بيماري‌هاي قابل انتقال بين انسان و حيوان را جدي بگيريم‌ دام سالم، غذاي سالم،انسان سالم‌

واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: بيماري‌هاي قابل انتقال بين انسان و حيوان را جدي بگيريم‌ دام سالم، غذاي سالم،انسان سالم‌
جام جم آنلاين: رشد جمعيت جهان طي قرن گذشته 4 برابر شده است به طوري كه سالانه 80 تا 100 ميليون نفر بر جمعيت كره‌زمين افزوده شده است و در همين مدت زمان جمعيت جهان به طور بي‌سابقه نيز پير شده است. اثر متقابل اين تغييرات و رشد جمعيت با حيوانات و فرآورده‌هاي دامي نيز به طرز بي‌سابقه‌اي افزايش يافته است.

در نتيجه دورنماي اين وضعيت مي‌تواند به رخداد بيماري‌هاي مشترك نوپديد و بازپديد منجر شود. به همين علت 13 تير برابر با 3جولاي قبلا به نام روز ملي مبارزه با بيماري‌هاي قابل انتقال بين انسان و حيوان نامگذاري شده بود چرا كه 123 سال پيش يعني سال 1885 ميلادي لوئي پاستور توانست كودك 9 ساله‌اي را كه به علت گزش در معرض ابتلاي به هاري بود از مرگ نجات دهد اما متاسفانه از سال قبل با توجه به نامگذاري روز سلامت در 19 فروردين، اين روز از تقويم حذف شد.

پديده جهاني‌سازي به عنوان يكي از مهم‌ترين تغييراتي است كه در زندگي ما طي ربع قرن گذشته روي داده است. جابه‌جايي انسان امروزي از سال 1800 ميلادي تاكنون به طور متوسط هزار برابر افزايش يافته است كه در آغاز قرن حاضر 700 ميليون نفر اقدام به سفرهاي بين‌المللي كرده‌اند و به نظر مي‌رسد در سال 2010 اين رقم به يك ميليارد نفر برسد. امروزه انسان، حيوانات و فرآورده‌هاي دامي با توجه به وجود وسايل حمل و نقل تندرو بخصوص هواپيما خيلي سريع‌تر از مدت نهفتگي يا دوره كمون، بسياري از عوامل بيماري‌زا را به نقاط مختلف جهان منتقل مي‌كنند.

در سال 2003 ايالات متحده با وجود تمام مراقبت‌هاي بهداشتي كه اعمال مي‌كند به طور همزمان 3 بيماري عفوني مختلف سارس، ويروس نيل غربي و آبله ميموني را تجربه كرد. قبل از آن هيچ يك از اين 3 بيماري در داخل خاك آمريكا مشاهده نشده بود.

انتشار بيماري آنفلوآنزا در سطح جهان در جمعيت‌هاي انساني، دامي و پرندگان پديده‌اي است كه گاهي بدون ارتباط با يكديگر و گاهي نيز در اثر ارتباطات بين آنها مشاهده شده است. اكثر متخصصان بيماري‌هاي عفوني بر اين باورند كه احتمال بروز يك همه‌گيري شديد جهاني ديگر در راه است و اين مساله در اثر يك تغيير ژنتيكي در ويروس عامل بيماري روي خواهد داد كه در نتيجه ويروس توانايي آلوده‌سازي گونه‌هاي مختلف را خواهد داشت.

بيماري‌هاي مشترك بين انسان و دام

بيماري‌هاي قابل انتقال بين انسان و حيوان يا زئونوزها بيماري‌ها و عفونت‌هايي هستند كه به طور طبيعي بين حيوانات مهره‌دار و انسان انتقال مي‌يابند. بر پايه اعلام سازمان بهداشت جهاني (WHO) از ميان 1709 عامل بيماري‌زاي شناخته‌شده در انسان، تعداد 832 عامل يعني 49 درصد و از ميان 156 بيماري نوپديد و بازپديد شناخته‌شده مشترك، تعداد 114عامل يعني 74 درصد زئونوز است. بروز عفونت‌هاي نوپديد و بازپديد طي 2دهه گذشته افزايش يافته يا بروز آنها تهديدي براي آينده نزديك به شمار مي‌آيند.

بيماري‌هاي مشترك بين انسان و حيوان از هر دو جنبه اقتصادي و بهداشت عمومي از اهميت ويژه‌اي برخوردارند. طي 30 سال اخير بسياري از بيماري‌هاي عفوني جديد شايع شده كه بخش وسيعي از آنها زئونوز هستند. تعدادي از اين بيماري‌ها براي اولين بار ظاهر شده، در حالي كه بسياري از آنها پس از دوره‌هاي خاموشي بار ديگر تظاهر يافته‌اند.

برخي عوامل جديد بوده و بعضي ديگر ممكن است در نتيجه تحولات و تغييراتي به شكل تازه‌اي تظاهر يابند. به عنوان مثال، از نظر تاريخي در هر دوره 10 تا 12 ساله، تغيير ژنتيكي در ويروس آنفلوآنزا وقوع مي‌يابد كه اين تغيير ژنتيكي در سال 1918 ميلادي به گسترش جهاني بيماري و 500 هزار مورد مرگ و مير در ايالات متحده آمريكا و 20 ميليون نفر در سرتاسر دنيا منجر شد.

تقسيم‌بندي بيماري‌ها بر اساس چرخه زندگي‌

زئونوزهاي مستقيم: بيماري يا عفونت از يك ميزبان مهره‌دار به ميزبان حساس از طريق تماس با عامل بيماري يا به‌وسيله ناقل مكانيكي انتقال مي‌يابد و در خلال انتقال عامل بيماري تغيير تكاملي ندارد. مثل هاري و بروسلوز (تب مالت)‌.

سيكلوزئونوزها: بيش از يك نوع ميزبان مهره‌دار براي تكميل چرخه عامل عفوني مورد نياز است، ليكن به ميزبان بي‌مهره نيازي نيست. مثل تنيازيس انسان و اكينو كوكوزيس.

متازئونوزها: انتقال بيماري يا عفونت به وسيله ناقل بي‌مهره صورت مي‌گيرد. عامل عفوني در بدن بي‌مهر‌گان تكثير يا تكامل يافته (يا هر دو مورد) و هميشه پيش از انتقال به ميزبان مهره‌دار يك دوره نهفتگي خارجي وجود دارد. مثل طاعون و شيستوزوميازيس.

ساپروزئونوزها: يك نوع ميزبان مهره‌دار و يك محل يا مخزن غيرحيواني دارند كه مواد ارگانيك (از جمله مواد غذايي)، خاك و گياهان مخازن غيرحيواني هستند. مثل عفونت‌هاي قارچي.

بيماري‌هاي مشترك به گروه‌هاي مختلف براساس نوع عامل بيماري تقسيم مي‌شوند كه به طور مثال مي‌توان موارد زير را نام برد.

بيماري‌هاي باكتريايي: سالانه ميليون‌ها نفر در سراسر جهان به بيماري‌هاي منتقله از راه غذا از قبيل سالمونلا و كمييلوباكتريوز مبتلا مي‌شوند كه با علائم كلي شامل تب، اسهال، درد شكم و استفراغ و تهوع مشخص مي‌شوند.

از ساير بيماري‌هاي مهم باكتريايي مي‌توان شاربن يا سياه‌ زخم، بروسلوز يا تب مالت سل و مشمشه را نام برد.

در اين ميان سياه زخم از جمله بيماري‌هاي مهمي است كه عامل آن باكتري باسيلوس آنتراسيس است كه به شكل هاگ بيش از 30 سال در خاك زنده مي‌ماند. اين بيماري در دام صد درصد كشنده بوده و در انسان به 3 فرم ريوي، پوستي و گوارشي ديده مي‌شود. براي پيشگيري از اين بيماري در حيوانات، سازمان دامپزشكي كشور دام‌هاي حساس بويژه گوسفند، بز، گاو، اسب و شتر را عليه اين بيماري به طور سالانه واكسينه (مايه‌كوبي) مي‌‌كند.

بيماري سل نيز از جمله بيماري‌هاي مهم قابل انتقال بين انسان و گاو است كه عامل بيماري از طريق تماس مستقيم يا مواد آلوده دام مبتلا، به انسان انتقال پيدا مي‌كند. انتقال آلودگي در انسان مي‌تواند باعث مننژيت، عفونت دستگاه تناسلي، سل پوستي و استخواني شود.

براي پيشگيري از اين بيماري، دام‌هاي واجد شرايط در دامداري‌هاي تحت پوشش به طور منظم آزمايش مي‌شوند و در صورت مواجهه با دام‌هاي مشكوك، ضمن حذف و كشتار آنها، اقدامات بهداشتي و قرنطينه‌اي واحد مورد نظر را تقويت مي‌كنيم و آزمايش‌ها را در فواصل معيني انجام مي‌دهيم تا گله فاقد دام مشكوك شود.

همچنين بيماري بروسلوز يا تب مالت بيماري واگيري است كه در گاو، گوسفند، بز و خوك موجب سقط جنين و كاهش توليد مي‌شود. اين بيماري در بسياري از نقاط جهان وجود دارد و در انسان به صورت تب مواج، درد مفاصل، عفونت‌هاي مزمن، درد كمر و... است.

علت اصلي بروز بيماري در انسان تماس مستقيم با دام و ترشحات آلوده دام عفوني و مصرف فرآورده‌هاي لبني غيرپاستوريزه بخصوص خامه و پنير و بستني غيرپاستوريزه است. اساس شناسايي دام‌هاي آلوده در ايران استفاده از آزمايش‌هاي سرمي در كشت جنين سقط شده است كه به طور منظم براساس استراتژي‌هاي تعريف شده سازمان دامپزشكي كشور، دام‌هاي واجد شرايط آزمايش و دام مشكوك به بروسلوزي شناسايي مي‌شود كه نسبت به حذف و كشتار آنها اقدام مي‌گردد.

از سوي ديگر براي ايجاد ايمني در دام‌ها و پيشگيري از بيماري در دام‌ها نسبت به واكسيناسيون گاو، گوسفند و بز اقدام مي‌شود كه نوع واكسن مصرفي و نوع دام و سن دام تعيين‌كننده نوع واكسن مصرفي است.

مشمشه نيز يكي از بيماري‌هاي مهم قابل انتقال بين انسان و تك‌سمي‌ها مثل اسب است. اين بيماري واگير و عفوني به شكل مزمن يا حاد در تك‌سمي‌ها مطرح است. اكيپ‌هاي مبارزه با بيماري‌هاي دامي سازمان دامپزشكي، به طور منظم نسبت به آزمايش اسب‌هاي مراكز پرورش اسب و باشگاه‌هاي سواركاري موجود در كشور اقدام مي‌كند كه در چند سال گذشته حتي مورد مشكوكي در استان تهران گزارش نشده است.

بيماري‌هاي انگلي: از بيماري‌هاي انگلي قابل انتقال بين انسان و حيوان مي‌توان كيست هيداتيك يا اكينوكوكوزيس را نام برد كه يك عفونت نسجي است و در انسان كيست‌هاي اوليه‌اي در كبد و ريه‌ها توليد مي‌كند. انسان از طريق خوردن سبزيجات و آب آلوده به تخم انگل دفع شده توسط سگ يا تماس مستقيم با اين حيوان به بيماري مبتلا مي‌شود. از ديگر بيماري‌هاي اين گروه مي‌توان به توكسوپلاسموز، ليشمانيوزو مالاريا اشاره كرد.

بيماري‌هاي ويروسي: از بيماري‌هاي ويروسي قابل انتقال بين انسان و حيوان بيماري هاري را به عنوان يكي از مخاطره‌آميز‌ترين بيماري‌‌ها مي‌توان نام برد كه كشندگي صددرصد دارد و به علت گزش توسط حيوان هار به انسان منتقل مي‌شود. از اين جمله حيوانات مي‌توان به تمامي حيوانات خونگرم و از همه مهم‌تر سگ‌سانان و گربه‌سانان (سگ، گرگ، روباه، شغال، گربه، راكون و...) اشاره كرد.

تخمين‌ زده مي‌شود سالانه در سراسر جهان حدود 55 هزار نفر كه بيشتر كودك هستند به علت هاري مي‌ميرند.
از ديگر بيماري‌هاي نوپديد مي‌توان به تب خونريزي‌دهنده كريمه كنگو‌ (CCHF) اشاره كرد كه بيماري مهلك ويروسي بوده و در آسيا، آفريقا، اروپاي شرقي و خاورميانه اتفاق افتاده كه ويروس به وسيله كنه و همچنين در نتيجه تماس با خون يا ترشحات انسان و حيوان مبتلا انتقال مي‌يابد.

به همين علت توصيه اكيد مي‌شود از كشتار دام به هر منظوري بخصوص در اعياد و ايام سوگواري (در اين ايام فرصت‌طلبان از اعتقادات مذهبي مردم سوءاستفاده كرده و دام‌هاي مريض خود را خارج از چرخه نظارتي و در مراكز غيرمجاز به فروش مي‌رسانند) خودداري كنيد.

ديگر بيماري نو پديد كه توجه جهانيان را به خود جلب كرده است، آنفلوآنزاي فوق حاد پرندگان است كه با توجه به اين كه در طيور تا صددرصد مي‌تواند تلفات بدهد و در جوامع انساني نيز مخاطرات غيرقابل جبران به همراه داشته باشد، اهميت ويژه‌اي در 4 سال اخير پيدا كرده است تا آنجا كه مجامع بهداشتي بين‌المللي مانند OIE WHO و FAO به دنبال يافتن راه‌حلي براي مقابله با اين بيماري مي‌باشند.

اين بيماري در حال حاضر آسياي جنوب شرقي، اروپا، خاورميانه و آفريقا را به مخاطره انداخته و احتمال تغيير ژنتيكي ويروس و تركيب با ويروس انساني و انتقال فرد به فرد نيز وجود دارد.

تظاهرات باليني بيماري در انسان از موارد بدون علامت تا بيماري خفيف به همراه تب، اسهال و استفراغ و گلودرد و در مراحل حاد اختلالات تنفسي، شوك سپتيك و نارسايي‌هاي كبدي و كليوي و در مرحله حادتر پنوموني شديد و مرگ متغير است.

دكتر داوود امان الهي‌
شنبه 15 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جام جم آنلاین]

[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 410]