قرآن كريم، ترجمه پذير يا ترجمه ناپذير/19جعفر نكونام:ترجمه قرآن بايد متناسب با تفاوت‌هاي‌ فرهنگي و زماني باشد

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: قرآن كريم، ترجمه پذير يا ترجمه ناپذير/19جعفر نكونام:ترجمه قرآن بايد متناسب با تفاوت‌هاي‌ فرهنگي و زماني باشد
گروه ادب: هر متني كه بخواهد ترجمه شود بايد تفاوت‌هاي‌ فرهنگي و زماني را نيز در آن دخيل كرد؛ براي مثال بسياري از واژگان قرآن در عصر نزول و به تناسب موضوع، معنا و مفهوم داشته و اكنون فاقد معناي قابل فهم و ملموسي است كه اين واژگان بايد در ترجمه توضيح داده شود.
«جعفر نكونام» عضو هيئت مديره انجمن علوم قرآن و حديث ايران در گفت‌وگو با خبرگزاري قرآني ايران (ايكنا) با بيان اين مطلب گفت: قرآن در طي بيست‌وسه سال بر پيامبر (ص) متناسب با نيازها و سؤال‌هاي مردم عرب و اتفاقات روز نازل شد، بنابراين مترجمان نيز بايد توجه داشته باشند كه ترجمه‌هاي قرآن را متناسب با شرايط روز و آداب و رسوم فرهنگ‌ها و ملل مختلف ارائه دهند.

اين استاد دانشگاه گفت: هر متني كه بخواهد ترجمه شود بايد تفاوت‌هاي‌ فرهنگي و زماني را نيز در آن دخيل كرد، بسياري از واژگان قرآن در عصر نزول و به تناسب موضوع، معنا و مفهوم داشته و اكنون فاقد معناي مشخصي هستند، اين واژگان بايد در ترجمه توضيح داده شود.

او ادامه داد: براي مثال در سوره توبه خداوند مي‌فرمايد: «إِنَّمَا النَّسِي‏ءُ زِيَادَةٌ فِي الْكُفْرِ يُضَلُّ بِهِ الَّذِينَ كَفَرُوا يُحِلُّونَهُ عَاماً وَيُحَرِّمُونَهُ عَاماً لِيُوَاطِئُوا عِدَّةَ مَاحَرَّمَ‌اللّهُ فَيُحِلُّوا مَا حَرَّمَ‌اللّهُ زُيِّنَ لَهُمْ سُوءُ أَعْمَالِهِمْ وَاللّهُ لاَيَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ/ «جز اين نيست كه جابجا كردن ماه‌هاى حرام، فزونى در كفر است كه كافران به وسيله آن گمراه مى شوند، آن را يكسال حلال مى شمارند، و يكسال ديگر، آن را حرام مى‌دانند، تا با شماره ماه‌هايى كه خدا حرام كرده است موافق سازند، و در نتيجه آنچه را خدا حرام كرده بر خود حلال گردانند زشتى اعمالشان برايشان آراسته شده است و خدا گروه كافران را هدايت نمى‌كند.» كه واژه «نسي‌ء»* ناظر بر يك سنت جاهلي در آغاز اسلام بود كه برافتاد و فردي كه آشنايي با تاريخچه اين سنت جاهلي نداشته باشد، از معادل تأخير يا جابه‌جايي به جاي اين واژه معناي دقيقي برداشت نمي‌كند.

او ادامه داد: مشاهده مي‌كنيم كه واژه نسيء براي مخاطب امروز شناخته‌شده نيست و چه ما نسيء را به معناي جابه‌جايي و چه به معناي فراموشي در نظر بگيريم هيچ‌كدام نمي‌توانند بيان‌گر اين سنت جاهلي باشند، پس لازم است در پاورقي به صورت تفسير توضيح كوچكي آورده شود.

نكونام گفت: مورد ديگر ضرب‌المثل‌هاي قرآني است كه در زبان عرب وجود دارد و در زبان فارسي چنين ضرب‌المثلي وجود و معنا ندارد، براي مثال درسوره بقره آيه 64 خداوند مي‌فرمايد: «وَقَالَتِ الْيَهُودُ يَدُاللّهِ مَغْلُولَةٌ غُلَّتْ أَيْدِيهِمْ وَلُعِنُوا بِمَا قَالُوا بَلْ يَدَاهُ مَبْسُوطَتَانِ يُنفِقُ كَيْفَ يَشَاءُ وَلَيَزِيدَنَّ كَثِيراً مِنْهُم مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِن رَبِّكَ طُغْيَاناً وَ كُفْراً وَأَلْقَيْنَا بَيْنَهُمُ الْعَدَاوَةَ وَالْبَغْضَاءَ إِلَي‏‌يَوْمِ الْقِيَامَةِ كُلَّمَا أَوْقَدُوا نَاراً لِلْحَرْبِ أَطْفَأَهَا اللّهُ وَيَسْعَوْنَ‌فِي‌الْأَرْضِ فَسَاداً وَاللّهُ لاَ يُحِبُّ الْمُفْسِدِينَ/ و يهود گفتند دست خدا بسته است، دست‌هاى خودشان بسته باد و به سزاى آنچه گفتند، از رحمت خدا دور شوند، بلكه هر دو دست او گشاده است، هرگونه بخواهد مى‌بخشد و قطعاً آن‌چه از جانب پروردگارت به سوى تو فرود آمده، بر طغيان و كفر بسيارى از ايشان خواهد افزود و تا روز قيامت ميانشان دشمنى و كينه افكنديم هر بار كه آتشى براى پيكار برافروختند، خدا آن را خاموش ساخت و در زمين براى فساد مى‌كوشند و خدا مفسدان را دوست نمى دارد.» كه كنايه «دست خدا بسته است» در زبان عربي اشاره به خساست و بخيل بودن دارد، در حالي‌كه در زبان فارسي به معناي ناتوان بودن است، چنين تفاوت‌هاي معنايي را نمي‌توان به راحتي در ترجمه گنجاند و نيازمند دقت و تبحر خاصي است.

عضو هيئت علمي دانشگاه قم تصريح كرد: مثال ديگر آيه 5 سوره مباركه طه است كه مي‌فرمايد: « الرَّحْمنُ عَلَي الْعَرْشِ اسْتَوَي/ خداى رحمان كه بر عرش استيلا يافته است»، بر حسب گذر زمان و پيدايش ديدگاه‌هاي كلامي چنين تصور شد كه خداوند تختي دارد كه برآن نشسته است، دقت در اين اشاره‌ها و كنايه‌هاي قرآني در ترجمه بسيار مهم و تأثيرگذار است.

او در پايان بيان كرد: در قرآن كنايه، مجاز و استعاره براي اين استفاده شده است كه مقصود روشن‌تر به كار رود، براي مثال اگر ما بخواهيم بگوييم كسي شجاع است او را تشبيه به شير مي‌كنيم اين تشبيه شجاع بودن فرد را بيشتر نشان مي‌دهد.

«نسي‌ء»*: مسلمانان عرب زماني كه از حج بر مي‌گشتند مصادف مي‌شدند با ماه محرم كه جنگ در آن حرام است ، زماني كه مي ‌خواستند به جنگ بپردازند مي‌گفتند ما امسال ماه محرم را جزء ماه‌هاي حرام نمي‌دانيم و به جاي آن سال آينده ماه صفر را هم جزو ماه‌هاي حرام اعلام مي‌كنيم.
جمعه 31 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 242]