نخ ها رشته های باریک و بلندی هستند که از طریق ریسندگی و بافندگی در کنار هم قرار گرفته و الیاف را تشکیل می دهند. نخ قدمتی به بلندای زندگی بشر دارد و از قدیم الایام، حتی از دوران نوسنگی از این الیاف برای دوخت پارچه و لباس استفاده می شد و براساس تحقیقات و پژوهش های انجام شده، اولین دوک های نخ ریسی مربوط به دوران باستان، در ایران کشف شد که به دوران نوسنگی باز می گردد. مهم ترین سندی که این ادعا را ثابت می کند پیدا کردن مهری در محوطه ی چغامین خوزستان است. بر روی این مهر، تصویر زنی بسیار زیبا با موهای بلند کشیده شده که لباسی بدون آستین و زیورآلات زیادی بر تن دارد و در حالت نشسته، مشغول به نخ ریسی با دوک است. تصویر این زن، به طور کاملا واضح، وجود چنین دستگاهی در آن دوره در ایران را ثابت می کند.
نخ ها براساس جنس شامل انواع مختلفی هستند که عبارتند از:
1 - نخ طبیعی که برگرفته از الیاف طبیعی می باشد عبارت است از :
نخ پنبه:
قابل تنفس بودن پنبه، این لیف را به یک پارچه ایده آل برای تهیه لباس های تابستانی و دستمال سفره تبدیل کرده است. نخ پنبه به میزان 27 برابر وزن خود رطوبت را جذب میکند. به طور معمول، از این نخ ها جهت کوک زدن و رویه دوزی استفاده می شود و شامل دو مدل شانه شده و شانه نشده هستند.
نخهای پشمی:
ضخامت این مدل نخها بسیار زیاد است. پشم حدود ۶۰ درصد، بیشتر از الیاف دیگر هوای متراکم را در خود حفظ میکند و این عمل باعث میشود مقاومت بدن در مقابل تغییرات جوی بیشتر شود. الیاف پشم به دلیل ساختمان شیمیائی و فیزیکی خاصی که دارد، اثر تغییرات جوی بر روی بدن را کم میکند. به این ترتیب با جذب عرق بدن، حالت تعادل در بدن را به وجود میآورد.
نخ ابریشم: این نخ به دلیل درخشان بودن و مقاوم بودن و همچنین مراحل تولید، بسیار گران قیمت است. نخ ابریشم در بافتهای مختلف از جمله انواع پارچه های لوکس، هنر های گلیم بافی، قلاب بافی، بافت قالی و قالیچه و بافت فرش کاربرد دارد. همچنین به دلیل رنگ سفیدی که دارد به خوبی رنگ میگیرد.
الیاف کتان:
یکی دیگر از الیاف کاربردی و مهم در صنعت نساجی، الیاف کتان است. این الیاف که جزو الیاف طبیعی و از زیر مجموعه های الیاف گیاهی به شمار میآید، در صنعت نساجی و تجارت الیاف دارای جایگاه ویژه ای است. مقاومت کتان بیشتر از پنبه بوده و رطوبت بازیافته آن چیزی نزدیک به 12 درصد محاسبه شده است. مقاومت کتان به حرارت نیز زیاد است و در دمای 120 درجه شروع به زرد شدن میکند.
2- نخ مصنوعی شامل :
نــخ رایون:
الياف ريون يكی از انواع الياف مصنوعی است كه به علت شباهت زيادی كه از نظر كيفيت ظاهری با ابريشم دارد، اصطلاحاً آن را ابريشم مصنوعی می گويند. برای تهيه الياف ابريشم مصنوعی از ماده ای به نام سلولز استفاده می شود كه در اكثر درختان وجود دارد. صنعتگران، ماده سلولز را بصورت ورقه هايی سفت كرده و سپس آنها را خرد می كنند و قطعات ريز سلولز را با مواد شيميايی ديگر از جمله استن تركيب می كنند. تركيب اين مواد را كه بصورت مايع می باشد، با فشار از لوله ای كه دهانه آن دارای سوراخ های ريز است، عبور می دهند. مايع بصورت تارهای باريك و پيوسته از دهانه لوله خارج می شود. ضمن خروج، استن آن بخار و آنچه باقی می ماند بصورت الياف پيوسته ای منجمد می شود. اين الياف را، الياف ابريشم مصنوعی يا رايون می نامند.
نـخ نایلون
الياف نايلون نيز از الياف مصنوعی است. روش تهيه الياف نايلون شبيه طريقه ساخت ابريشم مصنوعی است با اين تفاوت كه برای مواد اوليه آن بجای سلولز، بيشتر از مواد معدنی و نفتی استفاده می شود.
3 - نخ مخلوطی که ترکیبی از الیاف طبیعی و مصنوعی است.
تاریخچه نخ در ایران به دوران نوسنگی برمی گردد و یکی از قدیمی ترین حرفه های تاریخ ایران است. شواهد و آثار باقی مانده از آن دوره نشان داده است زنان و مردان، برای انجام نخ ریسی از میزهای کوچک با پایه های کوتاه استفاده می کردند و دوک را بر روی آن قرار می دادند تا بتوانند در حالت نشسته به نخ ریسی مشغول شوند. از دیگر نتایجی که از این آثار و شواهد به دست آمده است نشان می دهد که فن نخ و نخ ریسی مخصوص قشر متمول و ثروتمند جامعه ی آن دوره بوده و معمولا افراد سطح متوسط یا فقیر جامعه توانایی انجام این حرفه را نداشتند.
آشنایی با تاریخچه نخ در دوران اسلامی
طبیعتا با گذر زمان، صنعت نخ و نخ ریسی به مانند هر صنعت و حرفه ی دیگری پیشرفت نمود. به گونه ای که در دوران اسلام، ابزارآلات این حرفه با تغییرات اساسی مواجه شد و به سه ابزار مهم، ارتقا یافت. ابزارهای این چرخ شامل دوک، چرخ و دستگاه بافندگی می باشد.
مردم در این دوره، از این دستگاه ها و ابزارها برای ریسندگی و همچنین تولد پارچه استفاده می کردند. بر اساس شواهد و تحقیقات، اولین چرخ نخ ریسی مورد استفاده در ایران، در دوران اسلامی مربوط به دوره ی آل بویه می باشد. البته چرخ های نخ ریسی استفاده شده در این دوره نسبت به دوره های گذشته تفاوت زیادی داشت که یکی از مهم ترین آن ها پیشرفته تر شدن این چرخ ها بود به گونه ای که افراد می توانستند نخ های باکیفیت تری تولید کنند.
استفاده از رکاب در این دستگاه، یکی از مهم ترین فاکتورهایی بود که به پیشرفته تر شدن چرخ های نخ ریسی کمک کرد. در واقع با تعبیه ی رکاب در این چرخ ها افراد می توانستند از پاهای خود نیز در ریسندگی استفاده کنند و برای بالا و پایین کردن تارها از پاهایشان، کمک بگیرند.
استفاده از نخ در عصر کنونی
با توجه به قدمت بسیار طولانی نخ و نخ ریسی در ایران، این امر طبیعی است که این صنعت در کشور ما بسیار پیشرفته باشد. در حال حاضر، صنعت تولید نخ در داخل کشور بسیار وسیع است و در جنس های مختلفی تولید می شود. یکی از شاخص ترین و گران ترین جنس نخ، نخ ابریشم است که خود شامل نخ ابریشمی نازک، ابریشم خام، ابریشم هندی و مصنوعی می باشند.
در بین این انواع، نخ ابریشم مصنوعی پرکاربردترین نوع می باشد که از طریق مراحل شیمیایی تولید می شوند و براق می باشند. از این نخ عموما برای گلدوزی و حاشیه دوزی استفاده می شود.
خرید نخ از بازرگانی اورانوس
برایخرید نخوارد سایت بازرگانی اورانوسشوید و اطلاعات جداگانه محصولات نخ را مطالعه نمایید.