استفاده از منابع مشترك شيعه و سني در تفسير؛ ويژگي بارز ترجمه قرآن به آذري

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: استفاده از منابع مشترك شيعه و سني در تفسير؛ ويژگي بارز ترجمه قرآن به آذري
گروه بين‌الملل: استفاده از منابع مشترك تفسير مورد قبول اهل سنت و شيعيان همچون تفسير «الميزان»، «مجمع‌البيان»، تفسير «كشاف» اثر زمخشري و نيز برخي تفاسير موجود به زبان فارسي، از مهم‌ترين ويژگي‌هاي ترجمه قرآن كريم به زبان آذري است.
«رسول اسماعيل‌زاده» مترجم قرآن به زبان تركي آذري و فارغ‌التحصيل حوزه علميه قم در گفت‌وگوي تلفني با خبرنگار بخش بين‌الملل خبرگزاري قرآني ايران(ايكنا) گفت: بعد از اتمام تحصيلات حوزوي به ترجمه كتاب‌هاي مذهبي به زبان آذري پرداختم؛ در اين ميان برخي از افراد كه به امر ترجمه كتاب‌هاي مذهبي‌ مي‌پرداختند و در ميان جملات كتاب به آيات قرآن برمي‌خوردند براي ترجمه اين آيات به صورت صحيح به من مراجعه مي‌كردند و اين امر باعث شد كه تصميم قاطع براي ترجمه قرآن به زبان آذري بگيرم.

اسماعيل‌زاده توضيح‌داد: از اوايل سال 1373 شروع به ترجمه قرآن كردم ولي از آن‌جا كه اين كار بسيار حساس و خطير بود از آغاز، بخشي از ترجمه را به متخصصان امور ديني و نيز زبان‌شناسان ارائه دادم تا اظهارنظر كنند و پس از مطالعات فراوان به اين نتيجه رسيديم كه اين ترجمه مشكلاتي دارد و به هيچ عنوان ايده‌آل نيست.

وي افزود: به همين منظور قرآن كريم و تمام كتب مذهبي به زبان آذري و تركي را در مركز ترجمه قرآن شهر قم جمع‌آوري كرده و به بررسي نكات مثبت و منفي اين ترجمه‌ها پرداختم و با استفاده از تجارب به دست آمده از مطالعه اين ترجمه‌ها، بار ديگر شروع به ويرايش و اصلاح ترجمه خود كردم؛ در اين ميان از استادان ادبيات آذري هم كمك گرفتم تا جملات ادبي را به صورت رسا و زيباتر در ترجمه بگنجانم و در نهايت ترجمه كامل به زبان آذري بعد از پنج سال تلاش مستمر، در سال 1378 با رسم‌الخط عربي منتشر شد.

اسماعيل‌زاده همچنين به ره‌‌‌آوردهاي انتشار اين ترجمه اشاره و تأكيدكرد: بعد از انتشار اين ترجمه، عالمان و متخصصان امر ترجمه به نقد و بررسي اين اثر در مطبوعات پرداختند و اشتباهات صورت گرفته را به من متذكر شدند؛ بدين ترتيب به كمك نكاتي كه عالمان ديني و مترجمان با من در ميان گذاشتند در چاپ دوم اين اثر كه به سه رسم‌الخط عربي، لاتين و كيريل انتشار يافت بسياري از نواقص چاپ اول برطرف شد.

اسماعيل‌زاده در بخش ديگري از اين گفت‌وگو، انتشار اين ترجمه به سه رسم الخط عربي، لاتين و كيريل(روسي) را از ويژگي‌هاي بارز اين اثر ناميد كه تمام ترك‌زبانان داخل و خارج كشور مي‌توانند از آن استفاده كنند.

مترجم قرآن كريم به زبان آذري ترجمه حاضر را اثري آكادميك و به دور از گرايش‌هاي مذهبي دانست و تأكيدكرد: هيچ كلمه‌اي اضافه يا كم نشده، فقط در برخي موارد كه نياز به توضيح بيشتر بوده، توضيحات داخل كروشه گذاشته شده‌ تا مخاطبان راحت‌تر بتوانند مفهوم را درك كنند؛ همچنين سعي شده كه فقط از عبارات و اصطلاحات آذري استفاده شود اما كلمات فارسي يا عربي كه از قديم در اين زبان وارد شده و امروزه نيز كاربرد دارند در اين ترجمه به چشم مي‌خورد.

وي استقبال عالمان ديني و مردم جمهوري آذربايجان از اين ترجمه را بي‌سابقه خواند و افزود: اين ترجمه از سوي دولت جمهوري آذربايجان نيز مورد استقبال قرار گرفت و عالمان ديني شهر باكو با برگزاري نشست‌هايي در دانشگاه «خزر» و نيز اعضاي هيأت علمي موزه نظامي آذربايجان به بررسي و نقد اين ترجمه پرداختند كه در نهايت كميته ديني آذربايجان اين ترجمه را معتبر تشخيص داده و آن را ترجمه معيار براي مترجمان ديگر اعلام كرد.

وي به موفقيت‌هاي اين ترجمه در كشورش اشاره و عنوان‌كرد: اين اثر سال گذشته در جشنواره كتاب نامزد دريافت جايزه شد و بيست ‌و پنج هزار شمارگان از آن با حمايت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي به چاپ رسيد.

موانع موجود بر سر راه ترجمه قرآن كريم به زبان تركي آذري:

اسماعيل‌‌زاده كمبود منابع معتبر را اساسي‌ترين مشكل موجود براي ترجمه قرآن به آذري عنوان كرد و چنين توضيح داد: براي ترجمه قرآن به زبان آذري با كمبود منابع و كتاب‌هاي مذهبي با ترجمه صحيح مواجه بودم چراكه بسياري از ترجمه‌هاي قرآن به اين زبان اشكالات فراواني داشته و استفاده از آنان عملاً غيرممكن بود.

معادل‌يابي

وي از «معادل‌يابي» به عنوان مشكل ديگر بر سر راه ترجمه آذري قرآن كريم يادكرد و گفت: در بسياري از موارد براي حل مشكلات مربوط به معادل‌يابي و يافتن لغات صحيح، مجبور بودم به روستاهاي دورافتاده آذربايجان سفر كنم و از ريش‌سفيدان و افراد سالمند ياري بگيرم تا بتوانم لغت و اصطلاح مناسب را پيدا و در جاي صحيح خود استفاده كنم، براي مثال آيه «لم يلد و لم يولد» در تمامي كتاب‌هاي آذري به صورت «دوغمايپ و دوغولماييپ» ترجمه شده؛ اين در حالي است كه صفت «زادن و زاده شدن» در قرآن به صورت مذكر به كار رفته و حال آن‌كه اصطلاح مورد استفاده در ترجمه آذري فقط براي جنس مؤنث است و نمي‌توان آ‌ن‌را در مورد خداوند به كار برد، بنابراين با تحقيقات فراوان و سفر به يكي از روستاهاي اطراف «قره‌باغ» در جمهوري آذربايجان موفق شدم اصطلاح درست را براي ترجمه اين آيه پيدا كرده و آن ‌را به صورت «تورمييپ تورنمييپ» ترجمه كنم.

فقدان نيروي مجرب در زمينه ترجمه آذري

«فقدان نيروي مجرب در زمينه ترجمه آذري» يكي ديگر از موانعي بود كه اسماعيل‌زاده به آن اشاره و تصريح‌كرد: فقدان نيروي انساني كه هم به زبان آذري و هم به امور مذهبي و معاني قرآني مسلط باشد، مشكل ديگر كار ترجمه بود؛ به همين دليل مجبور شدم براي ويرايش هر بخش، از افراد متعددي كمك بگيرم كه اين امر باعث اتلاف وقت و طولاني شدن زمان ترجمه شد يعني كاري را كه عملاً بايد يك نفر انجام مي‌داد با كمك پنج نفر انجام شد.

اين مترجم قرآن در ادامه افزود: مشكل سوم مسئله توزيع كتاب و اطلاع‌رساني در مورد اين ترجمه بود؛ علي‌رغم علاقه وافر مردم به قرآن و امور ديني، ما در بخش توزيع مشكلاتي داريم و نهادها و سازمان‌ها، مسئوليت پخش اين آثار را به عهده نمي‌گيرند؛ سازمان كل اوقاف و امور خيريه در نامه‌اي از سازمان اوقاف آذربايجان‌شرقي خواست تا در توزيع اين اثر مساعدت داشته باشد اما اين نهاد از قبول اين امر سر باز زد و اثر در اين استان ناشناخته ماند.

اطلاع‌رساني نامناسب؛ دليل اصلي ناشناخته ماندن ترجمه آذري قرآن

اسماعيل‌زاده بااشاره به بي‌توجهي رسانه‌هاي داخلي نسبت به اين كار بزرگ گفت: حتي صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران و مطبوعات محلي استان‌هاي شمال غرب كشور نيز در اين‌باره اطلاع‌رساني درستي نكردند، اين درحالي است كه صدا و سيماي جمهوري آذربايجان مدام انتشار اين اثر را به مردم اطلاع داد و روزنامه‌هاي اين كشور در مورد نحوه كار و مشكلات موجود با من مصاحبه كردند؛ اگر اطلاع‌رساني صحيحي صورت مي‌گرفت مطمئناً كساني كه متخصص امر بودند از مسأله خبردار شده و مي‌توانستند با بررسي ترجمه به ويرايش آن كمك كنند اما متأسفانه اين كار انجام نشد.

وي همچنين افزود: به مناسبت چاپ اين اثر، كميته ديني جمهوري آذربايجان در ماه رمضان سال گذشته مراسم افطاري برگزار كرده و از تمام عالمان ديني اين كشور دعوت كرد تا در رونمايي اين اثر حاضر شوند كه با استقبال شخصيت‌هاي برجسته ديني نيز روبرو شد؛ اين ترجمه از مرزهاي ايران گذشت و به اثري بين‌المللي مبدل شد.

اسماعيل‌زاده در خاتمه گفت: سعي كردم ترجمه‌اي بدون نقص ارائه كنم اما متأسفانه به دليل مشكلاتي كه اشاره كردم هنوز هم نواقصي در ترجمه وجود دارد با اين حال تمام تلاش من اين بود كه اثري ماندگار و قابل استفاده براي نسل امروز و آينده به يادگار بگذارم.

يادآوري‌مي‌شود انتشارات بين‌المللي «الهدي» توزيع ترجمه قرآن به زبان آذري را بر عهده دارد.
چهارشنبه 12 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 291]