در کجای تاریخ انسان یاد گرفت که شایعه بسازد؟ - آخرین خبر

واضح آرشیو وب فارسی:آخرین خبر: فرادید/ همه ما شایعه می سازیم. سوال اینجا است که ما در کجای تاریخ انسان یاد گرفت که شایعه بسازد؟ آیا داستان اینکه شایعه از کجا آمده را شنیده اید؟ نشنیده اید! پس خوب بخوانید. من به شما می گویم. اما از من نشنیده بگیرید! شایعه سازی رفتاری خاص است که پیدا کردن منشا آن بسیار دشوار است. نظراتی وجود دارد اما نمی توان دقیق حدس زد که چه زمانی وارد سیر تکاملی انسان شد. داستان های جالبی پشت منشا شایعه سازی وجود دارد که سیر تکاملی خود انسان بازمی گردند: اینکه چگونه همکاری می کنیم یا چگونه اجتماعی شدیم. آمادگی قبل از انجام کاری، توسعه جوامع بشری و نهادهای اجتماعی و همچنین اختراع آتش با این مسئله در ارتباط است. صداهای معنادار شایعه چیست؟ اگر به زبان ساده بگوییم، شایعه یک ابزار اجتماعی برای رفت و آمد روزانه افراد است. اکثر اوقات، شایعه سازی امری آزاردهنده است ولی دانشمندان می گویند گاهی اوقات نیز خوب است: مانند چسبی که جامعه را به هم می چسباند. جولیان باگینی یک فیلسوف است و می گوید: «تشویق اخلاقی افراد دیگر است. شایعه سازی یعنی قضاوت مردم. اینکه کارشان درست است یا اشتباه، خوب است یا بد.» اگر قرار است که شایعه شکل بگیرد، پایه های یک زبان واحد باید شکل می گرفت. بر اساس تخمین ها، اجداد مشترک ما با خانواده میمون ها بین شش تا 13 میلیون سال پیش پدیدار آمد. این اجداد مشترک از دسته انسان های نخستین بوده و مغزی بسیار محدود داشته است. بدین ترتیب که قدرت ارتباطی آن ها مانند شامپانزه های امروزی بوده است، یعنی تنها از طریق صدا و آوا گری ها. پژوهش های اخیر به این نتیجه دست یافته اند که شکل ارتباطی خانواده میمون ها پیچیده تر از آن چیزی است که انسان حدس می زند. نمونه ی اخیر آن شامپانزه باغ وحش ادینبورو در اسکاتلند است که توانست آواگری های جدید مانند «سیب» را درست تکرار کند. این صداها می توانند حامل معنا باشند؛ هرچند برای شامپانزه ها خیلی زود است! مغزهای بزرگ مغز انسان به تدریج بزرگ شد. یکی از گونه های ابتدایی انسان به نام «انسان راست قامت» 1.8 میلیون سال پیش زندگی می کرد. این گونه مغز بسیار بزرگتری را نسبت به پیشنیان خود داشته است و اولین گونه ای بوده که از آفریقا خارج شده و بخش هایی از اروپا و آسیا را استعمار کرده است. همین مغز بزرگتر به این گونه کمک کرد تا جوامع پیچیده تری را تشکیل دهد. علاوه بر آن، تکامل زبان نیز سرعت گرفت. چرا شایعه می سازیم؟ در مورد توانایی های زبانی اجدادمان، ما فقط می توانیم گمانه زنی کنیم. زیرا اسناد فیزیکی یا فسیل ها هیچ اطلاعی در مورد زبان گفتاری به ما نمی دهد. اما به تدریج که انسان راست قامت به ما تبدیل شد، زبان پدید آمد. یک نسخه از ژن مورد نیاز زبان امروزی از 200 هزار سال پیش کشف شده است؛ درست همان زمانی که انسان های امروزی پدید آمدند. اما اینکه بفهمیم زبان چه زمانی پدید آمد به ما کمکی نمی کند تا بفهمیم «شایعه» چه زمانی به وجود آمد! روابط بهتر یکی ایده محبوب که دهه 90 میلادی مطرح شد این است که ما به شایعه نیاز داریم تا بتوانیم روابط اجتماعی خود را حفظ کنیم. حفظ و بهبود روابط بین افراد بین انسان های نخستین نیز مطرح بوده است. نزدیکترین خویشاوند زنده انسان شامپانزه های بزرگ هستند. آن ها با نوازش روابط خود را با یکدیگر تقویت می کنند. همچنین موی سر و بدن یکدیگر را لمس می کنند تا انگل یا خاک را پاک کنند. اجداد انسان نیز احتمالا همین کار را می کرده است. روبین دونبار از دانشگاه آکسفورد می گوید: «این کار احتمالا در ابتدا برای رعایت بهداشت بوده است. اما به مرور زمان، یک هدف اجتماعی را دنبال می کرد.» برای این کار شواهدی نیز وجود دارد؛ تمیز کردن بدن عضوی دیگر تنها چند دقیقه طول می کشد، اما برخی گونه ها تا چندین ساعت این کار را انجام می دهند. رفتن به شکار دونبار اولین شخصی بود که این فرضیه را مطرح کرد. فرضیه ای که ادعا می کند شایعه سازی برای تقویت روابط اجتماعی انسان ها بوده است. این فرضیه محتمل ترین توضیح است. اما انسان های اولیه به جز مغز بزرگ به مهارت های دیگر نیز نیاز داشتند: زبان و روابط اجتماعی. برای یک شکار موفق، انسان ها باید با هم همکاری می کردند. موثرترین شیوه نیز به اشتراک گذاری اطلاعاتِ راجع به نقش هر فرد بود. چه کسی شکار را دنبال می کند و چه کسی آن را به دام می اندازد. چه کسی طعمه خوبی پیدا می کند و چه کسی دیده بانی بدهد. مشابه این رفتار را در کودکان نیز می بینیم. آن ها علاقه دارند اتفاقات جالب روزمره خود را به سرعت منتقل کنند. احتمالا همین نقش «حمایتی» انسان ها است که شایعه را پدید آورده است. تسوبِربوهلر می گوید: «زبان برای من پیامد همین رفتارهای اجتماعی و شایعه سازی است.» خواستگاه های بعدی تسوبِربوهلر معتقد است که شایعه بین اجداد نخستین ما رواج نداشته است. او می گوید شامپانزه ها با هم ارتباط برقرار می کنند، اما نه به شکلی که انسان ها ارتباط برقرار می کنند. پژوهش های نشان می دهد که شامپانزه ها اگر مار ببینند یا عسل خوشمزه پیدا کنند به یکدیگر خبر می دهند. اما این سیگنال ها فقط برای اهداف ضروری استفاده می شود. انسان ها اما عمدا با یکدیگر رابطه برقرار می کنند تا با هم برنامه بریزند یا اطلاعاتی را در اختیار دیگری قرار دهند. بنابراین، شایعه به این دلیل پدید آمده که نیازهای مشترک ما را پاسخگو باشد. فال گوش ایستادن اجداد ما هر کسی دوست دارد یک داستان جالب را برای دیگران بازگو کند. این ایده با یک اکتشاف بزرگ رابطه مستقیم دارد: آتش. اما چگونه؟ فرضیه از این قرار است که انسان های اولیه در طول روز تلاش می کردند تا زنده بمانند. شکار و پناهگاه پیدا کنند ولی خودشان طعمه شکارچیان دیگر نشوند. اما شب ها هیچ چاره ای نداشتند جز خواب. اما اختراع آتش در حدود یک میلیون سال پیش در ساعات تاریکی تغییری بزرگ پدید آورد. انسان های اولیه حالا در کنار آتش گرم و آسوده می نشستند تا با هم گفتگو کنند؛ گفتگویی شبانه. پژوهش های اخیر نشان می دهد که گفتگوی روزمره شکارچیان با گفتگوی شبانه ی آن ها متفاوت بوده است. روزها در مورد شکار و شب ها داستان سرایی رواج داشته است. اما اگر کسی با احتیاط داستانش را تعریف می کرده چه اتفاقی می افتاد؟ شاید فال گوشی پاسخ آن باشد. کامیلا پاور از دانشگاه ایست لندن معتقد است که انسان های نخستین در دور آتش می چرخیده و با آواز داستان خود را می خواندند. مراسمی خاص در جریان بوده است. این مراسم احساسات را برمی انگیخت. به همین دلیل، این مراسم ادامه پیدا کرد. سرنخ های ژنتیکی باستانی تعیین زمان دقیق پدیدار آمدن شایعه بسیار دشوار است. دلیل آن ماهیت شایعه است. شاید با انجام مطالعات ژنتیکی بر روی دی.ان.اِی انسان بتوان به نتایجی دست یافت. در ابتدا باید ژن های مرتبط با اجتماعی بودن انسان را شناسایی کنیم. دانشمندان بر روی ژنوم نئاندرتال ها و انسان تبار دنیسووا پژوهش هایی را انجام داده اند. در واقع، نئاندرتال ها ژنی مشابه ژن ما برای گفتگو دارند. شاید روزی بتوان دی.ان.اِی انسان راست قامت را بررسی کرد. نتایج مطالعات جدید البته کمک شایانی به ما خواهند کرد. در آن زمان، ریشه شایعه مشخص خواهد شد. علاوه بر آن، خواستگاه شایعه بر سر زبان ها خواهد افتاد. درست مانند واژه «شایعه،» اطلاعاتی ترکیب از حقیقت و تخمین برای ما خواهد ماند. با کانال تلگرامی «آخرین خبر» همراه شوید

یکشنبه ، ۲۸خرداد۱۳۹۶

[مشاهده متن کامل خبر]

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: آخرین خبر]

[مشاهده در: www.akharinkhabar.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 22]