واضح آرشیو وب فارسی:قم پرس: تکامل مهم ترین عاملی است که سبب شده اعضای خانواده افعی ها، ازجمله افعی قفقازی بتوانند با استفاده از روش های فوق العاده موثر و سریع، سم خودشان را به طعمه تزریق کنند و آن را از پا درآورند. زمانی که مار حمله می کند، سرعتش آنقدر زیاد است که شاید حتی در تصور نگنجد. مارها می توانند در لحظه ای که پلک می زنید، چهار بار حمله کنند و جالب اینجاست که اگر انسان با چنین سرعتی حرکت کند، هوشیاری خود را از دست می دهد. تقریبا همه مارها چنین نیروهای خارق العاده و شگفت انگیزی دارند. این در حالی است که متاسفانه اغلب انسان ها نه تنها کوچک ترین آشنایی با این دنیای اعجاب انگیز ندارند، بلکه به اشتباه مارها را دشمن می پندارند. صبورترین شکارچی های دنیا مارهای زنگی ( Rattle-snakes ) گروه بزرگ و خاصی از مارهای سمی هستند که در انتهای دم خود، زائده ای جغجغه مانند از جنس پولک دارند و از آن برای اخطار به دشمنان شان استفاده می کنند. آنها را می توان از صبورترین شکارچیان دنیا قلمداد کرد. مارهای زنگی در شمال و جنوب آمریکا زندگی می کنند و بیشترین میزان تراکم آنها نیز مربوط به نواحی جنوب غربی ایالات متحده آمریکا و شمال مکزیک است. در ایالت آریزونای آمریکا 13 گونه مختلف از مارهای زنگی یافت می شود. افعی قفقازی تنها عضو از زیرخانواده مارهای زنگی ( Crotalinae ) در ایران است، اما این گونه با خویشاوندان آمریکایی خود که با نام ( Rattle Snakes ) شناخته می شوند، تفاوت دارد؛ زیرا دم افعی قفقازی زائده مذکور را ندارد؛ هر چند ممکن است گاهی انتهای دم خود را بلرزاند. افعی قفقازی یا افعی حفره دار قفقازی، زیرگونه ای منحصربه فرد از خانواده افعی ها ( Viperidae ) است که محققی به نام نیکولسکی در سال 1916 میلادی (1295 هجری شمسی) آن را شناسایی کرد. تکامل مهم ترین عاملی است که سبب شده اعضای خانواده افعی ها، ازجمله افعی قفقازی بتوانند با استفاده از روش های فوق العاده موثر و سریع، سم خودشان را به طعمه تزریق کنند و آن را از پا درآورند. ساختار استخوانی پیچیده و نامتعارف سر افعی ها و دندان های نیش بلند، توخالی و برگشته شان، مهم ترین تاثیر را در زمان شکار دارد. دامنه پراکنش گونه اصلی افعی قفقازی از سواحل شمال شرقی دریای خزر آغاز و به سمت نواحی استپی قزاقستان، شمال ترکمنستان، شمال ازبکستان، قرقیزستان، شمال تاجیکستان، شمال غربی چین، بخش اعظم مغولستان، شمال غربی منچوری و جنوب سیبری امتداد می یابد. البته زیرمحدوده هایی ایزوله در جنوب دریای خزر، شمال شرقی ایران، جنوب ترکمنستان، شمال غربی و شمال شرقی افغانستان، گانسو (از استان های چین)، جنوب شرقی مغولستان، شمال ایالت های شانکسی و هبِی چین نیز گزارش شده است. در حالی که زیرگونه مورد نظر G.h.caucasicus فقط در جنوب شرقی آذربایجان، شمال ایران، جنوب ترکمنستان و شمال غربی افغانستان پراکنش دارد. افعی قفقازی در ایران به صورت گسترده مشاهده می شود. سمنان، تهران، البرز، قزوین، گیلان، مازندران، گلستان، شمال خراسان و خراسان رضوی ازجمله نواحی ای هستند که می توان این زیرگونه منحصربه فرد را در آنها سراغ گرفت. لار، دماوند، افجه، کوهستان فیروز، خوان احمد، کندوان، طالقان، برغان، رودبار، چهل دختر، گنبد کاووس، گرگان و کلاردشت از مناطقی هستند که امکان مشاهده این زیرگونه در آنها زیاد است. سرعت فراتر از تصور بر اساس تازه ترین تحقیقی که مارس 2016 (اسفند 1394) انجام شد، این نتیجه به دست آمد که حمله مار به طور متوسط حدود 44 تا 70 میلی ثانیه طول می کشد؛ در حالی که مدت زمان یک بار پلک زدن عادی چشم انسان حدود 200 میلی ثانیه است. یک مار جسور در کمتر از پلک زدن عادی چشم انسان، می تواند چهار بار حمله کند. در نتیجه، مارها خیلی بیشتر از آنچه ما تصور می کنیم، بی نظیر و خارق العاده هستند؛ زیرا قادرند بدن خودشان را سریع تر از هر عضو بدن ما حرکت دهند. دیوید پنینگ، از محققان دانشگاه لوئیزیانا که ماه ها به مطالعه مارهای زنگی پرداخته، در مصاحبه با بخش علمی بی بی سی می گوید: اساسا طعمه در مواجهه با مارها بویژه مارهای زنگی شانس زیادی ندارد، زیرا از شکارچیانی صحبت می کنیم که خیلی پیش از آن که طعمه حتی حضورشان را حس کند، به آن حمله کرده اند. این فقط مارهای زنگی نیستند که تا این اندازه سریع عمل می کنند. از مجموع 3500 گونه ماری که روی کره زمین شناسایی شده و در بین آنها افعی های خیلی کوچک و پیتون های خیلی بزرگ را هم می توان سراغ گرفت، تعداد خیلی معدودی مورد مطالعه قرار گرفته اند. تحقیقاتی نیز که تاکنون انجام شده، حاکی است که اکثر مارها از چنین قدرت های استثنایی برخوردار هستند. رازهای موفقیت در شکار ریشه این قابلیت ها را باید در فیزیولوژی منحصربه فرد مارها که در میلیون ها سال تکامل یافته، جستجو کرد. مهم ترین نکته قابل تعمق این است که مارها عضلات خیلی زیادی دارند. برای مثال، بدن انسان چیزی بین 700 تا 800 ماهیچه دارد، در حالی که این رقم در مارها به 10 هزار تا 15 هزار می رسد. هنوز مشخص نیست مارها دقیقا چطور این ماهیچه ها را به کار می گیرند. برخی محققان باور دارند که همه این ماهیچه ها با یکدیگر ارتباط دارند و انرژی ای که پیش از حمله تولید می شود، شبیه یک طناب پلاستیکی توزیع می شود، اما این فرضیه هنوز به طور قطع تائید نشده است. نکته گیج کننده ای هم در مورد مارها وجود دارد و آن این است که نیرویی که مارها در زمان حمله دارند، فشار غیرقابل تصوری را به بدن آنها وارد می کند، به طوری که سایر موجودات زنده و ازجمله انسان ها نیز در عمل، قادر به تحمل چنین فشاری نیستند. نتایج تحقیقات آقای پنینگ و همکارانش ثابت کرده، مارها زمانی که به سوی طعمه حمله می کنند، فشاری بیشتر از 30 برابر نیروی جاذبه را متحمل می شوند در حالی که خلبانان جنگنده ها آموزش می بینند، چطور اعضای بدنشان را در فشار حدود هشت برابر جاذبه ـ آن هم فقط در زمان مانورهای خیلی خاص و در مدت خیلی محدود ـ کنترل کنند. لازم به ذکر است که فشار بالای ده برابر نیروی جاذبه، منجر به عدم هوشیاری خلبانان آموزش دیده می شود. معجزه خلقت مارها بعضی آفتاب پرست ها و برخی سمندرها این قابلیت را دارند که زمان حمله، زبان خود را با سرعت به سمت طعمه پرتاب و آن را شکار کنند. دیوید پنینگ می گوید: سرعت پرتاب زبان آفتاب پرست ها و سمندرها از مارها خیلی بیشتر است، اما تفاوت کلیدی این است که زبان سمندر و آفتاب پرست حرکت می کند؛ در حالی که در مارها مغز هم حرکت می کند. همه ما می دانیم که مغز نمی تواند در سرعت های بالا عملکرد خودش را حفظ کند و دوام بیاورد؛ زیرا مغز حساس ترین اندام هر موجود زنده، بویژه نسبت به سرعت است. این ها باعث می شود معجزه خلقت مارها بیشتر نمایان شود. در خلبانان حرفه ای این اتفاق در سرعت های بالا می افتد که خون با فشار به سمت پاها می رود و در عمل، مغز از مهم ترین فاکتور حیات بخش، یعنی اکسیژن محروم می ماند. اگر این اتفاق خیلی سریع رخ دهد، خون نمی تواند سریع و به اندازه کافی به مغز برگردد و به همین علت، سطح هوشیاری بشدت افت می کند. جالب اینجاست که مارها این شرایط را حتی در سرعت های خیلی بیشتر نه تنها به طور کامل مدیریت می کنند، بلکه چه در زمان حمله و چه حتی بعد از آن کنترل کامل بر اعمالشان دارند. توجیه این عملکرد خارق العاده و راز آن نیز احتمالا در ساختار بی نظیر جمجمه آنهاست. دیوید پنینگ می گوید: جمجمه مارها به شکل غیرقابل باوری متحرک است. مفاصل خیلی زیاد و در عین حال، مختلفی در جمجمه مارها قرار دارد که به آنها اجازه می دهد، تحرک و پویایی شان را در زمان لازم حفظ کنند. احتمالا به همین دلیل، وقتی قسمتی از سر مارها به چیزی برخورد می کند، فشار ناچیزی را جذب می کند و مار می تواند تاثیر ضربه را راحت تر قبول کند. در حال حاضر، دانشمندان در تلاش هستند، چگونگی عملکرد اسکلت و سیستم عصبی مارها را در موقعیت های سخت مورد مطالعه قرار دهند. هدف از این مطالعات، بهره گیری از اطلاعاتی است که می تواند در زمان های بحرانی ما انسان ها را نیز یاری کند. بدیهی است، مغز ما قادر به تحمل شرایطی مشابه شرایط مارها نیست، اما اگر بتوانیم راز خارق العاده مارها را کشف کنیم، این مساله در آینده به ما خیلی کمک خواهد کرد. دو سال بقا بدون غذا از مهم ترین ویژگی های مارهای زنگی، علاقه آنها به زندگی انفرادی است. آنها اغلب عادت دارند، مدت مدید در گوشه ای چنبره بزنند و منتظر وعده غذایی بعدی شوند. تحقیقات نشان داده اگر لازم باشد، مارهای زنگی حتی می توانند تا دو سال هم بدون غذا سر کنند؛ اما زمانی که فرصت مقتضی دست دهد، قطعا آن را از دست نمی دهند. مارهای زنگی از کارآمدترین و کشنده ترین گوشتخواران روی زمین هستند که درست مانند همه مارها، اولین و موثرترین سلاحشان بزرگی یا قدرت نیست؛ بلکه از سرعت خارق العاده به بهترین شکل ممکن استفاده می کنند. منبع: جام جم
چهارشنبه ، ۱۲خرداد۱۳۹۵
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: قم پرس]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 24]