طحان نظیف: اثربخشی قانون‌گذاری بر مبنای نظارت دقیق

سخنگوی شورای نگهبان توضیح داد: گاهی وقت‌ها زیاده‌روی در قانون‌گذاری منجر به تداخل و ابهام بیشتر می‌شود. به عبارت دیگر، تمرکز بر قانون‌گذاری ممکن است باعث انحراف از نظارت مناسب شود، در حالی که واقعیت این است که یک قانون خوب بدون نظارت مناسب از دیدگاهی بهتر نمی‌تواند ایجاد شود.

او بیان کرد: در حوزه حقوق، مجلس دو وظیفه اصلی را دارد؛ قانون‌گذاری و نظارت. بنابراین، ارزیابی عملکرد مجالس مختلف باید با توجه به این دو وظیفه انجام شود، زیرا این دو وظیفه اساسی و مهم هستند.

سخنگوی شورای نگهبان افزود: تجمع قوانین و ادامه قانون‌گذاری بیش از حد نباید به عنوان نشانه برتری و تمایز مجلس محسوب شود؛ گاهی این رویکرد ما به قانون‌گذاری ممکن است صحیح نباشد.

سخنگوی شورای نگهبان، طحان نظیف، توضیح داد که تورم قوانین در واقع یک مسأله مطلوب نیست؛ گاهی افزایش تعداد قوانین می‌تواند به تعارض و ابهام بیشتر منجر شود. در این حالت، اجرای قوانین با مشکلاتی روبرو می‌شود و کار جامعه که قصد استفاده از قوانین را دارد، دچار تعطیلی می‌شود زیرا با ابهامات روبروست.

وی اظهار کرد: در شورای نگهبان، مواجهه با قوانینی که قبلاً تصویب شده بودند یا مشابه آنها، اتفاق معمولی است؛ من این را «قانون‌گذاری تکراری» می‌نامم. باید بررسی شود که چرا این قوانین اجرا نشده‌اند، زیرا تصویب چندباره یک قانون به تنهایی به معنای اجرای آن نیست.

وی ادامه داد: باید دلایل عدم اجرای قانون شناسایی شود؛ آیا مشکل از متن قانون است یا از موارد دیگر؟ باید این موارد را پیگیری کرد.

طحان نظیف با بیان اینکه گاهی تمرکز بر قانون‌گذاری می‌تواند ما را از نظارت غافل کند، افزود: البته، مجلس یازدهم با تخصیص یک روز به کارهای نظارتی، گام خوبی در راستای نظارت بر دولت برداشت.

وی تاکید کرد: گاهی یک قانون خوب در واقع از نظارت موثر بدست می‌آید؛ وقتی که مشکلات در اجرای عمل شناسایی شود و سپس قانون گذاری انجام شود، تأثیرگذارتر خواهد بود. این موارد سال‌ها نادیده گرفته شده یا حداقل به اندازه کافی مورد توجه قرار نگرفته‌اند.

مجلس قانونی قوی را تصویب می‌کند که با اسناد بالادستی تطابق دارد. این به این معناست که مجلس بررسی می‌کند تا مصوباتش با شریعت، سیاست‌های کلی و قانون اساسی کشور مغایرت نداشته باشند.

سخنگوی شورای نگهبان اضافه کرد: تصویب قانون در زمان مناسب بسیار مهم است؛ برخی مسائل به تصویب قانون در زمان خاصی نیاز دارند و این اهمیت دارد که قانون‌گذاری در زمان مناسب صورت گیرد، آیا امروز قانون گذاری شود یا در آینده نزدیک؟

طحان‌نظیف افزود: در برخی موارد، انتظار می‌رود که مجلس در موضوعاتی که به آنها علاقه‌مند است، قوانینی پویاتر و با انرژی بیشتری را تصویب کند. به عنوان مثال، اصلاحاتی در قوانین مربوط به انتخابات و نظارت بر رفتار نمایندگان نیاز به بررسی دارد.

وی توضیح داد: هر کدام از ما در حوزه‌های مختلف تخصص داریم؛ بنابراین، برای رفع نقصان‌ها و مشکلات، به مراکز پژوهشی و کارشناسی مراجعه می‌شود. در این راستا، درها و کنیسیون‌های مجلس باید با مراکز تخصصی و پژوهشی در ارتباط باشند تا همه احساس کنند می‌توانند به آراء و دیدگاه‌های خود صدا بزنند. اما تصمیم نهایی همواره با نمایندگان مجلس است.

قانون‌گذاری خوب از کار کارشناسی جامع به دست می‌آید. سخنگوی شورای نگهبان با این توضیح که زمان خدمت‌گزاری کوتاهی داریم اما آثار ما باقی می‌مانند، اشاره کرد: ما باید به آثار و ضروریات قانونی که تصویب می‌شوند توجه کنیم.

وی اظهار داشت: اخیراً در کشورهای مختلف بحثی درباره تاثیرات اجرای قوانین بحث می‌شود؛ کار ما با تصویب قانون تمام نمی‌شود، بلکه آن زمان آغاز می‌شود. مجلس باید پیگیری اجرای قانون را نیز انجام دهد. نوشتن قانون یک چیز است، اما اجرا و نظارت بر آن چیز دیگری است. در کشور ما قوانین خوبی وجود دارد، اما گاهی اجرای آن‌ها موفق نیست، که این موضوع نیاز به بررسی دقیق دارد. قانون خوب نیازمند مجری قوی است که بتواند آن را اجرا کند، اما ممکن است زیرساخت‌های لازم برای اجرا وجود نداشته باشد یا قانون ابهام‌زا باشد.

مجلس باید بررسی کند که چرا مصوبات خود یا حتی مصوبات دوره‌های قبل اجرا نشده‌اند. سخنگوی شورای نگهبان با تأکید بر اهمیت حرکت به سوی قوانین جامع، افزود: در این زمینه ما عقب هستیم که برای مجریان مشکلاتی ایجاد می‌کند. همچنین، پراکندگی در قوانین و مقررات وجود دارد و نمی‌توان همه این قوانین و مقررات را مشخص کرد، بنابراین باید به سوی قوانین جامع حرکت کنیم.

وی با بیان اینکه برخی از قوانین نیاز به به‌روزرسانی شکلی دارند، افزود: آخرین قانون مربوط به برنامه‌ریزی، حدود ۵۲ سال پیش تصویب شده است؛ در آن زمان برنامه به منظور عمرانی دیده شده است، اما آیا اکنون برنامه‌های ما فقط عمرانی هستند؟ در بسیاری از زمینه‌ها نیاز به به‌روزرسانی داریم.

طحان نظیف افزود: اگر اصلاح قانون انتخابات به سال آخر دوره مجلس نمی‌رسد، شاید بهتر بود که این کارها را در سال‌های ابتدایی دوره مجلس انجام داده شود، چون زمانی که به سال‌های آخر مجلس می‌رسد، به نتیجه نمی‌رسد یا با مشکلاتی مواجه می‌شود.

سخنگوی شورای نگهبان همچنین درباره عدم حضور شورای نگهبان در زمان تدوین طرحی گفت: ما اصرار داریم که شورای نگهبان در مرحله اول تقنین حضور نداشته باشد چرا که این کار را مقابل استقلال مجلس می‌دانیم. مجلس باید به‌طور آگاهانه نسبت به موضوعاتی که نیاز به قانون‌گذاری دارند، عمل کند.

وی در پایان تأکید کرد که مجلس باید به موقع از ابزارهای قانونی خود استفاده کند.