ادب ايران - روزي به ياد حافظ

واضح آرشیو وب فارسی:دنياي اقتصاد: ادب ايران - روزي به ياد حافظ
ادب ايران - روزي به ياد حافظ

سال 1375 بود كه اختصاص روزهايي از سال به دو شاعر بزرگ شيرازي، سعدي و حافظ به ذهن كوروش كمالي سروستاني رسيد. او در آن زمان، رئيس بنياد فارس‌شناسي بود و برنامه‌هايي براي توسعه فرهنگي استان داشت. كمالي سروستاني اين ايده را بر اساس تجربه برخي كشورهاي ديگر مثل تركيه در مورد مولوي و انگلستان در مورد شكسپير مطرح كرد. او شك نداشت كه مي‌خواهد ايده بزرگداشت حافظ و سعدي در روزهاي معيني از سال را عملي كند ولي بايد در مورد انتخاب اين روزها با ديگران مشورت مي‌كرد. به همين دليل موضوع را با جمعي از اديبان مانند بهاءالدين خرمشاهي، منصور رستگار فسايي و شادروان عبدالحسين زرين‌كوب و نيز جمع ادبي ياران يكشنبه در ميان نهاد. در نهايت، روز اول ارديبهشت ماه ياد روز سعدي نام گرفت و 20 مهر ماه به عنوان روز بزرگداشت حافظ انتخاب شد. در مورد اول ارديبهشت ماه بين اديبان اجماع وجود داشت زيرا سعدي گلستان و بوستان را در ارديبهشت ماه سروده و در ابتداي گلستان نيز از ارديبهشت ماه جلالي سخن گفته است. اما در مورد اختصاص بيستم مهر ماه به روز حافظ اتفاق نظر وجود نداشت. كمالي سروستاني در مصاحبه با خبرنگار ما در مورد دليل انتخاب اين روز مي‌گويد: ما نمي‌توانستيم در فصل بهار دو روز را به شاعران شيرازي اختصاص دهيم. در دو فصل تابستان و زمستان هم آب و هواي شيراز چندان مناسب نيست به همين دلايل سه فصل مذكور كنار گذاشته شد. او مي‌افزايد: اما چند دليل براي انتخاب بيستم مهرماه به عنوان روز حافظ وجود داشت. از يك سو آب و هواي شيراز در فصل پاييز و به وي‍ژه مهر ماه دوباره بهاري مي‌شود. ازسوي ديگر كلمه مهر در اشعار حافظ زياد تكرار شده است و به عبارت ديگر بسامد واژگاني آن بالاست به گونه‌اي كه فقط خود كلمه مهر بدون مشتقاتش 70 بار در ديوان او به كار رفته است. اين كلمه در معاني مختلف در ديوان حافظ ديده مي‌شود؛ هم به معناي مهر، محبت خورشيد و هم به عنوان اشاره‌اي به جشن مهرگان. به همين دلايل به نظر مي‌رسيد مهر ماه زمان مناسبي براي بزرگداشت حافظ باشد. اما چرا بيستم مهر ماه؟ كمالي سروستاني پاسخ مي‌دهد: 20 عددي است كه در ياد مي‌ماند، همچنين مي‌تواند يك ارزش‌گذاري براي شعر حافظ هم تلقي شود. ضمن آنكه در روز بيستم مهر ماه، مدت زمان قابل توجهي از آغاز به كار مدارس و دانشگاه‌ها نيز گذشته است و اذهان مردم مشغول واقعه شروع سال تحصيلي نيست. پس از رايزني با تعدادي از ادبا و انتخاب روزهايي براي بزرگداشت سعدي و حافظ در سال 1376، اين امر اعلام شد. پيش از آن هيچ روزي در ايران به عنوان يك روز فرهنگي و به نام شاعر يا نويسنده‌اي نامگذاري نشده بود. اما اين روزها هنوز جنبه رسمي نداشتند. به همين دليل هنگامي كه در بيستم مهر ماه سال 1376 براي نخستين بار مراسم روز حافظ برگزار شد، اين واقعه بيشتر جنبه استاني داشت و مخالفت‌هايي نيز با آن صورت گرفت. اما هنگامي كه عطاءالله مهاجراني، سخنران افتتاحيه اولين يادروز حافظ، وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي دولت خاتمي شد، فرصت مناسبي به دست آمد تا بنياد فارس‌شناسي پيشنهاد خود را در مورد ثبت رسمي روزهاي يادبود حافظ و سعدي در تقويم كشور به شوراي فرهنگ عمومي، ‌كه به رياست وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي برگزار مي‌شود، ارائه كند. اين شورا در ابتدا پيشنهاد كرد به جاي روز حافظ يا سعدي يك روز به نام ادب فارسي نامگذاري شود و از همه شاعران و نويسندگان ايراني در آن روز تجليل شود اما بنياد فارس‌شناسي با ارائه استدلال‌هاي علمي و فرهنگي با اين پيشنهاد مخالفت كرد. سپس اعضاي شوراي فرهنگ عمومي كشور اين مسئله را مطرح كردند كه نمي‌توان فقط روزهايي را به دو شاعر شيرازي اختصاص داد. بايد براي تعداد ديگري از شخصيت‌هاي ادبي و حتي برخي از فلاسفه،‌ حكما و عرفاي بزرگ هم روزهاي بزرگداشتي در نظر گرفت و اينگونه بود كه 15 روز فرهنگي براي بزرگداشت بزرگان ايراني به تقويم رسمي كشور افزوده شد. با رسميت يافتن يادروز حافظ، مراسم آن نيز از محدوده استان فارس فراتر رفت و به يك واقعه كشوري تبديل شد. در سطح جهان نيز هر چند اين روز جنبه رسمي ندارد اما چندين سال است همزمان با روز بيستم مهر در برخي از كشورهاي ديگر مراسم بزرگداشتي براي اين شاعر كه در زمان حيات خود نيز شهرتي فراتر از مرزهاي ايران داشت، ‌برگزار مي‌شود. كمالي سروستاني در اين مورد مي‌گويد: «نه‌تنها در مورد حافظ بلكه در مورد هيچ شاعر يا نويسنده ديگري، چه ايراني و چه غير ايراني،‌ يك روز جهاني كه همه دنيا آن را به رسميت بشناسد و در آن روز براي فرد مورد نظر مراسم يادبودي برگزار كند، وجود ندارد. اما ما از ابتدا با هماهنگي با مراكز ايران‌شناسي واقع در ساير كشورها و برخي از علاقه‌مندان شعر حافظ پرداختيم تا براي برگزاري مراسم بزرگداشت حافظ در برخي از شهرهاي خارجي اقدام كنند.» او مي‌افزايد: «در سال‌هاي اوليه، تمام پوسترها و كارت‌هاي دعوت مورد نياز براي برگزاري اين مراسم در ساير كشورها را در شيراز تهيه و به شهرهاي مورد نظر ارسال مي‌كرديم. ولي پس از حدود پنج سال برگزاري اين برنامه تثبيت شد و نهادهاي فرهنگي ايراني و سازمان‌هاي غير دولتي فعال در زمينه ادب و فرهنگ فارسي مستقر در كشورهاي خارجي، تعدادي از دانشگاه‌هاي خارجي كه داراي گروه‌هاي زبان فارسي هستند و كشورهايي كه زبان آنها به زبان فارسي نزديك است به صورت مستقل به برگزاري مراسم روز بيستم مهر اقدام كردند و البته بر خلاف تصور عمومي، سازمان يونسكو هيچ نقشي در اين امر نداشت.» پس از گذشت دو سال از برگزاري مراسم بزرگداشت حافظ تصميم گرفته شد نهادي به عنوان متولي برگزاري مراسم روز حافظ شكل بگيرد و مستقل از بنياد فارس‌شناسي در اين زمينه فعاليت كند. با همين هدف در سال 1378 مركز حافظ‌شناسي تاسيس شد البته چند سال پيش از اين مركزي تحت همين عنوان شكل گرفته بود ولي در آن زمان ديگر نامي از آن مركز نبود. مركز حافظ‌شناسي در كنار اين هدف اصلي به اقدامات ديگري نيز دست زد كه عبارتند از: برگزاري كلاس‌هاي حافظ‌خواني، تدوين و جمع‌آوري مقالات مربوط به اين شاعر، مشاركت در حافظ‌پژوهي و ارائه خدمات به حافظ‌پژوهان،‌ ايجاد سايت و بانك اطلاعاتي در مورد كتاب‌هاي حافظ‌شناسي و نيز انتشار سالانه مجموعه مقالات با نام حافظ‌پژوهي. در كنار اين اقدامات، تهيه كتاب‌شناسي مقالات مربوط به حافظ، تدوين و تصحيح ديوان جامع حافظ و فرهنگ حافظ‌پژوهي و همچنين ايجاد كتابخانه تخصصي نيز از جمله برنامه‌هاي مركز حافظ‌شناسي است. مدير دانشنامه فارس و يكي از موسسين اين مركز معتقد است: مركز حافظ‌شناسي با توجه به امكاناتي كه در اختيار دارد تا به حال موفق عمل كرده است ولي اگر نيازهاي موجود و انتظاراتي كه افراد از مركز حافظ‌شناسي دارند در نظر گرفته شود، راه‌هاي نرفته زيادي پيش روي اين مركز قرار دارد. از زماني كه ايده اختصاص روزي براي بزرگداشت حافظ به ذهن كمالي سروستاني رسيد 10 سال مي‌گذرد. اما برگزاري مراسم روز حافظ در همه اين سال‌ها چه تاثيري از خود بر جاي گذاشته است؟ طراح ايده روز حافظ مي‌گويد: «به تأثيرات برگزاري اين مراسم از چند زاويه مي‌توان نگاه كرد. يكي از اين زوايا رونق مطالعات ادبي در مورد حافظ است. اين روز به زماني براي سنجش آثاري كه در مورد او در طول سال انتشار يافته،‌ تبديل شده است و در بيستم مهر ماه هر سال آثار برتر اين حوزه انتخاب شده، مورد تقدير قرار مي‌گيرند. در ضمن انگيزه‌اي نيز در اهالي ادب ايجاد شده است براي اينكه مقالاتي در مورد حافظ تهيه كنند و در يادروز او ارائه دهند.»
سه شنبه 30 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: دنياي اقتصاد]

[مشاهده در: www.donya-e-eqtesad.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 338]