واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: بر اساس گزارش سازمان خواربار و كشاورزي سازمان ملل متحد(فائو)، ارزش تجارت جهاني گياهان دارويي كه هم اكنون در حدود 100 ميليارد دلار در سال است در سال 2050 ميلادي به رقم پنج تريليون دلار خواهد رسيد. كشور ايران با داشتن شرايط اقليمي و تنوع گياهي به مراتب بهتر از اروپا، هم اكنون تنها 60 تا 90 ميليون دلار از تجارت جهاني گياهان دارويي را به خود اختصاص داده است كه از اين مقدار نيز بخش عمدهاي مربوط به صادرات زعفران است كه به طور عمده در شهرستان قاين كشت ميشود. طبق بررسيهاي انجام شده، 56 تيره گياهي با 127 گونه درختي و درختچهاي و بوتهاي و علفي در شمال كشور وجود دارد كه از آنها محصولات فرعي به دست ميآيد و بيشتر اين گونهها داراي خواص دارويي هستند كه با فعاليت علمي و توليد صنعتي ميتوان ضمن اشتغالزايي، بهره وافري از اين بخش به دست آورد. با وجود رواج داروهاي شيميايي، بسياري از داروها، منشا گياهي دارند كه به روش صنعتي توليد ميشوند. هم اكنون از گياهان دارويي جنگلهاي شمال، اغلب به صورت خودرُو استفاده ميشود. درختان و درختچهها، حتي آنها كه چوب مناسبي دارند، اغلب مصرف دارويي هم دارند. وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي تا كنون براي حدود 80 قلم داروي گياهي در كشور مجوز توليد صادر كرده ولي تعداد داروهاي گياهي متداول در بين مردم بسيار بيشتر از اين مقدار است. در واقع به هر نقطهاي از جنگلها و مراتع شمال كه نگريسته شود، گياهان دارويي وجود دارد: اِكليل كوهي در مناطق نيمه مرطوبِ كُجُور و كلاردشت و آويشَن در مراتع ميرويد، بابا آدم در داخل جنگل و همچنين در پاييندست و بارْهَنگ در همه جا ديده ميشود. ثَعلب به صورت پراكنده در كف جنگل ميرويد، گل گاو زبان هم در حاشيه جنگل و مناطق باز ديده ميشود. رييس گروه محصولات فرعي معاونت مناطق مرطوب و نيمه مرطوب سازمان جنگلها، مراتع و آبخيزداري كشور درباره گياهان دارويي جنگلهاي شمال به ايرنا ميگويد: استفاده دارويي از گياهان جنگلهاي شمال به دو بخش گونههاي درختي و درختچهاي و گونههايمرتعي و علفي و بوتهاي تقسيم ميشود. عيسي بوداغي ميافزايد: گونههاي درختي و درختچهاي شامل ازگيل، انار جنگلي، انجير، انگور فرنگي خاردار (گالِش انگور)، تمشك، پسته، سرو كوهي، جَل، خاس، خُرْمَندي، دارواش، دَغْدَغَك، ريشْبُز، زالزالَك، زرشك، سيب جنگلي، شاهْبلوط، شمشاد، شيرْخِشت، فندق، عُنّاب، كُولهخاس، گردو، گلابي جنگلي، گوجهجنگلي، گوَن، ليلكي (Lilaki)، نسترن جنگلي، نَمدار و هفت كُول است. اين كارشناس اظهار داشت: در بين گياهان مرتعي و علفي و بوتهاي، گونههايي همچون پَلَم، اِكليل كوهي، آويشَن، بادَرَنْجْبُويه، بارْهنگ، باريجه، بنفشه، بَذرُالبَنج و بُومادَران از گياهان شاخص به شمار ميروند. وي در بيان برخي از استفادههاي دارويي از گياهان جنگلهاي شمال خاطرنشان كرد : از تمام گل، برگ، پوست شاخه و ريشه، پوست ميوه و دانه، عصاره و آب انار استفاده درماني ميشود و عصاره پوست درخت و پوست ريشه انار به دليل وجود آلكالوئيدها ضد انگل است. بوداغي ادامه داد: برگ درخت جَل و فرآوردههاي آن در داروخانهها با نام لوريه سريز عرضه ميشود و آب مقطر آن داراي خاصيت ضد تشنج و تسكين دهنده سرفه است و در هنگام تنگي نفس، سياه سرفه، اسپاسمهاي دردناك معده و روده، استفراغ و بيخوابي مصرف ميشود. وي يادآور شد : برگ خاس، تببُر است و ميوه و برگ درخت خُرمَندي (كَلْهُو)، خاصيت ضد تب دارد و از برگ درختچه دارْواش براي رفع التهاب كبد و تسريع در رشد موي سر استفاده ميشود. كارشناس سازمان جنگلها، مراتع و آبخيزداري كشور تصريح كرد : ميوه زالزالك، ضد كمبود ويتامين C و ميوه زرشك، مقوي كبد و قلب است و ميوه سيب، علاوه بر داشتن ويتامينهاي مختلف، خوابآور و آرامشبخش است و خاصيت ضد سرطان دارد. *** بوداغي ميگويد: دمكرده برگ شاه بلوط براي رفع سرفه و سياه سرفه كاربرد دارد و عرق شكوفه شمشاد در تقويت عمومي بدن، از عرق بهار نارنج موثرتر است. وي اضافه كرد : از شيرخشت، مادهاي به نام مان به دست ميآيد كه براي رفع تشنگي و قطع تبهاي غير عفوني استفاده ميشود و مصرف عُنّاب، آرامكننده اعصاب و مقوي عمومي بدن است. اين كارشناس افزود : آبِ پوست سبز گردو براي التيام زخم و شست و شوي آن و بيماريهاي پوستي و قارچي و اِگزما مفيد است. به گفته وي، دم كرده گل درختِ نَمدار به صورت دهانشويه، براي رفع التهاب مخاط دهان مفيد است و گياه پَلَم، خاصيت ضدعفوني كننده و التيام دهنده زخم دارد. وي درباره خواص دارويي گياه آويشَن ميگويد: برگ و سرشاخههاي گلدار آن، ضد تشنج و بيماريهاي دستگاه تنفسي است و لوسيون آن براي درمان كوبيدگي و آماس كاربرد دارد. اين كارشناس بيان داشت : ريشه گياه بابا آدم دفعكننده اسيد اوريك و پايين آورنده قند خون است و برگ بارْهَنگ، براي التيام زخم استفاده ميشود. كارشناسان ميگويند: برخي از گياهان دارويي مانند گل گاو زبان رواج بيشتري دارند. اين گونه يكي از فراوانترين گونههاي دارويي در شمال كشور است كه حتي مردم بومي نيز آن را تكثير ميكنند و افراد بومي يا واسطههايي كه از طريق مراكز توليد و فراوري گياهان دارويي به منطقه ميآيند آن را جمع آوري و به بازار عرضه ميكنند. به دليل شرايط آب و هوايي، بيشتر اين محصول در خارج از شمال به خصوص شهرستان قزوين كه به مراكز رويش اين گونه نزديكتر است منتقل ميشود و پس از بستهبندي و فراوري، دوباره به بازار شهرستانهاي مختلف از جمله شهرهاي شمالي كشور ارسال ميگردد. گونههايي همچون چاي كوهي، كاكُوتي، قُدُّومه، خاكْشي (خاكشير)، گل بابُونه، شاه تَره، ريش? گَزَنه، پون? وحشي، گُلپر، اِكليل كوهي، گل بنفشه كه اغلب مصرف سنتي دارند، پس از جمع آوري به عطاريها و مراكز فروش گياهان دارويي در شهرهاي مجاور عرضه ميگردد. مديركل دفتر امور بهرهبرداري جنگل و مرتع سازمان جنگلها، مراتع و آبخيزداري كشور گفت : اطلاعات و دانش ما از محصولات فرعي و گياهان دارويي جنگلي و مرتعي شمال كشور اندك است. سيد وجيهالله موسوي ميركلايي در گفت و گو با ايرنا افزود: در برخي از شهرها و روستاهاي شمال كشور از گل درختِ نَمْدار استفاده ميشود يا در غرب استان مازندران گل گاوزبان در آن دسته از اراضي جنگلي كه در اختيار مردم است، كشت ميشود. وي اظهار داشت: در استان گلستان و در قازانقيه، كشت درخت/درختچه پسته رونق دارد و در شرق استان مازندران گياه باريجه خيلي مورد توجه است. اين مسوول سازمان جنگلها با تاكيد بر اينكه در شمال كشور ظرفيت گياهان دارويي بسيار زياد است اضافه كرد : تا الآن آن طور كه شايسته است بر روي شناخت و بهرهبرداري گياهان دارويي كار نشده است. مديركل دفتر امور بهرهبرداري جنگل و مرتع سازمان جنگلها ميگويد: به طور شاخص هم اكنون فقط يك مركز در كلارآباد استان مازندران با رويكرد تحقيقات پزشكي بر روي گياهاني همچون وَليك و اِكليل كوهي كار ميكند. وي درباره اقدامات سازمان جنگلها براي شناسايي و بهرهبرداري گياهان دارويي افزود : پيشنهاد كرديم در يكي از پروژههاي طرح صيانت از جنگلهاي شمال، هر سال در سطح 300 هزار هكتار، محصولات فرعي و گياهان دارويي شناسايي شود كه در اين صورت پس از چند سال، كل شمال كشور پوشش داده خواهد شد. موسوي ميركلايي اظهار داشت: بيشتر كارخانههاي محصولات فرعي و گياهان دارويي شمال در استان گلستان واقع است و در ساير مناطق، فراوري اين محصولات اغلب به شكل سنتي انجام ميشود. به گفته كارشناسان، بهرهبرداري از گياهان دارويي بدون داشتن طرح و برنامه مشخص و علمي، باعث آسيب رسيدن به طبيعت و حتي انقراض آن گياه ميشود. وي تصريح كرد : بنابراين برنامهها و اهداف در بهرهبرداري از گياهان دارويي بايد روشن باشد و از انجام كار بيبرنامه خودداري گردد. عضو هيات علمي مجتمع منابع طبيعي كلارآباد در اين باره گفت : مهم ترين اصل در بهره برداري از گياهان دارويي جنگل و مرتع، اصل بهرهبرداري مستمر يا اصل استمرار توليد است. مصطفي عبداللهپور در گفت و گو با ايرنا افزود : بايد به اندازهاي از گياهان دارويي برداشت شود كه نه تنها به ادامه حيات آن گياه لطمهاي وارد نشود، بلكه بتواند رويش آن را بهبود بخشد. اين كارشناس ارشد جنگلداري ميگويد : برداشت بيش از رويش باعث ايجاد بيتعادلي در ساختار گياه يا در جامعه گياهي و حتي زنجيره محيط زيست ميشود. وي تأكيد كرد : بهرهبرداري از گياهان دارويي بايد در سال، مقدار ثابتي باشد و اصل حفظ و احيا و توسعه در آن رعايت گردد و به صورت معدن به آن نگاه نشود. عبداللهپور خاطرنشان كرد: تاكنون در عرصه جنگلها و مراتع، طرحهاي جنگلداري و مرتعداري فقط براي برداشت چوب و علوفه تهيه ميشد و درباره محصولات غيرچوبي و گياهان دارويي كار زيادي نشده است. مديركل سابق دفتر جنگلداري سازمان جنگلها، مراتع و آبخيزداري كشور در ادامه ميگويد: با توجه به تنوع گياهان دارويي و تنوع اقليمي و متفاوت بودن وضع اقتصادي ـ اجتماعي بهره برداران و كمبود اطلاعات، تنظيم چارچوب و دستورجامع و بينقص براي آينده نزديك، مشكل به نظر ميرسد اما ميتوان اصول كلي براي آن برشمرد. وي با تأكيد بر اين كه زمان و مقدار برداشت از گياه بايد مشخص باشد، يادآور شد: گياهان دارويي جنگلها و مراتع را بر اساس تأثير بهرهبرداري بر حفظ و توسعه گياه به سه دسته تقسيم ميكنند. عبداللهپور توضيح داد: دسته اول محصولاتي هستند كه بهرهبرداري از آن تأثير نامطلوبي بر روي گياه يا جامعه گياهي ندارد زيرا پراكنش جغرافيايي و زمان محصولدهي آنها گسترده است، كه گل گاو زبان، خَطمي (ختمي)، خاكشير، و قُدُّومه از اين نوع هستند. مدرس مجتمع منابع طبيعي كلارآباد ادامه داد : دسته دوم گياهاني با پراكنش محدود يا گلدهيِ همزمان مانند ثَعلَب و آويشَن و لاله واژگون هستند كه بهرهبرداري بيحساب، زادآوري آنها را به خطر مياندازد و به طور كلي نبايد برداشت تجاري شوند. وي خاطر نشان كرد : گروه سوم محصولاتي هستند كه با رعايت اصول و ضوابطي ميتوان از آنها بهرهبرداري تجاري كرد مانند: وَشا، كَتيرا، سقز، باريجه، آنغُوزه، گلابي جنگلي، علف گاو زبان. در شمال كشور در حدود هزار و 859 گياه به صورت درخت و درختچه و گونه علفي ميرويد. ك/4 7517/621/402
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایرنا]
[مشاهده در: www.irna.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 631]