روند بومی سازی فناوری‌های جدید در صنعت آب و فاضلاب کشور - علی اصغر قانع*

واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: روند بومی سازی فناوری‌های جدید در صنعت آب و فاضلاب کشور - علی اصغر قانع* تهران- ایرنا- مدیریت صنعت آب و فاضلاب کشور با اجرای چند طرح پژوهشی و به خدمت گرفتن پایلوت‌های صنعتی از فناوری‌های جدید، بر آن بوده است ضمن رفع مشکلات تامین و تصفیه‌ آب در مناطق مختلف کشور، زمینه‌ گسترش و بومی‌سازی‌ آن‌ها را در مدیریت خدمات آب و فاضلاب فراهم کند.

روند بومی سازی فناوری‌های جدید در صنعت آب و فاضلاب کشور - علی اصغر قانع*

در عرصه‌ بین‌المللی، توسعه‌، پیشرفت و روزآمد بودن هر کشور- که با بهبود و توسعه‌ اشتغال و کسب و کار و درآمدزایی و افزایش شاخص‌های اقتصادی و رفاه اجتماعی تعریف می‌شود- گام نهادن مدبرانه در عرصه‌ تولید و توسعه‌ی دانش، فناوری و تولید کالاها و خدمات بر پایه‌ی آن‌ها است.همه می‌دانیم که پهنه‌های وسیعی از کشور ما، متاثر از شرایط اقلیمی، با کمبود ذاتی آب مواجه است و پایه و اساس ایجاد، پایداری و توسعه‌ی هر فعالیت صنعتی، کشاورزی اقتصادی، اجتماعی و رفاهی، بدون برخورداری از منابع آبی مطمئن و تاسیسات روزآمد و پایدار استحصال، انتقال، تصفیه‌ و توزیع آب با کمیت و کیفیت مناسب ممکن نیست.در دورانی که از یک سو، کشور ما نیازمند توسعه در بخش‌های گوناگون است و از سوی دیگر، ناسازگاری‌های اقلیمی و خشکسالی، فشار دوچندانی را بر پیکره‌ منابع آب کشور وارد می‌کند، مدیریت آب کشور توانسته است با تکیه بر دانش و مهارت مدیران و کارشناسان و به خدمت درآوردن فناوری‌ها و دانش‌های جدید در عرصه‌ خدمات آب و فاضلاب، نیاز اساسی هم میهنان و بخش‌های توسعه‌ی کشور را به آب فراهم آورده و در حد مقدورات کشور، سربلند، کارنامه‌ای موفق را پیش روی نهد.در عین حال نباید از این نکته غافل بود که حجم منابع آبی کشور، به تقریب ثابت و نیازها رو به افزایش است. بدیهی است که در چنین شرایطی، استمرار، پایداری و رضایتمندی از خدمات آب و فاضلاب، نیازمند پویایی مدیریت، متوقف شدن به دستاوردهای گذشته و گام نهادن مدبرانه در عرصه‌هایی است که به تواند ضمن افزایش نرخ بهره‌وری آب در کشور، بهبود و ارتقای آگاهی‌های عمومی و تغییر نگاه اجتماعی به آب، از یک کالای فراوان و ارزان، به کالایی ارزشمند و کمیاب، آبهای نامتعارف را به خدمت درآورده و بازچرخانی و استفاده چندباره از آب را در کشور رونق بخشید. تنها با نیل به چنین هدف‌های بلندی است که می‌توان به آینده تامین پایدار آب در کشور -که سنگ بنا و لازمه هر فعالیتی است- امیدوار بود و پرواضح است که دستیابی به این هدف‌ها، جز از مسیر به خدمت گرفتن دانش، مهارت و فناوری عبور نمی‌کند. با درک این واقعیت است که وزارت نیرو کوشیده است تا از طریق انعقاد تفاهم‌نامه‌ همکاری با مرکز فناوری و نوآوری ریاست جمهوری، همکاری و پیگیری ایجاد مرکز بین‌المللی فناوری نانو–یونیدو (ICN) در ایران، تدوین ضوابط نحوه استفاده از فناوری نانو در صنعت آب و فاضلاب و تشکیل ستاد سیاستگزاری و همکاری‌های فناوری در مدیریت، انتقال و توسعه‌ فناوری در صنعت آب و آبفا، بستر لازم را برای نهادینه ساختن فرهنگ بهره‌گیری از فناوری‌های روزآمد و کارآمد در عرصه‌ی خدمات آب و فاضلاب فراهم آورد. در ادامه این روند و همراه با اقدام‌های نرم‌افزاری و مدیریتی، وزارت نیرو بر آن بوده است تا با اجرای چندین طرح پژوهشی و به خدمت گرفتن پایلوت‌های صنعتی، از فناوری‌های جدید - که فهرست سرفصل آن‌ها در ادامه آمده است - ضمن رفع مشکلات تأمین و تصفیه‌ آب در مناطق مختلف کشور، زمینه‌ی گسترش و بومی‌سازی‌ آن‌ها را در مدیریت خدمات آب و فاضلاب فراهم آورد.** راه‌اندازی سامانه‌های تصفیه‌‌ی آب به روش اسمز معکوس و نانو فیلتراسیوناین فناوری با هدف نمک‌زدایی آب و بهره‌گیری از آب‌های شور و لب‌شور در مناطق مختلف کشور و رفع پاره‌ای مشکلات کیفیت آب در مناطق روستایی تعریف و به تعداد توجه به کار گرفته شده است.** ساخت مخازن تحت فشار سامانه‌های نمک‌زداییمخازن تحت فشار، به عنوان نگهدارنده‌ی غشاءهای اسمز معکوس در برابر فشار بالای نزدیک به 80 تا 90 بار کار می‌کنند. فشار بالا و خورنده بودن آب تغذیه و مواد شیمیایی مصرفی، سبب می‌شود تا در اغلب موارد از فولاد ضدزنگ و مواد کامپوزیتی با مقاومت بالا در برابر فشار در ساخت این مخازن به کار می‌رود. فناوری ساخت این تجهیزات پیچیده در اختیار پنج کشور است.این طرح در راستای بومی‌سازی و ساخت داخلی تجهیزات جانبی سامانه‌های نمک‌زدایی تعریف شده است و انتظار می‌رود با تعریف طرح‌های مشابه دیگر، به تدریج و در آینده به توان به تولید داخلی سامانه‌های نمک‌زدایی دست یافت.** انتقال دانش فنی ساخت دستگاه تصفیه‌ی آب بدون پساب (ZLD) فناوری الکترومغناطیس (پلاسما) در زمره‌ فناوری‌های نوظهور و پیشرفته‌ای است که سال‌های اخیر در تصفیه فاضلاب‌های با آلودگی‌های خاص همچون آلاینده‌های رادیواکتیو و فلزات سنگین به کار می‌رود. بسیاری از فاضلاب‌های آلوده به مواد رادیواکتیو حاصل از مراکز درمانی و تحقیقاتی و مراکز دفن زباله‌ها شهری با مشکل تجمع شیرابه و بی‌خطرسازی آن‌ها رو به رو هستند. با استفاده از این فناوری می‌توان این گونه پسلاب‌ها را با هر درجه‌ آلودگی، با کیفیت بالا تصفیه کرد. یکی از قابلیت‌های این فناوری آن است که می‌تواند به طور مستقل و بدون استفاده از نیروی برق شبکه‌ خارجی کار کرده و انرژی خود را فرآیندهای تصفیه‌ تأمین کند.با استفاده از این فناوری می‌توان فلزات گران بهایی را که به عنوان آلوده کننده در فاضلاب وجود دارند، بازیافت و دوباره در چرخه مصرف قرار داد. از این فناوری در تصفیه‌ آب‌های شهری، صنعتی و فاضلاب‌ها، بازیافت مواد زاید از جمله خنثی‌سازی مواد سمی و رادیواکتیوتیه، تولید آب آشامیدنی و صنعتی، نمک‌زدایی آب دریا و گندزدایی آن و تصفیه‌‌ی آب در بروز شرایط بحران، می‌توان بهره‌ جست.** انتقال فناوری تصفیه‌‌ی فاضلاب روستایی با استفاده از روش لجن فعال پیوستهاستفاده از روش‌های غیرمتمرکز تصفیه‌‌ی فاضلاب، برای همه اجتماعات انسانی، به یک الزام بدل شده است. در مقایسه با روش‌های متمرکز که هم اکنون در شهرهای متوسط و بزرگ کشور به کار می‌رود، این روش از مزیت‌هایی برخوردار است.به مقدار کم‌تری لوله به ازای هر انشعاب نیاز داشته و در نتیجه هزینه‌ی اجرای آن کم‌تر است. تصفیه لجن حاصل از آن، به دلیل نیاز کم‌تر به آب برای شست و شوی شبکه، ساده‌تر و با سهولت بیش‌تری انجام می‌شود. کیفیت پساب تولید شده بالا است و قابلیت استفاده در آبیاری زمین‌های کشاورزی را دارد. به نیروی انسانی ماهر و بازرسی‌های مستمر نیاز ندارد. در روستاهای صعب العبور و زمین‌های گران قیمت، قابلیت اجرا دارد. همچنین در مقایسه با سایر روش‌های مشابه، نیاز آن به انرژی الکتریکی، بسیار کم است.** توسعه‌ی فناوری گندزدایی پیشرفته‌ آب و فاضلاباین فناوری ضمن تأثیرگذاری بسیار طولانی بر میکروب‌ها و سرعت مناسب انهدام آن‌ها، آب آشامیدنی سالم و فاقد میکروب را با هزینه اندک تولید می‌کند. در این فناوری، تنها از آب و نمک استفاده شده و به هیچ ماده‌ افزودنی دیگری نیاز ندارد.** انتقال دانش فنی طراحی و ساخت پکیج‌های قابل حمل تصفیه‌‌ی آب در شرایط بحراناین فناوری با دارا بودن بخش پیوسته‌ی حذف گل و لای و کدورت آب، امکان تصفیه‌‌ی آب در شرایط سیلاب و زلزله و همچنین تصفیه‌‌ی آب‌های گل‌آلود رودخانه‌ها را بدون هیچ محدودیتی، ممکن می‌سازد. نیاز نداشتن به تعویض صافی و غشا، نیاز اندک به انرژی الکتریکی، نیاز نداشتن به تاسیسات پشتیبان و جانبی، امکان جا به جایی با یدک‌کش و توانایی تولید آب آشامیدنی برای 14 تا 28 هزار نفر در شبانه‌روز، از ویژ‌گی‌های این فناوری است.** انتقال دانش فنی حذف فلزات سنگین از آب آشامیدنیپروژه‌ی حذف فلزات سنگن با استفاده از رزین‌های تبادل یونی با هدف بررسی عملکرد و توانایی‌های فناوری‌های موجود در زدایش آلودگی‌های موردی آب در مناطق مختلف کشور تعریف و به کار گرفته شده است. هدف بلندمدت این پروژه، بومی‌سازی و ساخت دستگاه‌های زدایش فلزات سنگین از آب در کشور است.این فناوری ضمن آن که قادر به حذف انتخابی آلاینده‌ها از آب با کارآمدی 99 و 99 دهمِ درصد است، از مواد شیمیایی استفاده نمی‌کند. پایین بودن میزان مصرف انرژی و هزینه‌های آن نسبت به روش‌هایی غشایی، آسان بودن نصب و راه‌اندازی دستگاه و عدم نیاز به نیروی متخصص برای نگهداری و راهبری دستگاه، از دیگر مزایای آن است که امکان بومی‌سازی و ساخت تجهیزات آن را در کشور فراهم می‌سازد.** زدایش نیترات از آب به روش الکترودیالیزاین طرح با هدف تقلیل نیترات آب از چاه‌های آب شرب در تهران اجرا شده است. حذف انتخابی نیترات، هزینه‌ی عملیاتی پایین، طول عمر بیش از 5 سال غشاء‌ها و تولید پساب اندک از مزایای این روش است. هزینه‌های سالانه‌ی این فرآیند شامل مصرف برق به میزان چهار دهم کیلو وات ساعت به ازای هر مترمکعب آب تصفیه‌ شده، مصرف بسیار اندک مواد شیمیایی برای شست و شو و لزوم به کارگیری یک نفر برای راهبری سامانه خلاصه می‌شود.در پایلوت صنعتی به کار رفته، این فرآیند توانسته است، محتوی نیترات آب را از 90-80 میلی‌گرم بر لیتر به حدود 10 میلی‌گرم بر لیتر تقلیل دهد.** انتقال دانش فنی کاربرد فناوری جی.پی.آر (GPR) در شناسایی غیرمخرب تأسیسات زیرزمینی و شناسایی نشت لوله‌هااین فناوری برای بررسی دقیق عوارض ساختمانی (کیفیت بتون، شکستگی‌های درون دیوارها و…)، بررسی شریان‌های حیاتی شهری (لوله‌ها، کابل‌ها، مجاری فاضلاب، قنات‌ها، حفره‌ها و…)، کاوش‌های باستان‌شناسی (یافتن محل و شکل دقیق اشیاء و بناهای تاریخی مدفون)، مطالعات مهندسی زمین‌شناسی (تعیین عمق سنگ کف، گسل‌ها، نواحی سست و اشباع از آب…) و مطالعات زیست محیطی، (بررسی نحوه‌ی گسترش آلودگی در آب‌های زیرزمینی و…) استفاده می‌شود.امید است با نهادینه ساختن تدریجی این فناوری‌ها در کشور و سایر فناوری‌هایی که در آینده- متناسب با نیازمند‌ی‌های بخش آب و فاضلاب کشور- به کار گرفته خواهد شد و با مشارکت بخش خصوصی در سرمایه‌گذاری برای تولید و بومی‌سازی ساخت، نصب و راهبری آن‌ها، ضمن رفع نیازهای کشور، زمینه‌ صادرات آن‌ها به سایرکشورها فراهم آید...................................................................................** معاون برنامه ریزی و توسعه شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور

04/02/1396

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ایرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 43]