رمز ماندگاری شیخ بهایی؛ جامعیت و عمل گرایی

واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: به مناسبت بزرگداشت شیخ بهایی؛ رمز ماندگاری شیخ بهایی؛ جامعیت و عمل گرایی تهران- ایرنا- شیخ بهایی فیلسوف و عارف برجسته جهان اسلام است که با ژرف اندیشی به تبیین مسایل مختلف علمی و دینی پرداخت و با عمل گرایی و جامعیتی که از آن برخوردار بود به چالش های معرفتی عصر خویش پایان داد و اینگونه زمینه ساز توسعه دانش و تحول در میان اندیشه های کلامی، عرفانی و حدیثی شد.

رمز ماندگاری شیخ بهایی؛ جامعیت و عمل گرایی

سوم اردیبهشت بزرگداشت دانشمند و عارف وارسته جهان اسلام «محمدبن حسین عاملی» مشهور به شیخ بهایی است که با پیشنهاد جمهوری اسلامی ایران این روز در سازمان علمی، فرهنگی و تربیتی ملل متحد(یونسکو) به نام این فقیه برجسته به ثبت رسید. او در 925 خورشیدی پا به عرصه گیتی نهاد و سال ها بعد در عرصه علم و معرفت این مرزوبوم درخشید.شیخ بهایی با ارایه خدمات ارزشمند و نگارش بیش از 95 کتاب و رساله که از آن جمله می توان به «جامع عباسی، کشکول، الزبده فی الاصول، اربعین، مثنوی سوانح الحجاز (نان و حلوا)» اشاره کرد به گسترش فرهنگ و دانش،‌ کمک شایانی کرد. وی آنچه را که سال ها با مشقت و ممارست آموخته بود با سعه صدر به شاگردان خویش آموخت و بدین ترتیب اندیشمندان توانایی همچون «ملاصدرا، ملاحسن حنیفی کاشانی، سیدمیرزا رفیع الدین طباطبایی نائینی، ملامراد تفرشی، ملامحمدتقی مجلسی و ملا محمدباقر خراسانی سبزواری» را که هرکدام از بزرگترین مفاخر علم و ادب ایران محسوب می شدند، رشد و پرورش داد.وی در علوم نقلی، عقلی، ابزاری، تجربی و طبیعی صاحب نظر بود و در نثر و نظم توانایی های ادبی بالایی داشت. شعرهایی که از این عارف وارسته به یادگار مانده است و داستان هایی همچون گربه و موش، نان و حلوا، نشان از جامعیت این اندیشمند بزرگ دارد.پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت بزرگداشت شیخ بهایی با «احد فرامرز قراملکی» عضو گروه فلسفه و استاد دانشگاه تهران به گفت وگو پرداخته است.قراملکی، جایگاه شیخ بهایی را بزرگ و تاثیرگذار در معرفت و تمدن اسلامی ارزیابی کرد و گفت: به لحاظ تاریخی او در برهه ای می زیست که می توان آن را زمان آغاز جدید تفکر شیعی دانست. تفکری که با زمینه های عرفانی و فلسفی عجین شده بود و در سال های بعد به وسیله ملاصدرا که از شاگردان شیخ بهایی به شمار می رفت به یک گفتمان حاکم تبدیل شد. بنابر گزارش علامه امینی در کتاب الغدیر، این اندیشمند از نظر تربیت شاگرد، بیش از 100 شخص را تربیت کرد که شمار زیادی از آنها بدون تردید از موثران و اندیشمندان به نام در عرصه اخلاق، عرفان، سلوک، تفسیر، فقه و حدیث بوده اند. شیخ بهایی از لحاظ روش، الگویی را مطرح کرد که به رویکردهای متخاصم معرفتی پایان بخشید و یک مدل برای سازگار کردن، تلفیق و انسجام میان طریقت، شریعت و اندیشه های کلامی، عرفانی و حدیثی ارایه داد. بنابراین می توان گفت، این شیخ یکی از دانشمندان ماندگار ایران زمین محسوب می شود.این استاد دانشگاه با اشاره به ابعاد مختلف علمی و فرهنگی شیخ بهایی، اظهار داشت: آثار ارزشمندی که از وی به یادگار مانده است، نمایانگر و معرف توانایی علمی او به شمار می رود و نشان می دهد که شیخ بهایی یک دانشمند عمل گرا و حرفه گرا بوده است. باید دانست در ایران بیشتر شیخ بهایی به عنوان متخصص حدیث و فقه شناخته می شود اما در این مبحث سعی شده است تا بیشتر به جنبه عقلی و فلسفی شیخ بهایی پرداخته شود. به طور کلی تفکر عقلی مشرب(روش و مسلک) و فلسفه به 2 بخش محتوایی(دیدگاه ها و رهاوردها) و رهیافت و روش متفکر قابل تقسیم است. شیخ بهایی به لحاظ رهاورد و دیدگاه، آثار خالص فلسفی ننوشته است اما زمانی که نوشته های او را از حیث رویکرد، شیوه تفکر و منش پژوهشی بررسی می شود، او یک فیلسوف تمام عیار به شمار می رود زیرا او به عنوان اندیشمندی که با چالش تاریخی موجود در اندیشه، درگیر شد و در پی برطرف ساختن آن برآمد. این چالش تفکری و معرفتی عبارت بود از این که معرفت ها گسیخته، رو در رو و منکر هم بودند.وی با استناد به اسناد تاریخی، شیخ بهایی را همچون طبیب اندیشه ها که یک بیماری شناختی را کشف و آن را درمان کرد، دانست و یادآور شد: تا پیش از آن نحله های مختلف معرفتی جدای از یکدیگر و در تقابل و نفی هم بودند و این عالم به عنوان یک فیلسوف عمل گرا، یک مدل و الگو برای تلفیق جریان معرفتی ارایه داد. هرچند این مدل به صورت کامل و مدون به وسیله ملاصدرا ایجاد شد اما باید به خاطر داشت که ملاصدرا نیز تربیت شده شیخ بهایی بود که از وی در زمینه متدولوژیک(روش شناسی) تاثیر پذیرفته بود.این پژوهشگر مسایل فلسفی، شیخ اشراق، بهایی و ملاصدرا را به عنوان سه اندیشمند بزرگ تمدن اسلامی نام برد که بانیان رویکرد میان رشته ای در تمدن اسلامی بوده اند و تصریح کرد: شیخ بهایی با وجود آن که عارف مسلک و صوفی مشرب است و به ظاهر با تعلیمات رسمی، رویکردی نقادانه دارد و آنها را به چالش می کشد و با اینکه فلسفه رایج را نوعی بازمانده یونان می داند اما به لحاظ رویکرد اندیشیدن یک فیلسوف تمام عیار محسوب می شود و رمز ماندگاری شیخ بهایی جامعیت و عمل گرایی او به شمار می رود. وی در کنار معارف نظری به علوم کاربردی نیز می پرداخت. قراملکی در ادامه افزود: او دانشمند میان رشته ای بود و این توانایی را به لحاظ روش داشت که از تعامل میان رشته ها اندیشه های نوین و بکر را استخراج کند. شیخ بهایی نگاهی حرفه ای داشت و به مشاغل از دید سطحی نمی نگریست. بدین ترتیب می توان راز ماندگاری شیخ بهایی را در سه ضلع جامعیت، روش بالنده اش در تفکر و حرفه گرایی در عمل جستجو کرد و او را نمونه حرفه گرایی مبتنی بر توسعه دانش و تحول ذهنی برای همگان دانست.این استاد دانشگاه درباره آثار شیخ بهایی، اظهار داشت: از این عالم بزرگ آثار بسیاری در حوزه های مختلف تفسیر، علوم قرآنی، فقه، اصول، کلام، ادبیات و علوم عربی، ریاضیات و عرفان به یادگار مانده است که بیشتر آنها پژوهشی و در چالش با اندیشه های تفسیری پیش از او محسوب می شود. شیخ بهایی خود را به حوزه های پژوهشی محدود نمی کرد و برای مخاطبان عمومی هم نوشته های گرانبهای زیادی دارد که از آن جمله می توان به کتاب کشکول اشاره کرد و در این اثر وی بیشتر به دنبال اصلاح دیدگاه و نگاه مردم است. زمانی که فهرست آثار این اندیشمند در زمینه های گوناگون بررسی می شود، به جامعیت والای او می توان پی برد. وی در پایان در ارتباط با مشی اخلاقی شیخ بهایی یادآور شد: شیخ بهایی و شاگردان او برای برنامه های اخلاقی که پیش از آن با غفلت روبرو شده بود، جایگاه خاصی قایل بودند. این اندیشمند دغدغه رشد اخلاقی جامعه را با خود همراه داشت و به همین دلیل به مباحث اخلاق روایی اهمیت می داد. وی همچنین به لحاظ سلوک اخلاقی از سعه صدر و کرامت بالایی برخوردار بود. *گروه اطلاع رسانی خبرنگار: مهسا شریفی**انتشار دهنده: شهربانو جمعه پژوهشم**2059**2002**9131

03/02/1396

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ایرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 22]