش رادیکال به سوی بازی زبان و زبانیت صرف در شعر نبود. گفتم شعر را از دل زبان به درآورید و نه اینکه زبان را بر شعر تحمیل کنید. دوستانی با تلقی خود و در سایه تئوری های وارداتی؛ شعر زبان را در دهه هفتاد مطرح کردند که زنده باد! او که با نوآوری ساز بدکوک می زند، درک درستی از این جهان طغیانگر ندارد.همین از سایه دیگران درآمدن خود یک اتفاق بزرگ بوده است. درجه تحمل عده ای اگر پایین است، معنایش انکار خلاقیت نسل های جوانتر نیست. تا پیش از طرح جریان شعرگفتار و سپس شعر زبان؛ فرار از سایه فروغ و شاملو غیرممکن می نمود. نه همه اما اکثرا در حاشیه همین دو جهان کار می کردند- سوای حرفه ای های نامدار- حالا باید انصاف داد که داده های دهه هفتاد تجاربی بیاد ماندنی بوده اند. آیا خطا و انحراف نبوده است؟؛ بوده است و طبیعی است. آیا بحران آفریده؟؛ بیافریند، چهره های بزرگ همواره از دل همین بحران ها پا به عرصه می گذارند.
شما این روزها چه حال و هوایی دارید؟ پرامید، به ظاهر آرام و از درون طوفانی.همه چیزدرست خواهد شد. میان مردم و برای این مردم بزرگ زیستن، نعمتی بی پایان است. اگر هزار بار دیگر دنیا بیایم، باز دلم می خواهد همین جا و میان همین مردم و همچنان شاعر باشم.
ناگهان هزار صفحه شعر در سه مجموعه، طی سه سال. به زودی دو دفتر دیگر منتشر می شوند، پرکارتر از همیشه. چه رخ داده که بعداز پنجاه سالگی چنین بی وقفه کار می کنید؟ دست خودم نیست. دفتر چهارم را هم دارم آماده می کنم. شعر خودش می آید و می گوید بنویسم! همان صدای درون است. شاید بعداز مرگ هم به سرودنم ادامه بدهم. آرامش در آفریدن.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 205]