عضو هیئت علمی دانشگاه تهران درباره تغذیه آبخوان‌های ایران و ارائه راهکارهای احیای سفره‌های آب زیرزمینی

در یک مطالعه جدید توسط محققان دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران، وضعیت سفره‌های آب زیرزمینی و راهکارهای احیای این منابع ملی مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج این پژوهش توسط انتشارات نیچر منتشر شده است.

با توجه به گزارش ایسنا، تحقیقات انجام شده توسط دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران درباره وضعیت آبخوان‌های کشور و راهکارهای احیای آنها به تازگی در یک نشریه بین‌المللی معتبر منتشر شده است.

دکتر روح‌اله نوری، استادیار دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران، درباره داده‌های اولیه این پژوهش اظهار داشت: برای انجام این پژوهش از اطلاعات آبخوان‌های کشور در طول دو دهه گذشته که توسط وزارت نیرو منتشر شده است، استفاده شده است. این اطلاعات شامل داده‌های بیش از یک میلیون چاه عمیق و نیمه‌عمیق، سطح آب زیرزمینی ثبت شده در بیش از ۱۱ هزار پیزومتر و همچنین اطلاعات هیدروژئولوژیکی بیش از ۹۵ درصد آبخوان‌های کشور را شامل می‌شود. با استفاده از این اطلاعات، بانک داده‌ای درباره تغذیه آبخوان‌ها برای اولین بار در سطح کشور ایجاد شده است.

این پژوهشگر منابع آب و محیط زیست درباره یافته‌های این پژوهش که با همکاری محققان دانشگاه کپنهاگ، شرکت مدیریت منابع آب ایران، دانشگاه هاوایی، مؤسسه فناوری کالیفرنیا، دانشگاه مون‌پلیه، دانشگاه کالیفرنیای جنوبی، دانشگاه کالیفرنیا-ارواین و دانشگاه واریک انجام شده است، اظهار نظر کرده است. نتایج تحلیل بانک داده نشان می‌دهد که تغذیه آبخوان‌ها، یعنی حجم آبی که سالانه از طریق نفوذ به سفره‌های آب زیرزمینی وارد می‌شود، کاهش یافته است و در میانگین سالانه حدود ۳.۸ میلی‌متر کاهش یافته است. این کاهش نسبت تغذیه به بارش در مناطق خشک و نیمه خبا توجه به پژوهش اخیری که توسط محققان دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران انجام شده است، وضعیت سفره‌های آب زیرزمینی و راهکارهای احیای این ذخایر ملی مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج این پژوهش توسط انتشارات نیچر منتشر شده است.

به گزارش ایسنا، نتایج مطالعه محققان دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران درباره وضعیت آبخوان‌های کشور و راهکارهای احیای آن در یک نشریه بین‌المللی معتبر منتشر شده است.

دکتر روح‌اله نوری، استادیار دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران درباره داده‌های اولیه این پژوهش، گفت: برای انجام این پژوهش از اطلاعات آبخوان‌های کشور در طی دو دهه گذشته که توسط وزارت نیرو منتشر شده است، استفاده شده است. این اطلاعات شامل داده‌های بیش از یک میلیون چاه عمیق و نیمه‌عمیق، سطح آب زیرزمینی ثبت شده در بیش از ۱۱ هزار پیزومتر و همچنین اطلاعات هیدروژئولوژیکی بیش از ۹۵ درصد آبخوان‌های کشور است. با استفاده از این اطلاعات، بانک داده تغذیه آبخوان‌ها برای اولین بار در سطح کشور تولید شد.

این پژوهشگر منابع آب و محیط زیست درباره یافته‌های این پژوهش که توسط محققان دانشگاه تهران با همکاری محققانی از دانشگاه کپنهاگ، شرکت مدیریت منابع آب ایران، دانشگاه هاوایی، مؤسسه فناوری کالیفرنیا، دانشگاه مون‌پلیه، دانشگاه کالیفرنیای جنوبی، دانشگاه کالیفرنیا-ارواین و دانشگاه واریک انجام شده است، گفت: مقدار تغذیه آبخوان‌ها یا حجم آبی که سالانه از طریق نفوذ به سفره‌های آب زیرزمینی وارد می‌شود، یکی از اطلاعات مهمی است که در ترسیم مدیریت پایدار منابع آبی مورد استفاده قرار می‌گیرد. بنابراین یکی از اهداف مهم این پژوهش تولید بانک داده تغذیه آبخوان‌های کشور بود. تجزیه و تحلیل این بانک داده بیانگر کاهش مقدار تغذیه آبخوان‌ها در کشور بود؛ به گونه‌ای که سالانه به طور میانگین معادل ۳.۸ میلی‌متر از میزان آن کاسته می‌شود. نسبت تغذیه به بارش در مناطق خشک و نیمه خشک کشور (نواحی مرکزی، شرقی و جنوبی) کاهش بیشتری نشان می‎‌دهد. منابع آب زیرزمینی در این مناطق، تأمین‌کننده غالب آب مورد نیاز تمامی فعالیت‌ها مانند کشاورزی، صنعتی و شرب است. به گونه‌ای که در برخی  

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در توضیح پیامدهای این وضعیت، بیان کرد که تغذیه سالانه باعث تأمین آب زیرزمینی می‌شود و کاهش آن به افت سطح آب زیرزمینی منجر می‌شود که تأثیرات جبران‌ناپذیری بر آبخوان‌های کشور دارد. این تأثیرات شامل کاهش سطح آب زیرزمینی، فرونشست زمین، فروچاله، کاهش کیفیت آب، کاهش رطوبت خاک و ایجاد سیل، خشکسالی، طوفان‌های گرد و خاک، زوال پوشش گیاهی و غیره می‌شود. افت شدید در سطح آب زیرزمینی ایران همچنین یکی از علل اصلی خشک شدن منابع آب سطحی مانند دریاچه‌ها، رودخانه‌ها و تالاب‌ها است.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در توضیح پیامدهای این وضعیت، بیان کرد که تغذیه سالانه باعث تأمین آب زیرزمینی می‌شود و کاهش آن به افت سطح آب زیرزمینی منجر می‌شود که تأثیرات جبران‌ناپذیری بر آبخوان‌های کشور دارد. این تأثیرات شامل کاهش سطح آب زیرزمینی، فرونشست زمین، فروچاله، کاهش کیفیت آب، کاهش رطوبت خاک و ایجاد سیل، خشکسالی، طوفان‌های گرد و خاک، زوال پوشش گیاهی و غیره می‌شود. افت شدید در سطح آب زیرزمینی ایران همچنین یکی از علل اصلی خشک شدن منابع آب سطحی مانند دریاچه‌ها، رودخانه‌ها و تالاب‌ها است.

عضو همکار هیئت علمی دانشکده حکمرانی دانشگاه تهران درباره عوامل و راهکارهای تغییر وضعیت کنونی آبخوان‌های کشور، اظهار داشت که این پژوهش نشان می‌دهد دو عامل اصلی در کاهش میزان تغذیه سالانه آبخوان‌های کشور، توسعه ناپایدار منابع آب-محیط‌زیست و تغییرات اقلیمی هستند و بین این دو، عامل اول اهمیت بیشتری دارد. تجربیات گذشته نشان می‌دهد که راهکار برون‌رفت از چالش آب در کشور، راه‌حل‌های سازه‌ای و دیکته‌شده از بالا به پایین نیست. در واقع، برای مدیریت پایدار منابع آب، باید دیدگاه را به سمت مدیریت مصرف با توجه به توان اکولوژیکی سرزمین و درنظر گرفتن عوامل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی تغییر داد. این امر تنها از طریق مدیریت آب در کشور قابل دستیابی است و باید رویکرد مشارکتی با ملاحظه نیازها و مشارکت ذی‌نفعان محلی و مصرف‌کنندگان اصلی منابع آب زیرزمینی، به خصوص کشاورزان، اتخاذ شود.

روح‌اله نوری، سرپرست تیم تحقیقاتی این پژوهش، اعلام کرد که آمادگی دارند برای ارائه دستاوردهای این پژوهش به ذی‌نفعان و اجرای طرحی علمی و کاربردی برای احیاینتایج این مطالعه در نشریه تخصصی Nature Communications با ضریب تأثیر ۱۶.۶ منتشر شده استNature Communications