چگونگي استفاده از اصول معماري اسلامي در شهرسازي امروز / 17سيدمحمد بهشتي:انتساب معماري اسلامي به قرآن در روند تاثير تفكر ديني بر كليت جامعه معنا مي‌يابد

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: چگونگي استفاده از اصول معماري اسلامي در شهرسازي امروز / 17سيدمحمد بهشتي:انتساب معماري اسلامي به قرآن در روند تاثير تفكر ديني بر كليت جامعه معنا مي‌يابد
گروه هنر: نگرش و تفكر ديني در روندي تاريخي، فرهنگ جامعه را به فرهنگي ديني تبديل مي‌كند و اين فرهنگ ديني در رفتارها و از جمله معماري نفوذ مي‌كند؛ با اين توصيف معماري اسلامي را مي‌توان منسوب به قرآن، كه منشا فكر ديني است، دانست.
«سيدمحمد بهشتي شيرازي» رييس گروه معماري و شهرسازي فرهنگستان هنر و رييس دانشنامه معماري و شهرسازي ايران در گفت‌وگو با خبرگزاري قرآني ايران(ايكنا) درباره معماري اسلامي اعلام‌كرد: وقتي ما در فضاي فكري و فرهنگ اسلامي زندگي مي‌كنيم بالطبع اين فضا در رفتار، نوع نگاه به جهان، نيازمندي‌ها و خيلي از شئونات زندگي ما ظهور پيدا مي‌كند و از آنجا كه هيچ ظرفي مانند معماري داراي ظرفيت‌هاي گسترده براي انعكاس كيفيت زندگي در هر دوره نيست و با تاثير از فضا، حقيقت فرهنگي حاكم بر جامعه را بازگو مي‌كند، پس به اين علت بحث درباره معماري اسلامي ممكن و صحيح است.

عضو هيئت مديره سازمان زيباسازي شهرداري تهران با اشاره به جنبه‌هاي مختلف يك بنا عنوان‌كرد: وقتي در مورد يك بنا صحبت مي‌كنيم، با يك پديده روبه‌رو هستيم كه مراتبي دارد و فقط يك مرتبه آن ساختمان است كه از شرايط اقليمي، نوع كاربري، نوع مصالح، اقتصاد و... تبعيت مي‌كند. مراتب ديگر بنا به نيازهاي روزمره و دنيوي و همين‌طور نيازهاي معنوي انسان پاسخ مي‌دهد كه اين جنبه از بنا مشمول بحث معماري مي‌شود.

وي تصريح‌كرد: در بررسي وجه مميزه معماري اسلامي با ساير سبك‌ها بايد به تفاوت كيفيت زندگي در جامعه اسلامي با ساير جوامع توجه كرد زيرا اين تفاوت در نوع زندگي، در عرصه معماري بروز پيدا ‌كرده و آن را از ديگر انواع اين هنر تفكيك مي‌كند و به اين دليل هر چه در عرصه شهرسازي دقيق شويم، قوانين و مقرراتي كه در مناسبات اجتماعي ما حاكم بوده را مي‌توانيم دريابيم كه بيشتر اين قوانين نيز برگرفته از شرع بوده‌است.

بهشتي درمورد جايگاه قرآن و روايات در معماري اسلامي عنوان‌كرد: هر قدر كه افكار و اعمال ما متاثر از قرآن و روايات باشد، به همان ميزان انعكاس آن در معماري ديده مي‌شود اما هيچ آيه و حديث مشخصي راجع به معماري و شهرسازي وجود ندارد. در حقيقت فكر ديني طي سلسله مراتبي فرهنگ جامعه را متاثر كرده و آن فرهنگ ديني در رفتارها و از جمله معماري نفوذ مي‌كند پس از اين روند مي‌توان معماري اسلامي را منسوب به قرآن كه منشا فكر ديني است، دانست.

وي در پاسخ خبرنگار ايكنا كه پرسيد: آيا در روايات اشاره‌اي به فضاي زندگي مسلمانان نشده، اذعان‌داشت: با زبان معماري و به مثابه يك معمار نكته‌اي ذكر نشده كه لزوم آن نيز احساس نمي‌شود البته ائمه اطهار(ع) در فضاي معمارانه مي‌زيستند و در ساخت بناهايي مانند مسجدالنبي نيز حضور داشته و ارائه طريق مي‌كردند اما اين توصيه‌ها از زبان يك معمار و قابل استفاده براي ما نيست.

استاد دانشكده هنرهاي زيبا در مورد روزآمد كردن معماري اسلامي توضيح‌داد: تفكر ديني در ذات خود حبس در زمان و مكان نيست و تنها اختصاص به قرون اوليه اسلامي در جزيرة‌العرب ندارد زيرا ما اعتقاد داريم كه حضرت رسول(ص) پيامبر خاتم است و اسلام ديني براي همه بشريت بوده و محدود به زمان و مكان نيست و اين نگرش ديني برگرفته از اسلام مي‌تواند در همه زمان‌ها و در هر جغرافيايي تداوم يابد.

وي ادامه‌داد: امروزه در قرن 21 مانعي بر سر راه استفاده از معماري اسلامي نيست به عبارتي اگر ما همچنان در فضاي فكري و فرهنگي اسلامي به سر ببريم، به طور طبيعي بايد محصول خيلي از فعاليت‌هاي ما متاثر از اين فرهنگ باشد اما اگر شاهديم كه معماري كنوني نشان از فرهنگ ديني ندارد، بايد در تاثيرپذيري خود از دين و عميق بودن اعتقاداتمان ترديد كنيم.

بهشتي توضيح‌داد: در دهه‌هاي اخير شاهد رفتار خاصي با اماكن متبركه و بقاع موجود در كشور هستيم كه اين رفتار بيش از اينكه به عنوان يك راهكار معمارانه و متاثر از فرهنگ ايراني اسلامي مطرح باشد، الگوگيري از شيوه كشورهايي چون عربستان است كه برگرفته از تفكري مدرنيستي است و به تخريب آثار گذشته و جنبه‌هاي تاريخي يك بنا مي‌انجامد ما اقداماتي را به ظاهر با نيت تقرب به معبود انجام داده‌ايم اما رفتار ما برخلاف سنت ديرينه معماري ايراني اسلامي بوده كه اين نكته حكايت از اين موضوع دارد كه ما به لحاظ اصول فكري دچار خلجان شده‌ايم.

وي براي توضيح بيشتر ابرازكرد: وقتي بازسازي در مسجدالنبي همراه با تخريب شواهد تاريخي همراه مي‌شود و بنايي مدرن و مبني بر تكنولوژي روز جاي ساختمان تاريخي را مي‌گيرد، مي‌توان يك رويكرد جديد و بي‌اعتقاد به جريان‌هاي تاريخي را در اين تغييرات مشاهده كرد كه تقدس براي مكان قائل نيست.

بهشتي يادآورشد: اگر اسناد تاريخي وجود نداشت، به هيچ وجه نمي‌توانستيم اثبات كنيم كه در زمان حضرت رسول(ص) نيز مسجدالنبي و مسجدالحرام وجود داشته‌اند زيرا همه چيز با نام ارائه خدمات جديد دگرگون شده‌اند. مشابه اين اتفاق در حرم امام رضا(ع) نيز رخ داد و اين بنا كه مربوط به دوره تيموري بود و قدرت معماري نسل‌هاي گذشته ايرانيان را نمايان مي‌كرد، چنان دستخوش دگرگوني قرار گرفت كه گويي ما براي اقدامات آنان هيچ ارزشي قائل نيستيم و اين موضوع از تاريخ‌مند نبودن نگرش ما و توجه نكردن به شرافت مكاني حكايت دارد.

استاد دانشگاه تربيت مدرس ادامه‌داد: اتفاقي كه اكنون در مكه رخ داده اين است كه ساخت و ساز در مكه به شكلي صورت گرفته كه مسجدالحرام به چشم‌انداز بسياري از هتل‌هاي اين شهر تبديل شده در حالي كه در گذشته سابقه احداث بناهايي بلندتر از مسجدالحرام وجود نداشت. اين عمل به دور از ادب به علت پايبند نبودن به اصول ديني است كه طي آن قداست بسياري از مكان‌هاي داراي هويت مكاني پايمال شده‌است.

وي درباره پاسخ‌گويي به نيازهاي زمان در بناهاي قديمي تاكيدكرد: ايجاد تغييرات متناسب با افزايش جمعيت و پاسخ دادن به نيازهاي كنوني مستلزم زير پا گذاشتن سنت‌ها نيست و مي‌توان به شكلي مطلوب و با رعايت اصول گذشته كه نشان از ادب و ارادت ما به اماكن متبركه داشت، اين تغييرات را هوشمندانه ايجاد كنيم در واقع كاربردي ندانستن اصول معماري اسلامي مانند اين است كه اسلام را مناسب قرون گذشته بدانيم كه هر چند اين كلمات كفرآميز را به كار نمي‌بريم ولي به نوعي در معماري فعلي با عملكرد اشتباهي كه در پيش گرفته‌ايم، دچار كفرگويي هستيم.

وي اشاره‌كرد: در گذشته در هنگام ورود به شهر مشهد گنبدنما مي‌گرفتند و هر گاه در هر محلي گنبد نمايان مي‌شد، مردم ابراز ارادت كرده و ادب را به جاي مي‌آوردند اما امروزه شبكه راه‌ها طوري ساخته مي‌شود كه با حرم امام‌ رضا(ع) همچون يك مونومال رفتار مي‌شود كه نتيجه آن اين است كه ما تحت اراده امام رضا(ع) نيستيم بلكه ايشان تحت اراده ما هستند اين نكته نشان از اين دارد كه ما متوجه نسبتي كه با حضرت داريم نشده‌ايم و نمي‌دانيم كه چرا اذن دخول مي‌خوانيم.

بهشتي افزود: به گفته ديگر در شهرسازي كنوني ادب ورود به محضر امام رعايت نمي‌شود و حرم امام همواره در محضر ما است و اين ما هستيم كه هرگاه اراده مي‌كنيم به امام توجه كرده و بعد رو بر مي‌‌گردانيم. در واقع نبايد با اماكن مقدس همچون برج آزادي رفتار كرد و آن را در محور راه‌ها قرار داد بلكه ما مي‌بايست به محضر اوليا در صورت اذن آنان وارد شويم. متاسفانه در شهرسازي كنوني راه حلي كه در طول قرن‌ها مورد استفاده بود، كنار گذاشته شده و اين نشأت گرفته از ريشه‌هاي غيرديني افكار كنوني است كه با افزايش تزيينات و انجام امور سطحي قابل پذيرش و ترميم نيست.

وي درباره معماري شهرهاي امروزي اظهارداشت: عمده توسعه شهرهاي امروزي زماني بود كه جامعه ايران بيشتر از پايبندي به سنت‌هاي معماري و شهرسازي ديرين تمايل به الگوهاي مدرنيسم داشت به همين علت همراه با توسعه شهر بافت‌هاي قديمي و تاريخي نيز تغيير شكل يافت از اين روي معماري كنوني هيچ يك از شهرهاي فعلي ايران منطبق بر معماري اسلامي نيست و در ميان كتاب‌ها بايد به دنبال نشانه شهرسازي اصيل بود.

استاد دانشگاه هنر درباره تاثير معماري بر زندگي فرد مسلمان تاييدكرد: در تئاتر قاعده‌اي وجود دارد كه در آن به تاثير حس به ژست و برعكس توجه مي‌شود مشابه اين قاعده را در معماري و تاثير آن بر فرد مي‌‌توان مشاهده كرد به طوري كه اگر معماري از فرهنگ ديني دور مانده باشد، بي‌شك در جامعه و حالات افراد اجتماع موثر خواهدبود و در چنين جامعه‌اي فردي كه قصد دارد به اصول ديني مقيد بماند، دچار زحمت خواهدشد مانند لباسي كه هر چند فرد را مي‌پوشاند و او را حفظ مي‌كند اما چون با قامت و افعال او سازگار نيست، مايه زحمت او خواهدبود.

وي تاكيدكرد: در دوره معاصر رجوع به دين همواره با نمودهاي خارجي آن همراه است و اگر فرهنگ جامعه را همچون درختي تصور كنيم همگي خواهان ميوه‌هاي اسلامي اين درخت هستند در حالي كه اصلاح ابتدا بايد در ريشه‌ها صورت گيرد تا ثمردهي مطلوب داشته‌باشد. تا زماني كه ريشه‌هاي فرهنگ جامعه از افكار مدرنيستي ارتزاق مي‌كند، نمي‌توان ثمره ديني از آن انتظار داشت پس اصلاح معماري و شهرسازي كنوني نيازمند اصلاح افكار و رجوعي دوباره به ادب و نگرش اسلامي است.

بهشتي در پايان درمورد فعاليت‌هاي گروه معماري و شهرسازي فرهنگستان هنر و تاثير آن در جامعه اعلام‌‌كرد: به طور كلي وظيفه فرهنگستان‌ها حساسيت نسبت به كيان موضوع تخصصي آنها در فضايي بدون هياهو است و با توجه به اينكه فرهنگستان هنر و گروه معماري و شهرسازي مسئوليت اجرايي ندارد، تلاش ما بر اين است كه با اعلام بيانيه‌ها و برگزاري جلساتي با حضور مسئولان و ايجاد تعامل با مراجع مختلف تا حد امكان از اجراي مصوبه‌ها و اموري كه به فضاي شهرسازي و معماري آسيب مي‌رساند، به شكلي منطقي و همراه با گفت‌وگو جلوگيري كرده و در عين حال اتفاقات پسنديده در اين عرصه را نيز تشويق كنيم.
يکشنبه 6 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 449]