راهنمای خرید و استفاده از اتوکلاو (Autoclave)

اتوکلاو دستگاهی جهت استریل سازی

 اتوکلاو به طور گسترده ای در بسیاری از صنایع مورد استفاده قرار می گیرد. این در حالیست که بیشتر مردم ممکن است اصطلاح اتوکلاو را نشنیده باشند،  اتوکلاو اساساً یک محفظه فشار است که برای انجام هر فرآیندی که به دما و فشار بسیار بالا نیاز دارد ، مانند دفع زباله های پزشکی و یا استریل سازی تجهیزات پزشکی ، استفاده می شود. با استفاده از توان بخار ، می تواند دمایی را حفظ کند که برای زنده ماندن هر میکروارگانیسم (ویروس ، باکتری ، انگلی ، قارچ و غیره) خیلی زیاد باشد.

واژه اتوکلاو از ترکیب دو واژه اتو (از زبان یونانی) به معنای خودکار و کلاویس (از زبان لاتین) به معنای کلید تشکیل شده است. اتوکلاو و علوم آزمایشگاهی دو جز جدا نشدنی از یکدیگر هستند.

دستگاه اتوکلاو یکی از پرکاربردترین دستگاه ها در بسیاري از زمینه ها مانند: میکروبشناسی، پزشکی، دامپزشکی، قارچ شناسی، دندان پزشکی و … بشمار می رود. ظروف شیشه اي، زباله هاي پزشکی، ظروف آزمایشگاهی، محیط هاي کشت و … موادي هستند که توسط اتوکلاو استریل می شوند.

به این ترتیب ، همه جراحان ، دندانپزشکان ، تاتو کاران و حتی آرایشگاه های ناخن می توانند از ابزارهای مشابه بارها و بارها بر روی بیماران و مشتری های مختلف استفاده کنند ، بدون اینکه خطر انتقال عفونت از یک شخص به شخص دیگر وجود داشته باشد.

اولین دستگاه ضدعفونی کننده بخار در حدود سال 1884 توسط میکروبیولوژیست فرانسوی به نام چارلز چمبرلن اختراع شد. تولد وی ناشی از نیاز به روش استریل سازی قابل اطمینان تری برای استفاده پزشکی بود: برجسته ترین روش موجود در پزشکی تا آن نقطه باز بود. مزایای ضدعفونی کننده پس از اولین استفاده بسیار سریع مشخص شد و به بخشی اساسی از تجهیزات هر بیمارستان یا کلینیک مدرن تبدیل شد.

محبوب ترین کاربردهای اتوکلاو جهت گندزدایی میکروبیولوژی

آزمایشگاه ها

دندان مصنوعی

دندانپزشکان

انواع کلینیک ها (به عنوان مثال کلینیک های دامپزشکی)

داروخانه ها

بیمارستانها

بخشهای تأمین استریل مرکزی

سالن های نمایش

مراکز درمانی

خال کوبی ها

لیستی از قسمت های اتوکلاو و عملکرد آنها

 محفظه اتوکلاو

محفظه به خودی خود بخشی اساسی از هر نوع اتوکلاو است. از یک محفظه داخلی و یک جدار خارجی تشکیل شده است. در بیمارستان ها و آزمایشگاه ها اتاق های اتوکلاو دوجداره نیز از بخار پر می شوند ، به این معنی که با کاهش میعانات داخل آن ، بار کمتری بر روی محفظه داخلی وارد می شود. این امر همچنین منجر به کاهش مدت زمان اتمام چرخه استریل سازی می شود.

کنترلر

 درست مانند مایکروویو یا اجاق گاز معمولی ، همه اتوکلاوها دارای صفحه کنترل مخصوص خود هستند. مطمئناً ، ماشینی به عنوان یک دستگاه ضدعفونی کننده بخار اتوکلاو ، دقیقاً همان رابط کنترلر دستگاه خانگی را ندارد. اساساً ، چرخه استریل سازی از نوعی دستورالعمل ارائه شده توسط نرم افزار اتوکلاو پیروی می کند ، که دارای فرایندی شامل چندین فاز راه اندازی می باشد.

دام ترموستاتیک

دام درون اتوکلاو که اجازه می دهد آب و هوا از محفظه خارج شود. و فقط در محفظه بخار باشد. این همیشه یک جز حیاتی در اتوکلاوهایی است که به طور حرفه ای طراحی شده اند.

دریچه اطمینان

از آنجا که اتوکلاوها با استفاده از فشار بسیار بالا کار می کنند ، کاملاً باید اقدامات ایمنی متنوعی و ساختاری مستحکم داشته باشند. سوپاپ اطمینان در واقع یک وسیله ایمن در برابر خرابی است که در صورت عدم عملکرد صحیح سایر قطعات الکترونیکی، کاربر را از خطر محافظت می کند. سوپاپ اطمینان همیشه به دلیل نقش اساسی در ایمنی نیاز به بازرسی و آزمایش دارد.

سیستم خنک کننده

قبل از اینکه فاضلاب حاصل از اتوکلاو وارد لوله تخلیه شود ، برای جلوگیری از صدمه ناشی از گرما ، باید آن را سرد کرد.

سیستم خلا

 سیستم خلا که فقط در انواع خاصی از اتوکلاو وجود دارد ، کار جایگزینی هوای داخل محفظه با بخار را انجام می دهد.

ژنراتور بخار

هدف تولید کننده بخار که به عنوان دیگ بخار نیز شناخته می شود ، تأمین منبع بخار برای اتوکلاو در صورت عدم وجود منبع مرکزی است.

برای کسب اطلاعات بیشتر می توانید به این مقاله مراجعه کنید.

کلاس بندی اتوکلاو 

اتوکلاو ها به صورت کلی به سه دسته یا سه کلاس تقسیم می شوند.

اتوکلاو کلاس N یا اتوکلاو زودپزی

اتوکلاو کلاس N کوچک هستند و برای استریل کردن وسایل ساده استفاده می شوند. حرف N نماد نام کلی دستگاه است که به معنای وسایل جامد بدون پوشش است (Naked solid products). در نتیجه از این دستگاه نمیتوان برای دارای بسته بندی، اجسام تو خالی، منسوجاتی مثل پارچه و مواد متخلخل استفاده نمود. این نوع دستگاه (Class N autoclaves) بدون خالی کردن هوا و با فشار بخار، هوای درون محفظه را جایگزین می نمایند و از پمپ وکیوم برای این کار استفاده نمی کنند.

اتوکلاو کلاس B

اتوکلاو کلاس B هم کوچک هستند اما توان و کاربرد آنها با دستگاه های بزرگ صنعتی قابل مقایسه است. حرف B نماد نام کلی دستگاه به معنای استریل کننده های قوی و کوچک است ( Big Steam Sterilizers)، این نامگذاری به این دلیل است که با حجم کوچک کار استریل سازی را به خوبی انجام می دهد. هر وسیله ای می تواند توسط این دستگاه استریل شود، این امر شامل اجسام تو خالی و دارای بسته بندی و پارچه و منسوجات و … می شود.

این کلاس (Class B autoclaves) می توانند دارای دسته نگهدارنده، پره های چرخنده و … نیز باشند. این دستگاه دارای دو مرحله وکیوم اولیه و ثانویه است و در نتیجه برای خشک کردن وسایل در حال استریل سازی و تسریع روند استریل شدن مناسب می باشد.

اتوکلاو کلاس S

این دسته از اتوکلاو ها (Class S autoclaves) حد واسط دو دسته نوع N و B هستند. اتوکلاو کلاس S با چندین بار استفاده از فشار بخار، عمل تخلیه هوا را قوی تر از کلاس N انجام می دهند اما توانایی استریل سازی آنها محدود است و توانایی استریل نمودن پارچه و سایر منسوجات را ندارند.

دسته بندی اتوکلاو

به طور کلی طیف گسترده ای از اتوکلاوها وجود دارد که به این شکل دسته بندی می شوند:

• اتوکلاو افقی بزرگ

اتوکلاو افقی بزرگ که عموما از کلاس B  هستند، در صنایع و کارخانه ها و بخش استریل بیمارستان های بزرگ مورد استفاده قرار می گیرند و حجم بالای نمونه را استریل می نمایند.

• اتوکلاو افقی رومیزی

اتوکلاو افقی رومیزی برای آزمایشگاه هایی که مصرف استریل سازی کمتری دارند مورد استفاده است. علاوه بر حجم کوچک و عدم اشغال فضای اضافی، به دلیل روش استفاده ساده، احتمال آسیب دیدگی کاربران را در هنگام استفاده کاهش می دهد.

• اتوکلاو دیگی

اتوکلاو دیگی با حجم های بزرگ برای استریل کردن مواد و وسایل آزمایشگاه ها به کار می رود اما بدلیل حجم بزرگ قابلیت وکیوم کمتری دارد، لذا نمی توان برای استریل سازی تمام وسایل از آن استفاده کرد.

• اتوکلاو کشویی

اتوکلاو کشویی یا همان اتوکلاو چشم پزشکی و اتوکلاو دندانپزشکی در حجم ۲ تا ۸ لیتر دارای کاست های کشویی که مواد در داخل این کاست ها گذاشته می شوند.

• اتوکلاو عمودی

اتوکلاو عمودی نیز از دارای سایز کوچک می باشند و برای مکان های کوچک کاربردی هستند. این دستگاه ها به صورت ایستاده بر روی زمین قرار دارند و به دلیل در دسترس بودن قسمت های مختلف دستگاه برای اعتبار سنجی کار را برای کاربران تسهیل می نمایند.

فضای داخلی این دستگاه ها عموما به صورت استوانه ساخته می شود و به این دلیل به جای اشغال فضای روی زمین از فضای عمودی استفاده کرده و در نتیجه حجم آنها برای آزمایشگاه های پر مصرف نیز مناسب خواهد بود.

• اتوکلاو پالس وکیوم

اتوکلاو پالس وکیوم با استفاده از فشار بالا( حدود 1835 میلی متر جیوه) و دمای حدود 135 درجه سانتی گراد استریل سازی را انجام می دهند و باعث از بین رفتن میکروارگانیسم ها می شوند. محفظه داخلی این دستگاه از استیل ضد زنگ با عیار  304/316L ساخته شده که برای مقاومت به اسید شهرت دارد.

این دستگاه با استفاده از سیستم الکتریکی هوشمند و قابل برنامه ریزی و حساسیت دمایی بالا برای استریل سازی کامل و بدون خطا مشهور است.

• اتوکلاو محیط کشت

اتوکلاو محیط کشت برای آماده سازی محیط کشت های آزمایشگاهی بسیار کاربردی هستن. این دستگاه ها در حجم های متفاوت ساخته می شوند ( از 10 لیتر تا 120 لیتر)، و معمولا دارای سیستم های خنک کننده هستند تا سرعت فرایند استریل سازی را افزایش دهند.

• اتوکلاو عبوری

اتوکلاو عبوری به صورت دروازه هایی برای انتقال وسایل استریل شده به کار می روند. این دستگاه شامل یک فضای مشترک است که ورودی آن در بخش استریل و خروجی آن به اتاق یا دریچه ای است که افراد می توانند وسایل استریل شده را از آنجا دریافت نمایند. این روش بسیار سریع عمل می نماید و دارای سیستم خنک کننده است تا از آسیب دیدن کاربران با اشیاء داغ پس از استریل شدن جلوگیری شود.

• اتوکلاو دندانپزشکی

اتوکلاو دندانپزشکی برای استریل سازی وسایل دندانپزشکی استفاده می شود. به وسیله این دستگاه، وسایل مقاوم به حرارت در این حرفه، در زمان کم با دمای بالا استریل می شود.علاوه بر این این دستگاه با حجم کم و روش استفاده آسان و سیستم خنک کننده از نظر زمانی و امنیت کاربر بسیار به صرفه است. معمولا برای این کار از اتوکلاو های کلاس B استفاده می شود.

• اتوکلاو پرتابل

اتوکلاو پرتابل مثل زودپز های موجود در آشپزخانه هستند و تمام مراحل اتوکلاو های بزرگ را در ابعاد کوچک انجام می دهند. این دستگاه ها می توانند اتومات یا آنالوگ باشند و به دلیل اندازه کوچک و امکان جا به جایی آسان، می توان از آنها در مواردی که برای آزمایش ها جایگاه ثابتی وجود ندارد، در بیمارستان های صحرایی، خدمات درمانی سیار و تحقیقات محیطی و… استفاده نمود.

• اتوکلاو بیمارستانی

اتوکلاو های بیمارستانی جهت استریل سازی وسایل بیمارستانی و یا زباله های بیمارستانی با حجم بالا مورد استفاده قرار میگیرند تا مواد عفونی در فاظلاب پخش نشوند. در این حالت زباله های بیمارستانی پس از استریل شدن با ترکیب نسبت ۱ به ۱۰ با وایتکس در فاظلاب شهری رها می شوند.

• اتوکلاو ماسک

ماسک در مرحله نهایی خروج از واحد تولیدی باید استریل شود، برای استریل سازی ماسک از اتوکلاو های کلاس B استفاده می شود که در حالت کلی به دلیل زمان بر بودن فرآیند اتوکلاو، دستگاه اتوکلاو ماسک برای استریل کردن ماسک به صرفه نیست و بیشتر از لامپ های یوی وی استفاده می شود.

• اتوکلاو پزشکی

اتوکلاو اتاق عمل با دارا بودن سیکل کوئیک و یا سریع (۱۰ تا ۱۵ دقیقه)، تجهیزات عمل را به سرعت استریل می کند تا در عمل های سرپایی و سریع مورد استفاده قرار می‌گیرند.

منبع: رویان ایران (https://royaniran.com)