محبوبترینها
چگونه با ثبت آگهی رایگان در سایت های نیازمندیها، کسب و کارتان را به دیگران معرفی کنید؟
بهترین لوله برای لوله کشی آب ساختمان
دانلود آهنگ های برتر ایرانی و خارجی 2024
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1845980774
قیام های مردم مشهد در آستانه مشروطیت
واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: قیام های مردم مشهد در آستانه مشروطیت تهران- ایرنا- روزنامه خراسان در صفحه تاریخ گزارشی درباره وقایع و تحولات سیاسی و اجتماعی شهر مشهد، از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی را منتشر کرد.
در این گزارش که در شماره سه شنبه 25 خرداد 1395 خورشیدی به قلم جواد نوائیان رودسری منتشر شده است، می خوانیم: خراسان در آستانه نهضت مشروطیت، به هیچ رو شرایط مساعدی نداشت. خشکسالی‌های پی در پی، هجوم ملخ‌ها به زمین‌های زراعی، نابودی محصولات کشاورزی و وقوع زلزله در برخی مناطق، مانند قوچان، که تلفات سنگینی در پی آورد، وضعیت فاجعه آمیزی را برای مردم خراسان و شهر مشهد به وجود آورده‌بود. با این حال، حکومت قاجار توجهی به شرایط ناگوار مردم نداشت.از سال 1261 تا 1285 هـ.ش، حاکم خراسان 16 بار تغییر کرد. البته دلیل اصلی این تغییرات، پیشنهاد مبلغ بالاتر برای خرید حکومت ولایات از سوی افراد مختلف بود. شاه قاجار حکومت ولایات را، در ازای پول، به افراد مختلف واگذار می‌کرد. بدیهی بود که چنین حاکمی، برای جبران هزینه‌های خرید حکومت، مالیات‌های سنگین‌تری از مردم می‌گرفت. این رویکرد ظالمانه، باعث بروز قیام‌های متعدد مردمی در مشهد شد. قیام‌هایی که همسو با دیگر وقایع آن دوره، در سراسر کشور، زمینه‌ساز شکل‌گیری نهضت مشروطه در ایران شد. برای آنکه بتوانیم نقش مشهد را در انقلاب مشروطه بهتر درک کنیم، باید ابتدا به بررسی اجمالی این قیام‌ها و علل وقوع آنها بپردازیم.** قیام پنج‌ماهه مردم مشهد علیه آصف‌الدولهنخستین جرقه‌های آغاز قیام مردم مشهد در سال 1263 هـ.ش و در زمان حکومت آصف‌الدوله زده شد. او که حکومت خراسان را به مبلغ گزافی از ناصرالدین‌شاه خریده‌بود، برای به دست آوردن ثروت بیشتر، مردم را تحت فشار قرار می‌داد. عدم پایبندی او به شعائر مذهبی و قتل افراد بیگناه، باعث بروز قیام مردمی مشهد در سال 1263 هـ.ش شد. مردم معترض مشهد، ارگ حکومتی(واقع در خیابان امام‌خمینی(ره) فعلی) را محاصره کردند و خواستار برکناری و مجازات آصف‌الدوله شدند. این قیام پنج‌ماه طول کشید.تهدیدهای شاه، در عزم مردم برای ادامه قیام، تأثیری نداشت. ناصرالدین‌شاه ناچار شد آصف‌الدوله را از کار برکنار کند. با این حال، تغییری در وضعیت رفتاری حکام بعدی به وجود نیامد.اعتراض مردم مشهد به واگذاری امتیاز تنباکو یکی دیگر از وقایعی که باعث افزایش نارضایتی از حکومت قاجار و قیام عمومی مردم مشهد شد، واقعه تنباکو بود. پس از رسیدن خبر انعقاد قرارداد رژی، مشهد در زمره نخستین شهرهای کشور بود که مردم آن به انعقاد این قرارداد اعتراض کردند. در نخستین ساعات بعدازظهر روز 13 مهرماه سال 1270هـ.ش، تعدادی از طلاب علوم دینی، در اعتراض به انعقاد قرارداد تنباکو و ورود کارکنان شرکت رژی به مشهد، دست به تظاهرات زدند. واکنش مأموران فتحعلی‌خان صاحب‌دیوان، حاکم وقت خراسان، به این اعتراض، استفاده از زور و سرکوب معترضان بود. با ضرب و جرح طلاب، مردم مشهد در اعتراض به این رفتار، در مسجد گوهرشاد متحصن شدند و کار بالا گرفت. ناصرالدین‌شاه ناچار شد اجرای قرارداد را در مشهد، شش ماه به تأخیر بیندازد و پس از آن نیز، اجرای قرارداد در مشهد اجباری نبود.** مؤیدالدوله، قحطی و بحران ناندوران سه ساله حکومت مؤیدالدوله، یکی از فاجعه‌بارترین دوره‌های تاریخ مشهد بود. وی حکومت خراسان را با پیشکش کردن پنجاه هزار تومان به دست آورد. مؤیدالدوله که پسرعمو و داماد ناصرالدین‌شاه بود، برای گرفتن زهر چشم از مردم مشهد، به محض ورود دستور داد ده نفر بیگناه را در ملأ عام اعدام کنند. بحران نان در مشهد، با بروز خشکسالی در خراسان و رفتارهای ناشایست والی، به اوج خود رسید. مؤیدالدوله و وزیرش، نصیرالسلطنه، گندم و ارزاق عمومی را احتکار می‌کردند و گاه تا پنج برابر قیمت معمول، به مردم می‌فروختند. در زمان او زلزله قوچان روی داد. مؤیدالدوله به جای رسیدگی به امور مردم این شهر، با خدم و حشم به قوچان رفت و از هر خانه‌ای که از آسیب مصون مانده بود، پنج تومان عوارض دریافت کرد و به مشهد بازگشت. رفتار ستمگرانه او، کاسه صبر مردم را لبریز کرد و قیام عمومی بهار سال 1272 هـ.ش را رقم زد. با وجود سرکوب این حرکت، مردم مشهد سال بعد نیز، علیه ستمگری‌های او قیام کردند. اما مؤیدالدوله با پشتیبانی همسرش افسرالسلطنه به حکومت خود ادامه داد، تا اینکه وخامت اوضاع خراسان و به ویژه شهر مشهد، باعث عزل او شد. دوران حکومت او، سرآغاز قحطی و بحران نان در مشهد بود.رفتار بی‌شرمانه آصف‌الدوله و قیام عمومی سال 1284 هـ.شگرسنگی مردم و نایابی ارزاق عمومی، باعث قیام‌های مکرر مردم مشهد، علیه حکومت قاجار شد. در زمان حکومت نیرالدوله، گرسنگی در مشهد بیداد می‌کرد. این وضعیت باعث تحصن جمع زیادی از مردم در حرم مطهر امام‌رضا(ع) شد. با اوج‌گیری اعتراضات، قیام عمومی مشهد در سال 1282هـ.ش، شکل گرفت. این قیام که از آن با عنوان «انقلاب مشهد» یاد شده‌است، با اجیر شدن هشت‌هزار نیروی مزدور نظامی توسط نیرالدوله سرکوب شد. جالب این‌جاست که او می‌توانست هزینه سنگین استخدام نیروی نظامی را برای آرام کردن شرایط و توزیع ارزاق عمومی در مشهد، صرف کند، اما از انجام این‌کار خودداری کرد.با ورود مجدد آصف‌الدوله شاهسون به عنوان حکمران جدید خراسان به مشهد، شرایط وخیم‌تر شد. خشکسالی امان مردم را بریده‌‌بود، اما آصف‌الدوله برای رسیدن به اهداف مالی خود، 5 تومان مالیات را به 20 تومان افزایش داد. مردم که از پرداخت این مالیات سنگین ناتوان بودند، از او خواستند تا با آنها مدارا کند، اما او در سال 1284هـ.ش، دست به اقدامی شرم‌آور زد. اقدامی که زمینه‌ساز بروز قیام عمومی گسترده‌ای در مشهد شد. آصف‌الدوله دستور داد در ازای گرفتن مالیات از مردم برخی مناطق خراسان، دختران آنها را به اسیری بگیرند و به ترکمانان ماوراءالنهر بفروشند. پیامد این عمل بی‌شرمانه، قیام عمومی مردم خراسان و به ویژه مشهد بود.روز سوم اردیبهشت‌ماه سال 1284هـ.ش، جمع زیادی از مردم مشهد، با هدایت طلاب، در اعتراض به رفتارهای حاکم و گرانی و نایابی ارزاق، به سمت دارالحکومه مشهد حرکت کردند. با نزدیک شدن مردم به دارالحکومه، مزدوران آصف‌الدوله به سمت مردم شلیک کردند و ده‌ها نفر را به قتل رساندند. کار به همین‌جا ختم نشد. مأموران آصف‌الدوله به تعقیب معترضان پرداختند و پس از ورود آنها به حرم مطهر امام‌رضا(ع) وارد حرم شدند و به تیراندازی به سمت مردم ادامه دادند. تعدادی از گلوله‌های مأموران به گنبد حرم مطهر و ایوان‌ها اصابت کرد. زمانی که خبر این واقعه به تهران رسید، اوضاع را به شدت متشنج کرد. آیت‌ا...طباطبایی بر فراز منبر ضمن اعلام این خبر به مردم، به شدت گریه کرد. واقعه حمله مأموران آصف‌الدوله به حرم مطهر امام‌رضا(ع) یکی از وقایعی بود که زمینه‌ساز شکل‌گیری جنبش مشروطه شد و می‌توان آن را در ردیف وقایعی مانند به چوب بستن بازرگانان تهرانی و ماجرای مسیونوز بلژیکی، برای ترغیب مردم به قیام علیه ظلم و استبداد، دانست.** مشهد پس از پیروزی جنبش مشروطهجنبش مشروطه با حضور گسترده همه مردم ایران به پیروزی رسید. مردم خراسان و به ویژه مشهد نیز، نقش مؤثری در پیروزی این جنبش داشتند. قیام‌های متعددی که طی سال‌های منتهی به پیروزی نهضت مشروطه، در شهر مشهد روی داده بود، مردم این شهر مقدس را به پیشگامان عرصه مبارزه علیه استبداد تبدیل کرده‌بود.با این‌حال، به دلیل فشارهای ناشی از سرکوب قیام‌هایی که روی داده‌بود، نهادهای مربوط به نظام مشروطه، دیرتر از سایر نقاط کشور در مشهد شکل گرفت، اما اخبار مبارزات و قیام‌های گسترده مردم این شهر، توسط زائران بارگاه امام رضا(ع)، به سایر نقاط کشور منتقل می‌شد و در تهییج افکار عمومی، برای مبارزه با استبداد و رسیدن به عدالت و برابری نقش مؤثری داشت. دکتر «یوسف متولی حقیقی» در کتاب ارزشمند «تاریخ معاصر مشهد»، جمعیت کم مشهد و دوری از کانون‌های سیاسی ترویج‌کننده مشروطیت را از عواملی می‌داند که سبب تأخیر ورود نهادهای نظام مشروطه به مشهد شده‌است. با این وجود، نهادهای مدنی در مشهد، پس از پیروزی انقلاب مشروطه، به سرعت شکل گرفت و نقش مهمی را در آگاهی عمومی نسبت به حوادث جاری کشور ایفا کرد. نخستین گام مردم مشهد در مسیر رسیدن به حکومت مردمی، انتخاب نمایندگان این شهر در نخستین دوره مجلس شورای ملی بود.** نخستین نمایندگان مشهد در مجلس شورای ملیبر اساس اولین قانون انتخابات ایران، که پس از امضای فرمان مشروطیت به تصویب جمعی از نمایندگان ملت رسیده‌بود، 1300 نفر از افراد واجد شرایط، در مدت ده روز، 200 نفر را برای انتخاب نمایندگان مشهد در دوره اول مجلس شورای ملی برگزیدند. این 200 نفر نیز از میان 6 نامزد نمایندگی، چهار نفر را انتخاب و معرفی کردند. حاج میرزاعلی آقای مجتهد از سوی علما، سیدعبدالحسین شهشهانی از سوی پیشه‌وران، میرزا علی‌نقی ناظم آستانه از سوی بزرگ مالکان و آقارضا رئیس‌التجار از سوی بازرگانان به نمایندگی برگزیده شدند. این افراد دو روز بعد از انتخاب توسط مردم، به سمت تهران حرکت کردند. آنها نخستین نمایندگان مردم مشهد در مجلس شورای ملی بودند. با کوشش این افراد زمینه عزل آصف‌الدوله، حاکم مستبد و خونریز مشهد فراهم شد. نمایندگان مشهد موفق شدند سردار معزز بجنوردی را از فرماندهی نیروهای نظامی خراسان عزل و به دلیل همکاری در واقعه بی‌شرمانه اسارت و فروش دختران روستایی، محاکمه کنند.** شکل‌گیری نهادهای مدنی در مشهدنخستین انجمن‌های مردمی در مشهد، با الگو گرفتن از انجمن‌های مشابه در تهران و تبریز شکل گرفت. پس از پیروزی نهضت مشروطه، جمعی از مردم مشهد با تحصن در مسجد گوهرشاد، خواستار تشکیل انجمن‌های ولایتی شدند. با تأیید تعدادی از علما، کار برگزاری انتخابات ایالتی خراسان آغاز شد و انجمن ایالتی خراسان با عنوان رسمی «انجمن معدلت رضوی» شکل گرفت. با شروع به کار انجمن ایالتی خراسان در منزل میرزا حبیب خراسانی، اداره شهر مشهد از اسفندماه سال 1286هـ.ش، رسما به نمایندگان مردم واگذار شد. جلسات هفتگی انجمن، روزهای یکشنبه، چهارشنبه و پنجشنبه تشکیل و به امور مردم رسیدگی می‌شد. انجمن ایالتی به سرعت کنترل اوضاع را به دست گرفت و امنیت را در مشهد و سایر مناطق خراسان برقرار کرد. رویکرد اجتماعی «انجمن معدلت رضوی» نیز درخور توجه بود. اعضای انجمن در راستای منافع عمومی و جلوگیری از گسترش منکرات در سطح جامعه، مراکز مصرف مواد مخدر(شیره‌کش‌خانه‌ها) را تعطیل و از گسترش مصرف این مواد افیونی جلوگیری کردند. همزمان با تشکیل انجمن ایالتی، انتخابات «انجمن بلدی» (شورای شهر) مشهد نیز در دی‌ماه سال 1286 هـ.ش برگزار و منتصرالملک به عنوان نخستین رئیس شورای شهر مشهد انتخاب شد.** تشکیل انجمن‌های مردم‌نهاد در مشهدافزون بر تشکیل نهادهای مدنی رسمی در مشهد، پس از پیروزی نهضت مشروطه، انجمن‌های مردم نهاد نیز تشکیل شد. «انجمن خیریه سعادت» که با همت ملک‌الشعرای بهار و جمعی از روشنفکران مشهدی به وجود آمد، یکی از این انجمن‌های مردم نهاد بود.این انجمن علاوه بر چاپ روزنامه‌ای مخفی با عنوان «خراسان»، به فعالیت‌های گسترده فرهنگی و امور خیریه (مانند تأسیس مدارس، کتابخانه‌ها و توسعه مراکز بهداشتی و درمانی )، برای بالا بردن سطح فرهنگی و فکری جامعه می‌پرداخت. از دیگر انجمن‌های فعال مشهد در این دوره، می‌توان به «انجمن رضوی» (متشکل از کارکنان آستان قدس رضوی)، «انجمن اثنی‌عشری» و «جمعیت مجاهدین» اشاره کرد.** انتشار روزنامه در مشهددر آن دوران، روزنامه‌ها نقش مؤثری در روشنگری و آموزش مفاهیم مدنی به مردم داشتند. نخستین روزنامه مشهد با عنوان «ادب»، توسط ادیب‌الممالک فراهانی و همزمان با پیروزی نهضت مشروطه منتشر شد. این روزنامه نقش مؤثری در ترویج اندیشه‌های سیاسی نوین در میان مردم داشت. با تشکیل انجمن‌های مردمی و گسترش تشکیلات و نهادهای مدنی در مشهد، انتشار روزنامه، به عنوان ارگان این انجمن‌ها، شتاب بیشتری گرفت. همان‌طور که اشاره شد، نخستین روزنامه از این قبیل، توسط انجمن سعادت مشهد منتشر شد. ملک‌الشعرای بهار و دوستانش در این انجمن، روزنامه مخفی «خراسان» را برای انتشار افکار مشروطه‌خواهی در سال 1286 هـ.ش، منتشر کردند. دو سال بعد، در سال 1288هـ.ش، روزنامه‌ای به همین نام توسط سیدحسن اردبیلی به صورت رسمی در مشهد منتشر شد. ملک‌الشعرای بهار یکی از مهم ترین فعالان عرصه مطبوعات در مشهد بود. وی با انتشار روزنامه بهار و پس از آن نوبهار، سهم مهمی در گسترش این حوزه از فعالیت‌های فرهنگی در خراسان داشت. *منبع: روزنامه خراسان**گروه اطلاع رسانی**9117**2002
25/03/1395
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایرنا]
[مشاهده در: www.irna.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 40]
-
گوناگون
پربازدیدترینها