اقتصاد - نفت همچنان در اوج

واضح آرشیو وب فارسی:ایسکانیوز: اقتصاد - نفت همچنان در اوج

اقتصاد - نفت همچنان در اوج

مونا مشهدي‌رجبي: در روز يك‌شنبه 22 ماه ژوئن سال 2008 ميلادي وزراي انرژي كشورهاي توليد‌كننده نفت در كنار رهبران كشورهاي بزرگ مصرف‌كننده نفت گرد هم آمدند تا با كمك يكديگر راهي براي حل مشكل بازار نفت بيابند. اين جلسه يك جلسه ابتكاري است كه ايده اوليه آن توسط عربستان سعودي ارائه شد.

مقامات عربستان كه در ملاقات‌هاي دوجانبه با سران آمريكا بارها بر نقش عوامل غيربازاري در افزايش قيمت نفت تاكيد داشتند پيشنهاد كردند جلسه‌اي بين كشورهاي توليد‌كننده و مصرف‌كننده نفت برگزار شود تا همگي در كنار هم شرايط بازار را بررسي كنند و راهكاري براي كنترل رشد اخير قيمت نفت بيابند. اين ابتكار زماني عنوان شد كه سران آمريكا به عربستان به عنوان بزرگ‌ترين توليد‌كننده اوپكي فشار آوردند تا براي تعديل قيمت‌ها اقدام به افزايش توليد كند.
در ملاقات‌هاي دوجانبه‌اي كه مقام‌هاي عربستان سعودي با سران آمريكايي داشتند اعراب محتكران و دلالان را عامل اصلي رشد قيمت نفت دانستند ولي آمريكا رشد تقاضا در كشورهايي از قبيل چين و هند و كم بودن نرخ رشد عرضه در مقايسه با نرخ رشد تقاضا را عامل بحران كنوني بازار نفت دانستند و از اوپك خواست تا براي پاسخگويي به نيازهاي جديد بازار توليد خود را بيفزايد.
با وجود اينكه در اين اجلاس عربستان سعودي تصميم گرفت توليد خود را 200 هزار بشكه افزايش دهد ولي قيمت اين منبع در عرصه بين‌المللي تعديل نشد. مطالعات نشان مي‌دهد عربستان در ماه مي‌300 هزار بشكه توليد خود را افزايش داد و در آن زمان نيز قيمت نفت كمتر نشد. به گفته تحليلگران وال استريت ژورنال بعد از اجلاس جده نه تنها قيمت نفت تعديل نشد بلكه قيمت آن رشد كرد و به بالاترين قيمت خود در تاريخ صنعت نفت جهان رسيد.
ره‌آورد اين اجلاس چه بود
اولين ره‌آورد اين اجلاس كنار هم قرارگرفتن كشورهاي توليد‌كننده و مصرف‌كننده نفت به منظور بررسي دلايل افزايش قيمت و راهكارهاي ايجاد ثبات در بازار بود. در اين جلسه تاكيد شد فشارهاي ژئوپولتيك از قبيل تنش‌هاي ميان غرب با ايران و تهديد اسرائيل در مورد تعرض به پايگاه‌هاي هسته‌اي كشور و ادامه ناامني‌ها در كشور عراق از عواملي است كه به رشد قيمت نفت در بازار جهاني انجاميده است. از طرف ديگر كاهش توليد در نيجريه و تهديد ليبي به كاهش توليد از عوامل ديگري است كه به افزايش قيمت نفت در جهان منجر شد.
برخي بر اين باورند افزايش توليد توسط عربستان سعودي مي‌تواند قيمت نفت را در بازار تعديل كند ولي افزايش 200 هزار بشكه نفت در روز و توليد 7/9 ميليون بشكه در هر روز نتوانست قيمت را تغيير دهد. بسياري بر اين باورند تنها در صورتي عربستان مي‌توانست روي قيمت نفت در جهان تاثير بگذارد كه توليد خود را بين 500 هزار تا يك ميليون بشكه در روز افزايش دهد. شرايط كنوني بازار نفت به‌گونه‌اي است كه حتي تصميم عربستان براي افزايش توليد نيز نمي‌تواند تاثيري روي قيمت آن داشته باشد. عربستان اعلام كرده است تا انتهاي سال 2009 ميلادي ظرفيت توليد خود را به 5/12 ميليون بشكه در روز مي‌رساند و در صورت تحقق اين پيش‌بيني بازار تا اندازه زيادي اشباع خواهد شد.
با وجود اينكه اجلاس جده اجلاسي بين توليد‌كنندگان و مصرف‌كنندگان نفت بود و تمركز آن روي اوپك نبود. ولي همه چشم به عربستان سعودي بزرگ‌ترين توليد‌كننده نفت در اوپك دوخته بودند زيرا اين كشور تنها عضو اوپك است كه ظرفيت لازم براي افزايش توليد نفت را دارد. طبق گزارش‌هاي موجود در اين جلسه در مورد افزايش سقف توليد در كشورهاي عضو اين سازمان، راهكارهاي حل بحران كنوني بازار نفت و ايجاد ثبات بيشتر در بازار بحث مي‌شود. كشورهاي اوپك در اين جلسه نيز افزايش قيمت را بر عهده نگرفتند و تاكيد كردند رشد قيمت نفت ارتباطي به عوامل بازاري (عرضه و تقاضا) ندارد. آنها به عنوان تاييدي براي نظريه خود به افزايش توليد عربستان سعودي در ماه مي‌ اشاره مي‌كنند و مي‌گويند: با وجود اينكه عربستان سعودي در ماه مي‌‌ سال‌جاري ميلادي توليد خود را روزانه 300 هزار بشكه افزايش داده است ولي قيمت نفت در بازارهاي بين‌المللي همچنان رشد كرد. «در اين ماه رشد توليد نفت توسط عربستان كه به‌زعم بسياري از تحليلگران تنها كشوري است كه توان افزايش معني‌دار توليد را دارد تغيير محسوسي در قيمت نفت ايجاد نكرد. البته بسياري از تحليلگران رشد 300 هزار بشكه‌اي را براي درمان مشكل بازار نفت بسيار كم مي‌دانند و معتقدند حل مشكل كنوني بازار نفت نيازمند يك ميليون بشكه نفت مازاد بر ظرفيت توليدي كنوني است. چاكيب خليل دبيركل اوپك در آستانه اجلاس روز يك‌شنبه گفته بود: «ما بر اين باوريم كه بازار نفت در تعادل است و نيازي به افزايش توليد وجود ندارد. به همين دليل سازمان اوپك دليلي براي افزايش ظرفيت توليد خود نمي‌بيند.» نماينده ايران در سازمان اوپك نيز تاكيد كرد كه افزايش توليد در شرايط كنوني بازار نفت غيرضروري است زيرا دليل افزايش قيمت نفت عرضه پايين نيست. به هر حال شركت‌كنندگان در اجلاس همگي با اين فكر وارد اجلاس شدند كه دليل رسيدن قيمت نفت به 140 دلار و راهكار مناسب براي كاهش آن را بدانند. در اين اجلاس تاكيد شد تنش‌هاي ژئوپوليتيكي يكي از عوامل بسيار مهم در ايجاد شرايط كنوني در بازار نفت است. آنها تاكيد كردند هر تنش غرب با ايران بر سر مسئله هسته‌اي سبب افزايش 15 دلاري قيمت نفت در جهان مي‌شود. از طرف ديگر تنش ميان آمريكا و كشورهاي نفت‌خيز آمريكاي لاتين نيز عامل ديگري در افزايش قيمت نفت در روزهاي اخير است.
فرصتي براي دفاع از اوپك
رسانه‌هاي عربي تشكيل اين جلسه فوق‌العاده در جده را فراهم شدن فرصتي براي دفاع كشورهاي نفت‌خيز از عملكرد و منافع خود مي‌دانند. تحليلگران عربي دليل دو برابر شدن قيمت نفت در عرض يك سال گذشته و رسيدن قيمت هر بشكه نفت به مرز 140 دلار آمريكا و بر پا شدن شورش‌ها و اعتراض‌‌هاي گسترده در سراسر جهان از بروكسل تا بانكوك را نيروهاي پشت‌پرده بازار نفت دانستند و تاكيد كردند كه وضعيت كنوني بازار را نمي‌توان به دليل عرضه پايين دانست. در اين شرايط نبايد اوپك را مقصر دانست و اين اجلاس به ما فرصت مي‌دهد كه از توليدكنندگان در برابر جهان دفاع كنيم.
البته در روزهاي اخير نظرات ديگري در مورد دليل رشد قيمت نفت مخابره شده است. بر طبق اين نظريات دليل رشد قيمت نفت عرضه و تقاضا، محتكران و سودجويان و تحولات اقتصادي ناشي از ركود اقتصاد آمريكا نيست بلكه دليل رشدكنوني قيمت نفت تنزل بيش از اندازه ارزش دلار در برابر يورو و بحران اعتباري ايجاد شده در اقتصاد جهان در اثر اين سقوط ارزش است.
سام بودمن وزير انرژي آمريكا در اجلاس جده ضمن مقصر خواندن كشورهاي نفت‌خيز در رشدكنوني قيمت نفت در مورد دليل رشد قيمت اين منبع انرژي گفت: «كشورهاي توليد‌كننده نفت بايد نفت بيشتري به بازار وارد كنند تا فشار ناشي از افزايش قيمت نفت و منابع نفتي روي اقتصاد جهان را بكاهند. وي رشد اندك عرضه نفت در مقايسه با تقاضا را عامل رشدكنوني قيمت مي‌داند.»
بودمن كه افزايش توليد در كوتاه‌مدت را كليد حل‌شدن مشكل كنوني بازار مي‌داند معتقد است براي حل‌شدن اين مشكل در درازمدت بايد سرمايه‌گذاري‌هاي كلاني در افزايش ظرفيت توليد انجام شود.
يكي از كشورهايي كه در سال‌هاي اخير بارها و بارها بر ضرورت افزايش توليد اوپك تاكيد كرده بود كشور انگليس بود. سران اين كشور اعلام كردند براي تامين نياز نفت جهان بايد توليد نفت اين سازمان سه ميليون بشكه در روز افزايش يابد. اما سران اوپك در پاسخ به اين درخواست گزارشي با عنوان «هر كس چه اندازه از نفت سود مي‌برد» ارائه داد. طبق اين گزارش درآمدي كه كشورهاي غربي در اثر دريافت ماليات از نفت به دست مي‌آورند بيشتر از درآمدي است كه اوپك از فروش نفت به دست مي‌آورد. در ميان كشورهاي غربي نيز انگليس بيشترين ماليات را از نفت و فرآورده‌هاي نفتي مي‌گيرد. آنها در پاسخ به درخواست انگليس مبني بر افزايش توليد براي كاهش قيمت نفت مي‌گويند شما ماليات بر نفت و فرآورده‌هاي نفتي را كمتر كنيد تا قيمت اين محصول در جهان و بازارهاي مصرف اروپايي كاهش يابد.
راهكارهاي كوتاه‌مدت و بلندمدت
در مورد برنامه‌هايي كه در كوتاه‌مدت مي‌تواند مشكل بازار نفت را حل كند مي‌توان به ارتقاي توليد توسط كشورهاي عضو اوپك اشاره كرد. در همين راستا عربستان سعودي اعلام كرد از اول ماه جولاي براي دومين‌بار در سال 2008 ميلادي توليد خود را افزايش مي‌دهد.
براي حل‌شدن كامل مشكل بازار نفت و بازگشتن ثبات به بازار نفت در درازمدت بايد سرمايه‌گذاري‌هايي در كشف و استخراج حوزه‌هاي نفتي جديد افزايش يابد. عربستان اعلام كرد از انتهاي سال 2009 ميلادي ظرفيت توليد خود را به 5/12 ميليون بشكه در روز مي‌رساند ولي كشورهاي غربي بر اين باورند كه عربستان بايد بر حجم سرمايه‌گذاري خود در حوزه نفت و گاز بيفزايد تا بتواند ظرفيت توليدش را از مرز 14 ميليون بشكه در روز بيشتر كند.
امارات متحده عربي و كويت نيز در زمره كشورهايي هستند كه توان افزايش توليد را دارند ولي در شرايط كنوني نمي‌توانند براي تعديل بازار نفت كاري انجام دهند. اين كشورها را مي‌توان ذخيره‌هاي آينده بازار دانست كه ثبات اقتصاد بازار نفت را تضمين مي‌كنند.
برخي از سران اقتصادي دنيا سرمايه‌گذاري روي منابع جايگزين انرژي را نيز سودآور مي‌دانند. اينان معتقدند بايد از امروز سرمايه‌گذاري‌هاي تازه‌اي براي كشف و بهره‌گيري از ديگر منابع انرژي در جهان انجام شود تا ميزان تقاضاي نفت به تدريج كاهش يابد و بازار به تعادل برسد. در اين راستا بسياري از كشورهاي صنعتي طرح ايجاد سوخت جايگزين را عنوان كردند. براي مثال طرح توسعه استفاده از نيروگاه‌هاي بادي و خورشيدي در كنار توليد انرژي هسته‌اي براي تامين انرژي برق مورد نياز مردم كشورهاي مختلف را مي‌توان نام برد. از طرف ديگر ايجاد سوخت‌هاي گياهي و ساخت موتور اتومبيل‌هايي كه با آب كار مي‌كنند از جمله مسائلي است كه در دنياي امروز براي مقابله با افزايش قيمت نفت مطرح شده است.
در همين راستا اخباري در مورد دعوت كشور انگليس از سران سازمان اوپك در مورد سرمايه‌گذاري براي توسعه انرژي هسته‌اي در اين كشور به گوش مي‌رسد. اين در حالي است كه كشورهاي نفت‌خيز براي استفاده بهينه از نفت كه منبعي تمام شدني است اقدام به سرمايه‌گذاري‌هاي تازه كرده‌اند. سرمايه‌گذاري‌هايي در صنايع مختلف كه موجب ايجاد تنوع در اقتصاد و صنعت كشور شود.
موضوع دعوت انگليس از سران اوپك كه تا به امروز اخبار تكميلي آن در دست نيست از اين جهت اهميت دارد كه در تاريخ بشر اولين دعوت كشورهاي غربي از سران اوپك براي جذب سرمايه‌هاي آنها در صنايع غيرنفتي است.
تاريخچه تحولات قيمت نفت
در سال 1999 ميلادي متوسط قيمت نفت در بازارهاي جهاني برابر با 11 دلار آمريكا بود، اما در سال 2000 ميلادي قيمت نفت به يك‌باره صعود كرد و به 36 دلار آمريكا رسيد. در اين سال نيز قيمت نفت صعود بي‌سابقه‌اي كرد و بسياري از تحليلگران بر اين باور بودند اقتصاد جهان در اثر قيمت 36 دلاري با بحران مواجه مي‌شود.
اما در اين سال عملكرد اقتصاد جهاني چندان نامطلوب نبود و به‌رغم اينكه آمريكا بحراني چند ماهه را در اقتصاد خود تجربه كرد ولي مشكلي جدي در اقتصاد جهاني ايجاد نشد.
اين روند ادامه يافت تا اينكه در سال 2004 ميلادي رسيدن قيمت نفت به مرز 50 دلار به يك فاجعه بدل شد. در اين سال نيز تصور مي‌شد قيمت 50 دلاري به معناي زير‌ و رو شدن اقتصاد جهان است. البته در اين سال اقتصاد آمريكا به دنبال پشت سر گذاشتن يك جنگ در خاورميانه قدرت بزرگي به دست آورده بود. در اين سال ارزش دلار در بازارهاي بين‌المللي بالا بود و اقتدار اقتصادي آمريكا اين كشور را در راس اقتصادهاي جهاني حفظ كرده بود. شايان ذكر است آمريكا اين اقتدار را در سال 2004 ميلادي مديون جنگ با عراق بود زيرا كشوري كه اقتصادي وابسته به جنگ دارد با كمك اين حربه مي‌تواند خود را قدرتمند نگاه دارد.
در سال گذشته ميلادي نيز رشد قيمت نفت به محافل اقتصادي جهان كشيده شد. در اين سال تصور مي‌شد رشد قيمت نفت و گذشتن آن از مرز 100 دلار تحولي بزرگ در جهان ايجاد كند.
در جلسه ماه دسامبر سال جاري سخن از اين بود كه اوپك راهكاري براي كاهش قيمت نفت در جهان بيابد. در اين زمان قيمت نفت كمتر از 100 دلار بود و پيش‌بيني مي‌شد تا انتهاي سال قيمت نفت در مرز 80 دلار قرار داشته باشد. در اين جلسه سران اوپك با ادعاي اينكه عرضه و تقاضاي نفت در تعادل است توليد خود را افزايش ندادند. اين در حالي است كه همگان انتظار داشتند اوپك براي تعديل قيمت در بازار توليد خود را بين 500 هزار تا يك ميليون بشكه در روز افزايش دهد. از آن زمان تاكنون اوپك در تمامي جلسات توليد خود را افزايش نداده است و همين مسئله سبب شد تا قيمت نفت در بازار جهاني رشد كند.
اما در ماه مارس سال 2008 ميلادي، قيمت هر بشكه نفت در بازارهاي جهاني به مرز 108 دلار، در ماه مي ‌به مرز 130 دلار و در ماه ژوئن به بيشتر از 140 دلار رسيد. در سال گذشته پيش‌بيني رسيدن قيمت نفت به مرز 100 دلار حادثه‌اي مخرب و بي‌سابقه قلمداد مي‌شد ولي هم‌اكنون اخبار از احتمال رسيدن قيمت هر بشكه نفت به مرز 170 دلار خبر مي‌دهد و بسياري پيش‌بيني مي‌كنند تا انتهاي سال قيمت هر بشكه نفت به 200 دلار برسد.
سه شنبه 11 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ایسکانیوز]

[مشاهده در: www.iscanews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 288]