واضح آرشیو وب فارسی:برترین ها: روزنامه وقایع اتفاقیه: همين چند روز پيش بود که خبر توافق ايران و عربستان در نشست اوپک در سطح وسيعي در رسانههاي داخلي، منطقهاي و بينالمللي انعکاس يافت. هرچند، دو کشور پيش از نشست الجزاير بهشدت بر مواضع خود پافشاري ميکردند اما سرانجام حاضر به برخي تغييرات در رويکردهاي خود شدند.
اگر بتوان توافق اخير ايران و عربستان در اوپک و منعطفشدن ديدگاههاي دو کشور درباره يکديگر را نوعي چراغ سبز از سوي رياض و تهران تلقي کنيم، اين پرسش مطرح ميشود که آيا طرفين ميتوانند بهسمت تنشزدايي حرکت کنند؟ از طرف ديگر، کنگره آمريکا در روزهاي اخير، وتوي لايحه عدالت عليه حاميان تروريسم از سوي رئيسجمهوري اين کشور را بياثر کرد. اين امر باعث شده است تا برخي از کارشناسان اين نکته را مورد تأکيد قرار دهند که ممکن است عربستان بهصورت تاکتيکي وارد تنشزدايي با ايران شود. از ديد اين کارشناسان، اقدام نمايندگان کنگره آمريکا، نمادي از پايانيافتن ماهعسل چند دههاي رياض- واشنگتن است. براساس اين ديدگاه، عربستان ممکن است بهمنظور تلافي آثار اين مصوبه بهصورت تاکتيکي وارد تنشزدايي با ايران شود و ظرفيتهاي ژئوپلیتيک خود را به رخ آمريکا بکشد. اينکه چنين شرايطي تا چه اندازه قابليت تحقق دارد و آيا اصولا ميتوان شرايطي را متصور بود که عربستان و ايران بهسمت تنشزدايي حرکت کنند، پرسش مهمي است که دراينزمينه مطرح ميشود.
روابط پرتنش دوجانبه
هنوز زمان زيادي از نشست مجمع عمومي سازمان ملل متحد و حملات لفظي مکرر عربستان و ديگر کشورهاي عربي به رويکردهاي ايران نميگذرد. علاوهبراين، پاسخهاي طرف ايراني و مقاله وزير امور خارجه کشورمان در نيويورکتايمز را نيز نميتوان از ياد برد اما آيا دو کشور ميتوانند در سختترين شرايط براي شروع، نقطه آغازي بسازند؟ فرضيه چراغ سبز دادن عربستان به ايران در نشست اوپک از اين منظر ميتواند واقعي جلوه داده شود که در مقاطع پيشين نيز شروع حلوفصل برخي از اختلافهاي تهران و رياض، در زمينه نفتي بوده است. بايد ديد در شرايط کنوني آيا سياستگذاران دو کشور ميتوانند با درک شرايط بسيار پيچيده بينمنطقهاي، اقداماتي در راستاي کاهش تنشها انجام دهند يا خير؟
با وجود تمايلاتي که ممکن است از سوي طرفين در اينباره وجود داشته باشد اما دنيايي از تعارض و درگيري اطراف ايران و عربستان را فراگرفته که رسيدن به تفاهم بين طرفين را با دشواري مواجه کرده است. از يک طرف، ايران و عربستان درحالحاضر داراي روابط ديپلماتيک نيستند و به نظر ميرسد شرايط براي از سرگيري اين مناسبات نيز فراهم نيست. هرچند به عقيده بسياري از ناظران، رخدادن برخي اتفاقات غيرقابل پيشبيني از يک طرف و بهانهجوييها و اقدامات غيراصولي و خصمانه سعودي از طرف ديگر، باعث شد تا رياض روابط خود با تهران را قطع کند اما ترديدي نيست که ترميم اين آسيب بهوجودآمده، زمانبر خواهد بود.
افزايش حوزههاي درگيري در منطقه
سياستگذاران ايراني تلاش کردند با توافق برجام، رويکردهاي کشور به سمتوسويي هدايت شود که سياست خارجي ايران با همه کشورهاي منطقه و جهاني، روابطي مسالمتآميز و بهدور از تنش را تجربه کند. بااينحال، هرچند اين مهم درباره کشورهاي غربي نظير انگلیس رخ داد و دو کشور بهسمت ازسرگيري روابط حرکت کردند اما برجام در زمينه مناسبات ايران با اعراب حاشيه خليجفارس نهتنها فضاي مساعدي به وجود نياورد بلکه به افزودهشدن تنشها نيز انجاميد. کشورهايی نظير عربستان که از شرايط تحريم ايران بهره فراوان ميبردند پس از برجام بهشدت نگران شدند.
نکته ديگر اينکه با پيچيدهترشدن شرايط و بحرانهاي منطقهاي، تنشهاي ايران و عربستان بر سر اين مسائل افزايش یافته است. تهران و رياض، هماکنون دستکم در چهار حوزه عراق، لبنان، سوريه و يمن با يکديگر درگيري دارند و تنشهاي لفظي طرفين، روزبهروز با افزايش بيشتري مواجه ميشود.
مسائل سوريه و بحران در اين کشور عربي به حدي از تنش رسيده که هرگونه چشمانداز براي حلوفصل آن را بسيار تيره و تار کرده و اين درحالي است که ايران و عربستان، دو کشور عمده و تأثيرگذار در اين بحران هستند. تاکنون تلاشهاي آمريکا و روسيه نيز براي پاياندادن حتي موقتي به بحران سوريه با دستاورد مثبتي همراه نبوده و اين موضوع شرايط ثبات در خاوميانه را بيشازپيش به پرتگاه سقوط نزديکتر کرده است. اگر سوريه را بهعنوان کشوري که بحران آن در يد اختيار کامل ايران و عربستان قرار ندارد، تصور کنيم اما قطعا جريان امور در مسائلي نظير يمن و لبنان در اختيار تهران و رياض است و اگر عربها بخواهند، ميتوانند بهسمت رفع تنشها بروند؛ امري که تاکنون رخ نداده است و چشمانداز مساعدي نيز ندارد.
کارشناسان مسائل بينالمللي معتقد هستند ترميم روابط، يک ضرورت است. براساس اين ديدگاه و با توجه به همسايگي و الزامات فراوان ناشي از آن، ترميم روابط تهران و رياض ضرورتي است که بايد از دغدغههاي عرصه سياست خارجي عربستان و ايران باشد زیرا در سختترين شرايط نيز، بايد براي شروع، نقطه آغازي ايجاد کرد.
۱۳ مهر ۱۳۹۵ - ۰۸:۴۰
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: برترین ها]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 28]