سیاست خارجی؛ عرصه تعامل یا تقابل؟

واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: سیاست خارجی؛ عرصه تعامل یا تقابل؟ تهران- ایرنا- پیگیری منافع ایران از طریق تعامل با کشورهای جهان از مهمترین مولفه های سیاست خارجی دولت «حسن روحانی» بود. این رویکرد به تدریج انزوای ایران را از بین برد و توانست توافق هسته ای را نهایی کند.

سیاست خارجی؛ عرصه تعامل یا تقابل؟

به گزارش گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا ، اگرچه گفته می شود جهان امروزه در شکل یک دهکده جهانی جلوه گری می کند اما می توان مدعی بود که با روند سریع پیشرفت در عرصه ارتباطات و رشد چشمگیر دسترسی به اینترنت و شبکه های اجتماعی، حتی جهان کوچکتر از یک دهکده است. اکنون می توان مردم و کشورهای جهان را بیشتر شبیه خانواده ای فرض کرد که با روش های گوناگون در تماس با یکدیگر هستند. در این خانواده گروهی در چارچوب های انسانی با رفتاری منطقی رویه تعامل و سازش را در پیش می گیرند و به تدریج رویکرد خود را بر اساس رفتارهای عقلانی جمع دسته بندی می کنند. در مقابل گروهی دیگر بر طبل خشونت، تقابل و جنگ می کوبند، خود را در برتر از دیگران تعریف کرده و در تلاش هستند تا با فشار، بی اخلاقی و نفرت پراکنی منافع خود را پیش ببرند. احساسات در رفتارهای این افراد جای عقل و منطق را می گیرد. به طور کلی می توان وجود چنین رویکردی را در بسیاری از عرصه های علوم انسانی و به ویژه در روشِ های تصمیم ‌گیری و انتخاب شاهد بود. این نگاه در علوم اجتماعی به ویژه در اقتصاد، زیست ‌شناسی، مهندسی، علوم سیاسی، روابط بین ‌الملل، فلسفه و ... مورد استفاده قرار می ‌گیرد.در یک دسته بندی دقیق تر روابط درعرصه انسانی را می توان به یک بازی تشبیه کرد که در آن دو راهبرد وجود دارد. از یک طرف بازی ممکن است با «حاصل جمع صفر» تفسیر شود. در این فضا، سود یک بازیگر با زیان دیگری همراه می شود. به عبارت دیگر بازی با حاصل جمع صفر یک بازی برد و باخت است که به ازای هر برنده همواره یک بازنده وجود دارد. در دیگر سو بازی حاصل جمع غیر صفر قرار دارد که در آن برد و باخت مطرح نیست بلکه در این راهبرد همه بازیگران میزانی از سود را کسب می کنند.در واقع طرفداران تعامل در عرصه های گوناگون اجتماعی و سیاسی رفتار خود را در چارچوب های غیر صفر تعریف می کنند که در آن کشورها یا بازیگران مجبورنیستند بین دو بازیگر یکی را انتخاب کنند. دامنه انتخاب آن ها بسته و محدود نیست و در هر صورت بدون وابستگی های جناحی میزانی از سود را دنبال می کنند. تقابل گرایان در مقابل سود خود را در ضرر دیگران تعریف می کند. **تعامل گرایی و تقابل در روابط بین الملل در حوزه های سیاسی و روابط بین الملل قواعد بازی درنظام بین المللی تا پیش از فروپاشی شوروی، حاصل جمع جبری صفر بود. به این مفهوم که هر یک از قدرت ها بُرد خود یا متحدان را در برابر باخت رقیب و متحدان آن خواستار بود. اما از دهه 1990 به بعد و پس از فروپاشی نظام دوقطبی در جهان، بازی در عرصه بین المللی به حاصل جمع جبری غیر صفر(مضاعف یا مثبت) تبدیل شد. این رویکرد بر کسب میزانی ازبرد در کنار میزانی از باخت برای هر یک از دو طرف تاکید دارد. بسیاری از تحلیلگران این نگاه محاسبه محور را به نوعی چارچوب اصلی نظریه «وابستگی متقابل» تفسیر کرده اند.بسیاری از اندیشمندان همچون «برایان فی» که طرفدار گفت وگو در حوزه عمومی هستند با سیاه و سفید دیدن پدیده ها مخالف هستند. آن ها فراسوی تفاوت ها به دنبال درک مشترک و دستیابی به تفاهم هستند. از نگاه آن ها فضای گفت وگو و تعامل می تواند روحیه مدارا و تسامح را در عین فهم متقابل ایجاد کند و باعث رشد شود.برخی کشورها و گروه ها هنوز رویکرد تقابل با جهان را دنبال می کنند. آن ها در عرصه بین المللی با تاکید بر خودمحوری و بدون نگاه جمع گرا، همچون دوره نظام دوقطبی بر منافع خود تاکید می کنند و حاضرند همه چیز را فدای تامین منافع خود کنند. این ها همان کشورهایی هستند که جمع جبری صفر را سرلوحه اقدامات خود قرار می دهند.تعامل گرایی کشورها اکنون در جهان طرفداران بیشتری دارد و چارچوب اصلی برای جهانی سازی را پی ریزی کرده است. کشورها بر این باور هستند که باید از روش های مسالمت آمیز برای پیشبرد منافع خود، دیگران و جامعه استفاده کنند. این بازیگران اعتقاد دارند که کشورها در کنار یکدیگر می توانند ضمن یاری رساندن به هم، نیازهای یکدیگر را برآورده ساخته و مسیر را برای رشد بیشتر همه آماده کنند.در واقع با سیاستی تعاملی است که می شود به توسعه دست یافت. به باور صاحبنظران، توسعه یافتگی امری جهان شمول و در گرو بهره جویی از سرمایه های انسانی مشترک علمی، فنی و اندیشه یی درون و بیرون قلمروهای ملی است. به این ترتیب نمی توان با در پیش گرفتن سیاست تقابلی به توسعه پایدار رسید چرا که خروجی سیاست تقابلی انزوا است. به بیان دیگر در نگرش تعاملی می توان به داشته ها و تجربه های دیگر کشورها هم دسترسی داشت. در واقع کشورهایی که توانسته اند به رشد قابل توجهی دست پیدا کنند، کشورهایی بوده اند که از روابط و مناسبات گسترده ی بین المللی در عرصه های گوناگون سیاسی، اقتصادی، علمی و ... سود برده اند.**تعامل گرایی دولت یازدهمبسیاری از کارشناسان روابط بین الملل بر این اعتقاد هستند که امروزه بهترین شیوه حل و فصل چالش های بین المللی استفاده از تعامل گرایی است. سیاست خارجی جمهوری اسلامی تا پیش از دولت یازدهم به دلیل عملکرد غیرکارشناسی و در پیش گرفتن رویکرد تقابلی، دچار چالش های زیاد و نزول اعتبار شده بود و در منطقه و جهان درگیر انزوایی شد که با گسترش فشارها و تحریم همراه بود. دکتر «حسن روحانی» از همان ابتدای دوره ریاست جمهوری در سال 1392نگاه را خود به مسائل جهانی، سیاست خارجی و جایگاه ایران در عرصه بین المللی و مولفه ها در پیگیری این خط مشی را تبیین کرد. رییس جمهوری در زمینه ی سیاست خارجی و دیپلماسی با صراحت اعلام کرد که به دنبال رابطه و تعامل با کشورهای دنیا براساس احترام متقابل است. وی این اقدام را نه تنها به نفع ایران بلکه به نفع همه جهان دانست. رئیس جمهوری کشورمان از همان ابتدا اولویت سیاست خارجی دولت را برقراری روابط دوستانه و نزدیک با همه همسایگان عنوان کرد. ضمن اینکه با قاطعیت صلح و ثبات در منطقه را به نفع ایران و همه کشورها عنوان کرد.رئیس جمهوری بر لزوم تنش‌ زدایی، ایجاد اعتماد متقابل و تعامل سازنده در مسیر حرکت کشورمان تاکید کرد و تعامل سازنده براساس احترام متقابل و منافع مشترک و از موضع برابر را مبنای روابط جمهوری اسلامی ایران با سایر کشورها عنوان و در طول چهار سال گذشته این روند را دنبال کرد.از جمله دستاوردهای تعامل گرایی دولت یازدهم دستیابی به توافق هسته ای با 6 کشور بزرگ جهان بود. اگر به جای این خط مشی دولت تقابل با جهان را دنبال می کرد اوضاع کشور به شکل دیگری پیش می رفت. مذاکرات هسته ای کم و بیش بازی حاصل جمع غیر صفر بود که میزانی از برد و باخت را به مجموعه کشورهای حاضر در این گفت وگوها تحمیل کرد. دولت یازدهم در موضوع هسته یی سعی کرد با درک صحیح از شرایط بین المللی تغییری هوشمندانه و ایجاد موازنه به نفع ایران را در دستور کار خود قرار دهد. در واقع دولت یازدهم توانست این نقش را با استفاده از بازتعریف جایگاه ایران در منطقه و همچنین استفاده بجا و درست از دیپلماسی و ظرفیت های چانه زنی در سطح جهانی ایفا کند.پژوهشم**9130**1601**خبرنگار: حسین عباسی نسب** انتشاردهنده : شهناز حسنی

21/01/1396

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ایرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 77]