واضح آرشیو وب فارسی:فارس: نگاهی گذرا به: «اندیشه تحریم و خودباوری»
صاحبِ کتاب اندیشه تحریم، هدف مستقیم اعلامیهها و فتاوا را سد کردن نفوذ استعمار در ابعاد فرهنگی، سیاسی و اقتصادی ذکر میکند.
کتاب «اندیشه تحریم و خودباوری؛ تحلیل متون و اسناد تاریخی اقتصاد مقاومتی در تحولات سیاسی ایران» که به قلم دکتر موسی نجفی، به رشته تحریر در آمده است، به تحلیل متون و اسناد تاریخی اقتصاد مقاومتی در تحولات سیاسی ایران میپردازد و توسط موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران در سال 1393 به چاپ دوم رسیده است. این اثر در شش فصل تنظیم شده است. در پیشگفتار، نگارنده در جملاتی کوتاه، اهمیت و ضررورت تدوین کتاب را چنین بیان میکند: «اندیشه تحریم نشان از خبری است که معلوم نیست چرا به «عصر بیخبری» معروف شده است. این خبر هرچه بوده مطلب مهمی بوده است که با هویت، عزت و شخصیت ما ایرانیان مرتبط شده و شاخص و معیار مهمی برای خدمت و خیانت در تاریخ ایران محسوب میشود.»( اندیشه تحریم، ص9) نویسنده در فصل اول به تحلیل تاریخی قیام تحریم تنباکو پرداخته که با نگاهی عمیق به موضوع، بدین نتیجه میرسد که اصولاً لبۀ تیز حملات قیام تنباکو متوجه «نفوذ اقتصادی بیگانه» و در جهت قطع دست خارجی و ریشه کن ساختن استعمار از بلاد مسلمین بوده و در این راستا با «ظلم داخلی» درگیر شده است. فصل دوم به بررسی مبانی و سیر تکوین اندیشه تحریم اختصاص دارد. در این بخش سعی شده ابعاد و جوانب فکری، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و تاریخی تحریم بررسی شود. به عبارتی دیگر، لایههای عمیقتر این واقعه مورد توجه قرار گرفته و نویسنده با رجوع به اسناد تاریخی، نتایجی همانند: زیر سؤال رفتن مشروعیت نظام سلطنتی، وحدت امت و علما، تحول در مشارکت سیاسی مردم و خصوصاً زنان، قوت اقتصاد ملی و ... را برای این قیام مردمی اثبات می نماید. فصل سوم با عنوان «متون اندیشه تحریم، نیم قرن اسناد و فتاوی تاریخی تحریم»، نویسنده در بین اسناد تاریخی به دنبال پاسخ به این سؤالات است که پیشینیان با اتخاذ سیاست تحریم، چه اهدافی را دنبال میکردند، از چه چیز میخواستند پاسداری کنند و چه چیزی را نمیخواستند از دست بدهند؟ و برای رسیدن به پاسخ، چند تمهید را در نظر میگیرد: اولاً اندیشه تحریم (1) از نقطه نظر تاریخی، راهی است به سوی یکی از اهرمهای استقلال که به صورت مقاومت پنهان و آرام در بطن جامعه ایران جریان داشته است. ثانیاً با ملاک تحریم میتوان خطی را در ارزشگذاری تاریخی ترسیم نمود که در دو سوی آن خادم و خائن معلوم و خدمت و خیانت از هم قابل تشخیص است. ثالثاً تحریم نحوه برخورد دوگانه ایرانیان را نسبت به مغرب زمین نشان میدهد. این برخورد دوگانه نیز از دو طرز تلقی نسبت به غرب سرچشمه میگیرد. تلقی اول را گروهی داشتهاند که خوشبینانه و گاه سادهلوحانه رفع تمام مصائب را در جعبه جادویی فرنگ میدیدند و تلقی دوم متعلق به اندیشهای است که واقعبینانه به سراغ مفاهیم و مصادیق تمدن غرب رفته؛ آنچه را مضر به حیات ملی دانسته، نفی کرده و آنچه مفید و ضروری است را مسئولانه گزینش میکند.(همان، ص78-79) صاحبِ کتاب اندیشه تحریم، هدف مستقیم اعلامیهها و فتاوا را سد کردن نفوذ استعمار در ابعاد فرهنگی، سیاسی و اقتصادی ذکر میکند و بدین مطلب اذعان دارد که نویسندگانِ این اعلامیهها به خوبی به نقش بازار خارجی در حیات سیاسی استعمار و نابودی فرهنگ و هویت اسلامی واقف بودند. (همان، ص80) فصل چهارم تحت عنوان «اندیشه تحریم(2) اندیشه تحریم در رسائل سیاسی، از قیام تحریم تنباکو تا نیم قرن بعد از آن» تنظیم شده که به اندیشه تحریم در کتب و رسالههای سیاسی که غالباً توسط علمای دینی نوشته شده، میپردازد. فصل پنجم به «پیوند اندیشه تحریم با خودکفایی و موازنه منفی» اختصاص یافته است. نهضت تحریم به غیر از وجه «سلبی» وجوه «اثباتی» برجستهای دارد که معمولاً از دید محققان پنهان میماند. چرا که یکی از نتایج مهم جنبش تنباکو، تقویت این تفکر بود که جهت رفع وابستگی به بیگانگان، لازم است وسایل مورد نیاز جامعه، در داخل کشور تولید شود. لذا شرکتهای اقتصادی و تولیدی به وجود آمد که یکی از بزرگترین آنها «شرکت اسلامیه» در اصفهان است. این شرکت با هدف تأمین منسوجات مورد نیاز مردم، با تلاش و حمایت علمای اصفهان، به ویژه حاج آقا نورالله و آقانجفی در سال 1316 هـ.ق تأسیس شد و به تدریج شعبههای در داخل و خارج از کشور ایجاد کرد.(همان، ص128) این فصل اسنادِ این شرکت را بررسی می کند. فصل ششم به «جریانشناسی تحریم در تاریخ فکر سیاسی ایران» می پردازد. این فصل به اثرات و نتایج برجسته مطالعه نهضت تحریم برای نسلهای بعد از آن، توجه کرده که برخی از نتایج بدین شرح است: 1- پیدا کردن خط اصیل فکر دینی در مبارزات سیاسی و تحولات اجتماعی سده اخیر ایران؛ 2- شناخت جریانات موازی، کمتر اصیل و یا التقاطی در بستر تاریخی جریان تحریم؛ 3- پیدا کردن بستر سیاسی تحولات عصر جدید و دوران مشرطیت و وقایع بعد از آن؛ 4- نهضتشناسی اسلام و تشیع در مقابله با استعمار و استبداد در ارتباط با رهبری علمای دینی و حضور تودهای مردم کوچه و بازار؛ 5- استعمارشناسی و غربشناسی رهبران و مردم ایران از یکصد سال قبل تا به امروز؛(همان، ص157-158) در فصل آخر، مصاحبههای نگارنده در موضوع تحریم و نقش آن در جنبش مشروطه و نیز تأثیر در نهضتهای اسلامی تاریخ معاصر ارائه و در نهایت اسناد و تصاویری از نهضت تحریم آورده شده است. در مجموع این گونه نتیجهگیری میشود که از حکم تاریخی میرزای بزرگ شیرازی مشهور به حکم تحریم تنباکو تا دهههای بعدی نهضت بیداری اسلامی، ایرانیان به فرهنگ و سیاستی مجهز گردید که میتوانست با ظرفیتهای وجودیاش به زخمهای سطحی و عمیق استعمار بر پیکر ایران التیام بخشیده و زنده بودن و زنده ماندن ملتی را نشان دهد که عدهای میخواستند وانمود کنند، در بیخبری عصر بیخوابی به خوابی گران فرو رفته است. در طلیعه و سپس افق اندیشه تحریم، خودباوری، تولید ملی و اعتماد به نفس ملی در نهضت بیداری اسلامی ایرانیان متولد شده و آرام آرام رشد کرده، رشدی که با همه سیاهیهای فرق ضاله، استعمار غرب و استبداد قاجار و پهلوی از هویت و شخصیت و روح ملی ایرانیان در سایه مذهب اهلبیت عصمت و طهارت؟عهم؟، حمایت و حراست کرده است. بنابر این فکر تحریم در مقام «سلب» و اندیشه خودباوری در مقام «اثبات و ثبوت» نه تنها مقام تاریخی ممتازی در سده اخیر تاریخ سیاسی ایران دارد، بلکه به عنوان شاخصی مهم در نهضت بیداری اسلامی نیز قابل پژوهش مطالعه است. این مهم نه تنها در سطح «نهضت» بلکه در ظرفیتهای «نظامسازی» و «تمدنی» بیداری اسلامی قابل تأمل است و برای همین است که امروز در دهه چهارم انقلاب اسلامی نیز طرح آن از تاریخ گذشته با زمان حال و آیندهپژوهی ما محاوره مینماید؛ محاورهای که هر چه عمیقتر صورت پذیرد، پرسش و جوابهایی را برای زمان حاضر در پی خواهد داشت که صورت مسئله فرامادی ما نیز در افق آن قابل بررسی است. نام نویسنده: بتول یوسفی نشریه معارف رهبری شماره 111 انتهای متن/
95/04/19 :: 03:45
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 26]