محبوبترینها
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
در خرید پارچه برزنتی به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1827027705
از مبارزه با استعمار انگلیس تا مقابله با استبداد پهلوی - دولت بهار
واضح آرشیو وب فارسی:دولت بهار: دولت بهار: کاشانی درد ملت و دیانت را به خوبی می فهمید و چاره کار را نیز می دانست. ازهمین رو به عنوان دشمن قسم خورده استعمارگران سال ها حبس و تبعید و آزار را به جان خرید و انگلیسی ها را در عراق و ایران با شکست های سهمگینی مواجه کرد.به گزارش دولت بهار، روز 25 اردیبهشت 1327 به دنبال اعلام تأسیس دولت اسرائیل در سرزمین فلسطین آیت الله سیدابوالقاسم کاشانی طی اعلامیه ای شعارهای دروغین سازمان ملل را در طرفداری از ملل مظلوم برملا کرد و رأی آن را در تقسیم سرزمین فلسطین محکوم کرد. زندگانی پرافتخار روحانی مبارز و مرجع عالیقدر تشیع، سیدابوالقاسم کاشانی(ره) شباهت عجیبی با جابر ابن عبدالله، صحابی بزرگ پیامبر اسلام(ص)، و اهل بیت او علیهم السلام دارد؛ که خود نیز از سلاله آنان بود. او از همان ایام جوانی در رکاب پدر به مبارزه و جهاد علیه دشمنان پرداخت. شهادت پدرش در این جنگ و جهاد، نه تنها او را دلسرد نکرد بلکه وی را پرشورتر و با اراده تر از پیش در صف نخست جهاد با انگلیس قرار داد؛ چنان که انقلاب اسلامی عراق به رهبری مرحوم میرزامحمدتقی شیرازی اعلی الله سهم عمده ای از پیروزی خود را مدیون مبارزات او بود... زندگانی پرافتخار روحانی مبارز و مرجع عالیقدر تشیع، سیدابوالقاسم کاشانی(ره) شباهت عجیبی با جابرابن عبدالله، صحابی بزرگ پیامبر اسلام(ص)، و اهل بیت او علیهم السلام دارد؛ که خود نیز از سلاله آنان بود. او از همان ایام جوانی در رکاب پدر به مبارزه و جهاد علیه دشمنان پرداخت. شهادت پدرش در این جنگ و جهاد، نه تنها او را دلسرد نکرد بلکه وی را پرشورتر و با اراده تر از پیش در صف نخست جهاد با انگلیس قرار داد؛ چنان که انقلاب اسلامی عراق به رهبری مرحوم میرزامحمدتقی شیرازی اعلی الله سهم عمده ای از پیروزی خود را مدیون مبارزات او بود. کاشانی درد ملت و دیانت را به خوبی می فهمید و چاره کار را نیز می دانست. ازهمین رو به عنوان دشمن قسم خورده استعمارگران سال ها حبس و تبعید و آزار را به جان خرید و انگلیسی ها را در عراق و ایران با شکستهای سهمگینی مواجه کرد. درواقع حوادث سرنوشت ساز بسیاری در زمان او رقم خورد و به ویژه پایداریهای وی در پارلمان، رنگ و بوی بازگشت به اصالت های مشروطه را داشت. آیت الله کاشانی گرچه خود روحانی عالم و وارسته ای بود که شان مرجعیت یافته بود اما هیچگاه رساله ای ارائه نداد بلکه او در کوران مبارزات ملت ایران در مقابل استبداد و استعمار، خلائی احساس می کرد که تلاش در راستای پرکردن آن را هیچ کمتر از موقعیت اجتهاد دینی نمی دانست. رهبری و زعامت سیاسی ــ دینی مردم ایران و پرداختن به مسائل مربوط به مجلس شورای ملی در آن زمان نقشهای پرمخاطره و حساستری به شمار می آمد که به سرنوشت ملت و دیانت مربوط می شد و ای بسا کوتاهی و اهمال در آن اثری از ایران و اسلام باقی نمی گذاشت. به همین مناسبت نیز بسیاری از رویدادهای مهم این دوره از تاریخ معاصر ایران با مجاهدات و مبارزات آیت الله کاشانی گره خورده است و در حقیقت تشکیل جبهه گسترده و مستحکمی از گروهها و شخصیتهای مبارز در مقابل استعمار و استبداد مرهون رهبریها و مجاهدات اوست. فدائیان اسلام که فقدان آنها خلأ بزرگ و محسوسی در مبارزات یک ملت محسوب می شد، درواقع در سایه هدایتها و حمایتهای او راه و روشی کارساز و ارزشمند در پیش گرفتند. همچنین جبهه ملی در کنار وی احساس اصالت و استواری می کردند. از سوی دیگر دولتهای فرمایشی شاه نیز از حضور او در هراس بودند. درواقع باوجود شخصیتی همچون کاشانی بود که تصویب قراردادهای استعماری مانند قرارداد ننگین گس ــ گلشائیان در مجلس وجود نداشت. در این دوره بود که ترور هژیر وزیر دربار شاه، استعفای منصور از نخست وزیری، ترور رزم آرا نخست وزیر نظامی و مستبد شاه توسط فدائیان اسلام و پیروزی مردم در ملی کردن صنعت نفت رویدادهای مهمی بودند که شاه و اربابان او را به ناکامی انداخت. پیروزی های ملت ایران در مقابل انگلیس در رادیوها و روزنامه های سراسر جهان مورد تفسیر قرار می گرفت و عموم آنها آیت الله کاشانی را رهبر بلامنازع این رویدادها معرفی کردند. در شناخت او و حوادث روزگارش به استقبال تاریخ می رویم که مقاله حاضر به همین لحاظ فراروی شما عزیزان ارجمند قرار گرفته است. آیت الله سیدابوالقاسم کاشانی، فرزند مرحوم آیت الله العظمی حاج سیدمصطفی کاشانی، در سال1300.ق در تهران ولادت یافت. او در پانزده سالگی به عراق رفت و در حوزه علمیه نجف به درس و بحث پرداخت. وی پس از طی دروس سطح از محضر اساتیدی چون آیت الله آخوندملاکاظم خراسانی و آیت الله حاج میرزاحسین میرزاخلیل در جوانی به درجه اجتهاد نایل گردید و از مراجع بزرگ وقت مثل آیت الله میرزامحمدتقی شیرازی، آیت الله شریعت اصفهانی و آیت الله حاج اسمعیل صدر اجازه اجتهاد دریافت کرد.[i] ایشان دربیست وسوم اسفندماه سال1340 پس از سالها مجاهدت و مبارزه با استعمار در تهران دار فانی را وداع گفت. آیت الله کاشانی بر این عقیده بود که اسلام، دینی اجتماعی و جامع است، سیاست از دیانت جدا نیست و علمای اسلامی باید همچون پیشوایان بزرگ صدر اسلام در امور اجتماعی پیشقدم بوده و در راستای تامین زندگی عامه و مبارزات اجتماعی و سیاسی پرچمدار روشنگری باشند. با آغاز جنگ جهانی اول که عراق به اشغال استعمارگران درآمده بود، علمای بزرگ تشیع و از جمله پدر آیت الله کاشانی با صدور فتوای جهاد نیروهای ملی و عشایر را علیه انگلیس به جنگ برانگیخته و این جهاد چهارده ماه به طول انجامید. در همین جنگ بود که آیت الله حاج سیدمصطفی، پدر آیت الله کاشانی، به شهادت رسید. آیت الله کاشانی بااینکه آن زمان در عراق به سر می برد،[ii] اما وضع ایران و انعقاد قرارداد1919 وثوق الدوله را نیز از نظر دور نداشته بود و هنگامی که احمدشاه از طریق عراق به مسافرت اروپا می رفت، کاشانی جوان به نمایندگی از جانب علمای مقیم عراق به شرایط ایران و انعقاد قرارداد استعماری1919 شدیدا اعتراض کرده و لغو آن را خواستار شد. شاید در اثر همین مخالفت بود که احمدشاه قرارداد را تایید نکرد و در مسافرت به انگلیس هم تاکید نمود که بررسی و تصویب قرارداد از وظایف مجلس است و شاه در این زمینه اختیاری ندارد. آیت الله کاشانی در فاصله زمانیِ مجلس ششم تا دوازدهم، باوجوداین که استبداد رضاخانی بر کشور حاکم بود و مجلس به صورت تشریفاتی تشکیل می شد، علما را به دخالت در سیاست و توجه به تشکیل مجلس معتبر ترغیب نموده و در این راستا نامه هایی به علمای شهرستانها می نوشت. ایشان در نامه ای به مورخ1306.ش ــ که یکی از اسناد قابل توجه مبارزاتی روحانیت به شمار می رود ــ خطاب به حاج میرزامهدی مجتهد زنجانی که از شاگردان آخوند خراسانی بوده و در زنجان می زیسته است و احتمالا همدرس خود آیت الله کاشانی در نجف بوده، ضمن اشاره به این که ناآگاهی عمومی و عدم توجه روحانیت به مسائل مجلس باعث شده این «مرکز ثقل مملکت و مقدر تقدیرات ملت» از سوی اشخاص فاسد، طماع، بی دین و اجنبی پرست مورد استفاده سوء قرار گیرد، بر توجه وی و دیگر حجج اسلام به این مهم تاکید داشت و اصرار می ورزید که علاج کار در قبضه کردن مجلس است. زمانی که جنگ جهانی دوم شروع شد، گرچه ایران همچون زمان جنگ جهانی اول اعلام بیطرفی کرد اما روسیه و انگلیس با ادعایی مشابه آنچه در زمان جنگ جهانی اول مطرح شد، ایران را اشغال کردند. آیت الله کاشانی تجاوز اشغالگران و صدمات وارده بر کشور و مردم را برنتافت و همان گونه که در زمان جنگ جهانی اول در عراق با اعلام جهاد به مقابله علیه انگلیس پرداخته بود، این بار نیز درصدد برآمد یک تشکل اسلامی را برای جنگ با متجاوزان سامان دهد. مجلس سیزدهم پایان گرفته بود و باید مجلس دوره چهاردهم شکل می گرفت. تبعات جنگ در قالب قحطی، بیماری، عدم امنیت و گرانی، مردم را گرفتار ساخته بود و دولتهای موقتی که در کشور تشکیل می شدند، هرکدام بیش از چندماه دوام نمی آورد. آیت الله کاشانی در اعلامیه ها و سخنرانیهایشان برای اجتماعات، مکررا مردم را به این اوضاع آشفته متوجه ساخته و علیه وضعیت موجود به تحریک وامی داشت. استعمارگران متوجه بودند که انقلاب1920 عراق به پشتوانه مبارزات مسلحانه ضداستعماری علمای اسلام انجام گرفت و حتی رهبری عملیات نظامی را علما بر عهده داشتند[iii] و لذا بیم آن می رفت که با خطر بزرگی در خاورمیانه مواجه گردند. استعمار انگلیس که اکثر ممالک اسلامی را مستقیم یا غیرمستقیم در اختیار داشت، سعی نمود جهات اسلامی مبارزه را ریشه یابی نماید و بینش اسلامی را با نیرنگ، فریب، شایعه پراکنی و حتی ایراد اتهام به مراجع از حوزه سیاست کشورهای اسلامی دور نگاه دارد. این مساله باعث شد روحانیان مبارزی چون آیت الله کاشانی که توانسته بودند نیروهای استعمارگر انگلیس را در عراق به شکست وادارند، نتوانند در شرایط سلطه دیکتاتوری رضاخان تا شهریور1320 به توفیقی دست یابند و توده های مردم را برای مبارزه با استعمارگران مجهز و مهیا نمایند. اما اینک در شرایط حذف دیکتاتور و اشغال کشور توسط اشغالگران، آیت الله کاشانی پس ازآن که پدر ایشان در تهاجم انگلیسیها به شهادت رسیده بود و به علاوه خود وی نیز درواقع پس از محکومیت به اعدام در عراق از سوی نیروهای اشغالگر، به ایران آمده بود، سعی می کرد این بار آتش جنگ علیه استعمار انگلیس را در ایران برافروزد. بنابراین انگلیسیها درصدد بودند به هرنحوممکن او را از صحنه سیاسی ایران خارج سازند. اما این روحانی مبارز، علیرغم دشواریهای موجود بر سر راه دخالت روحانیت در سیاست، فعالیت خود را در راستای بیداری مردم شدت بخشید و کم کم مبارزات او ابعاد وسیع تری به خود گرفت. ارتش اشغالگر انگلیس که جمعی را به بهانه ارتباط با آلمانیها بازداشت کرده بود، درصدد برآمد این دشمن دیرین و سرسخت خود را نیز دستگیر کند. به همین منظور، در خرداد1322 تعدادی از افسران انگلیسی به منزل آیت الله کاشانی هجوم بردند اما موفق به دستگیری او نشدند. پس از آن، آیت الله کاشانی مدتی مبارزات خود را به صورت مخفیانه انجام می داد تااینکه در آستانه انتخابات دوره چهاردهم دستگیر گردید. مردم در واکنش به این اقدام، او را به نمایندگی تهران انتخاب نمودند[iv] اما متفقین اشغالگر بازهم حاضر نشدند ایشان را آزاد کنند و وی همچنان در زندان اشغالگران باقی ماند. آنان حتی اسم او را از فهرست نمایندگان مجلس حذف نمودند و نمایندگان مجلس چهاردهم که بیشترشان عوامل بیگانه بودند، در برابر این دخالت آشکار بیگانگان سکوت کردند. آیت الله کاشانی سرانجام پس از بیست وهشت ماه حبس و تبعید با پایان یافتن جنگ جهانی دوم آزاد شد. ایشان در مدت زندان به دلیل روحانی بودن و سابقه مبارزاتی، بیشترین فشارها را از سوی نیروهای اشغالگر تحمل می کرد.[v] بااین همه، وی در محاکمات خود همچنان تاکید می نمود که من اساسا با هر اجنبیِ مخالفٍ مصالح و استقلال مملکت ایران مخالفم، خواه این اجنبی روس باشد، خواه انگلیس، آلمان یا امریکا. او می گفت: ایرانی نباید نوکر اجنبی باشد و با عصبانیت اضافه می کرد: اگر در زندان شما بمیرم ننگ ابدی بر شما خواهد بود و اگر از زندان شما بیرون آیم، کاری خواهم کرد که یک نفر انگلیسی (اشغالگر) در این مملکت باقی نماند؛ و چنین نیز شد. ایشان با مجاهدتهایشان در کنار سایر نیروها یکی از مبارزات بزرگ ضداستعماری را تحت عنوان نهضت ملی ایران با شرکت توده های میلیونی شکل داد و انگلستان که در آن تاریخ هنوز ابرقدرت زمان به شمار می رفت، با شکستی بی سابقه مواجه گردید. آیت الله کاشانی در تمام مدت مبارزات همیشه نقش مهمی برعهده داشت؛ چنان که قبل از هر انتخابات، ایشان بازداشت بود و یا در تبعید به سر می برد؛ اما سرانجام توانست با استقبال از شهادت و طرح مساله جهاد، پیروزیهای بزرگی را علیه استبداد داخل و استعمار مسلط انگلیس به دست آورد. آیت الله کاشانی علاوه برآن که مدتی طولانی را در زندان متفقین (انگلیس) به سر برد، مدتی نیز از سوی روسها در رشت زندانی شد و زمانی که شوروی تصمیم به آزادی او داشت، دولت بریتانیا از ترس اقداماتش او را مستقیما از آنها تحویل گرفت. سالهای بین شهریور1320 تا1330، سالهای حساس و سرنوشت سازی بود. ازیک طرف اتحاد شوروی با تبلیغات وسیع بخش مهمی از جهان را زیر چتر قدرت خود گرفته بود و ازطرف دیگر قدرتهای غربی به بهانه پاسداری از جهان آزاد نمی خواستند هیچ سرزمینی را از دست بدهند. در ایران دیکتاتوری (رضاخان) سقوط کرده و جانشین او (محمدرضا شاه) نیز تعیین شده بود؛ جانشینی که هیچ اطلاعی از اوضاع جهان نداشت. رجال سیاسی ایران همگی تحت نفوذ غرب بودند و سعی داشتند کشور را در راستای منافع غرب و به ویژه انگلیس اداره کنند. نفت ایران که برای غرب اهمیت حیاتی داشت در دست انگلیس بود و امریکا و برخی کشورهای دیگر نیز تلاش می کردند از این منبع حیاتی سهمی را به خود اختصاص دهند. از سویی، اتحاد شوروی نیز تلاش می کرد با حزب سازی و جذب مردم و تبلیغات وسیع، تمام ایران یا بخشهایی از آن را به سرنوشت قفقاز و آسیای مرکزی دچار سازد. بنابراین اغلب احزابی که در این دوره تشکیل می شدند، هرکدام به نحوی به یکی از طرفین بیگانه متمایل بودند. اما آیت الله کاشانی در این دوره حساس نهضتی را پایه گذاری کرد که به نهضت ملی معروف شد و هدف آن ملی کردن صنایع نفت بود. گرچه این نهضت سرانجام با توطئه غرب و تشکیل کنسرسیوم نفت به شکست انجامید، اما برای بریتانیا بیشترین لطمات را به بار آورد.[vi] درواقع این نهضت باعث رسوایی این استعمارگر پرسابقه شد و راه را برای شکست کلی استعمار پیر باز نمود و انگلیس را از مقام ابرقدرتی که آفتاب در مستملکات آن غروب نمی کرد، به سطح یک کشور مطیع و نوکر امریکا تنزل داد. مجلس چهاردهم پایان گرفته بود. در دوران دوساله و پرهیاهوی این مجلس هیچ کس اعتراض نکرد که نماینده منتخب مردم تهران در بازداشت اشغالگران است و فقط در پایان دوره بود که دکتر مصدق به این موضوع اشاره کرد. دوره چهاردهم با وجود حضور نمایندگان احزاب، دسته ها و گروه های مختلف، از نمایندگان مردمی بی بهره بود و ازآنجاکه با دوران جنگ و اشغال نیز همراه شد، عملا هیچ کار اساسی انجام نداد. در همین دوره کابینه های سهیلی، ساعد، بیات، صدرالاشراف، حکیمی و قوام که هیچ یک پایگاه و وجهه مردمی نداشتند هرکدام برای چند ماه زمام امور را به دست گرفتند. اما انتخابات پیش روی مجلس دوره پانزدهم از اهمیت خاصی برخوردار بود. این مجلس درواقع می بایست تکلیف نفت را با انگلیس معین می کرد و نیز درخصوص توافق قوام با شوروی بر سر نفت شمال تصمیم می گرفت، به بحرانهای پس از جنگ خاتمه می داد و وضع آذربایجان را روشن می ساخت. قوام السلطنه با حزب دموکراتی که تشکیل داده بود، برای دراختیارگرفتن اکثریت کرسی های مجلس زمینه سازی می کرد. اما روحانیت آن زمان که آیت الله کاشانی در ورود به سیاست تنها شاخص آن به حساب می آمد و تازه از زندان انگلیسیها آزاد شده بود، به صورت یک قدرت سیاسی ــ مذهبیِ مردمی در مقابل قوام ظاهر شد. آیت الله کاشانی در جهت بیداری و حرکت توده های مسلمان، مسافرت سیاسی تهران ــ مشهد را آغاز نمود و در هر شهر از او به عنوان شخصیت روحانی برجسته ای استقبال می شد که تازه از زندان بیگانگانِ اشغالگر و متجاوز آزاد شده و سخنان بسیاری برای گفتن دارد. افشاگریهای کاشانی در این مسافرت، انتخابات را در خلاف جهتی که دولت قوام السلطنه ترتیب داده بود، پیش می برد. بنابراین دولت قوام درصدد برآمد آیت الله کاشانی را بازداشت کند و در تیرماه1325 به مدت یک سال ایشان را در قزوین به حالت حبس و تبعید نگاه داشت. سرانجام انتخابات مجلس پانزدهم پس از یکسال وچهارماه فترت برگزار گردید و حزب دموکرات قوام اکثریت قریب به اتفاق نمایندگان را به خود اختصاص داد. اما سیاست انگلیس ازآنجاکه مساله آذربایجان، حل شده و قوای شوروی ایران را تخلیه کرده و قضیه نفت شمال نیز فیصله یافته بود، دیگر لزومی به بقای قوام نمی دید. لذا همان مجلس ساخته قوام و حزب او، به وی رای اعتماد ندادند و دولت قوام سقوط کرد؛ در نتیجه قرارداد سادچیکوف ــ قوام نیز کان لم یکن اعلام گردید. درواقع فلسفه اهمیت قوام برای دولت انگلیس همین مسائل بود و در همین راستا نیز بریتانیا دست امریکا را تاحدودی در مسائل ایران بازگذاشته بود. ولی اینک با پایان یافتن این مسائل، دیگر نیازی به قوام نبود و انگلیس سعی می کرد امریکا را دوباره به همان جایگاه سابق آن بازگرداند. اما قوام که تا حد زیادی موفقیت خود را به اتکاء امریکا انجام داده بود، نمی خواست به راحتی این حامی قدرتمند را از دست بدهد ولذا برای جلب هرچه بیشتر حمایت امریکا، به طور محرمانه پیمانی نظامی با این کشور امضاءکرد که به موجب آن ارتش ایران جز با اجازه ایالات متحده حق استخدام مستشار از سایر کشورها را نداشت. وقتی رادیوی لندن خبر انعقاد این چنین پیمانی را منتشر ساخت، وزارت جنگ ایران آن را تکذیب کرد اما افشای آن از سوی سفارت شوروی صورت گرفت. درواقع انگلیس قصد داشت در مقابل پیشروی امریکا در حوزه ایران مقابله و از هرگونه تجدیدنظر در قرارداد نفت به ضرر بریتانیا جلوگیری کند؛ به همین خاطر نیز درنهایت زمینه سقوط قوام را فراهم کرد. دولتهای بی ثبات پس از قوام، ابراهیم حکیمی از آذر1326 تا خرداد1327، هژیر از خرداد تا مهر1327، ساعد تا فروردین1328 و منصور تا تیر1329 و علی رزم آرا تا شانزدهم اسفند1329 و حسین علاء تا اردیبهشت1330 حاکمیت دربار را به نفع سیاست غرب حفظ کردند، بدون این که تحولی به نفع ملت صورت گیرد. آیت الله کاشانی پس از آزادی ، با قدرتی بیشتر مبارزه را ادامه داد. نیروهای مذهبی علیرغم وجود گروهها و احزاب بسیار، یک نیروی مذهبی معتبر شناخته می شدند و در این میان فدائیان اسلام هیات حاکمه را سخت به وحشت انداخته بود. خطاب کاشانی توده ملت بود. ایشان هیچ حزب و یا گروه خاصیتشکیل نداد ولی طبعا آنها که عنوان اسلامی داشتند آیت الله کاشانی را رهبر خود می شناختند.[vii] دلیل قدرتمندی شعار اسلامی، درواقع ریشه های عمیق مذهبی مردم بود که مخصوصا در ایام خاصی از سال تبلور گسترده پیدا می کرد. نماز عیدفطر، ایام نمایش قدرت مذهبی آیت الله کاشانی بود. اجتماعاتی که در ایام محرم و یا صفر در منزل کاشانی تشکیل می شد و سخنرانیهای ایشان در این ایام، دولتهای وابسته را سخت درهم می کوبید و نهضت را اعتلا می بخشید. با سقوط دولت حکیمی دربار کوشش می کرد یکی دیگر از ایادی خود را که مورد توجه سیاست انگلیس نیز باشد به عنوان نخست وزیر به ملت تحمیل کند و بدین ترتیب عبدالحسین هژیر، وزیر دارایی قوام، برای این سمت معین شد. هژیر کسی نبود که بتواند نظر مردم را به سوی خود جلب کند و در این میان مانع اصلی آیت الله کاشانی بود. حتی خود شاه نیز به هژیر گفته بود که لازمه این کار جلب رضایت کاشانی است؛ زیرا آیت الله کاشانی هروقت که در آزادی به سر می برد، با همه دولتهای پس از شهریور1320 مخالفت کرده و با اقدام به افشاگری و تشکیل اجتماعات و سخنرانیها هرطور شده آنها را ساقط می کرد و این بار نوبت به هژیر رسیده بود. هژیر سرانجام موفق شد با آیت الله کاشانی ملاقات کند اما ایشان هژیر را به خاطر سرسپردگی وی به انگلیس و کمپانی نفت فاقد صلاحیت برای تشکیل دولت می دانست. بااین همه، منزل کاشانی در آن زمان به مرکز اجتماعات تبدیل شده بود و هژیر از آنجاکه خود را مورد حمایت قدرتهای خارجی می دانست و مجلس شورا نیز به او ابراز تمایل کرده بود، در مصاحبه مطبوعاتی اش پس از ملاقات با آیت الله کاشانی سعی کرد با عبارت پردازی به نوعی بر مخالفت ایشان با خود سرپوش گذارد.[viii] اما این تلاش او فایده ای نداشت و مبارزه از حالت اعتراض به تهاجم تغییر شکل داد. ماموران با اقدام به تهدید و ارعاب سعی داشتند مردم را به سکوت وادارند. روزی که قرار بود هژیر کابینه خود را به مجلس معرفی کند، جمع کثیری از مردم در مقابل منزل آیت الله کاشانی اجتماع کرده و به طرف مجلس به حرکت درآمدند که به واقعه بیست وهفتم خرداد منجرگردید. فدائیان اسلام از قبل با آیت الله کاشانی همراهی داشتند. در این روز، عده ای از مبارزان مسلمان نیز «مجمع مسلمانان مجاهد» را تشکیل دادند. مردم در راهپیمایی خود، پیشاپیش صفوف قرآن بزرگی را با پرچم سبزرنگ حمل می کردند و شعار «نصرمن الله و فتح قریب و انا فتحنا لک فتحا مبینا» سر می دادند. در بین راه گروه گروه مردم به صفوف راهپیمایان می پیوستند و جمعیت فریاد می زد: «مجاهدین راه دین، خوش آمدید، خوش آمدید.» زمانی که راهپیمایان به نزدیکی سرچشمه و مدرسه سپهسالار (مدرسه شهید مطهری امروز) رسیدند، ناگهان صدای شلیک گلوله برخاست و جمعیت همچون طوماری درهم پیچیده شد. در اثر زدوخورد میان ماموران و مردم، عده ای مجروح و عده ای نیز کشته شدند؛ اما هژیر سرانجام از مجلس رای اعتماد گرفت. نماز عیدفطر با برگزاری یک تظاهرات باشکوه و روحانی همراه شد. جنبش عمومی ملت برای مبارزه با استعمار و ایادی ناپاک او و استیفای حقوق ملت از شرکت نفت انگلیس رونق بیشتری به نماز عید داد. در آن سال آیت الله کاشانی شبها در چندین جلسه و مسجد در اجتماعات شرکت می کرد و افراد برای کار جمعی آماده می شدند. درواقع هر شب ماه رمضان یک تظاهرات صورت می گرفت. حضور آیت الله کاشانی در محلات مختلف تهران، مردم را برای شرکت در بزرگترین اجتماع مذهبی روز عیدفطر آماده می ساخت. عده ای از ائمه جماعات مساجد نیز اعلام کردند که در مراسم نماز شرکت خواهند کرد. در صبح روز عیدفطر سال1368.ق (1327.ش) دسته دسته مردم از هر طبقه و هر صنف به سوی منزل آیت الله روان بودند و هر لحظه بر حجم شرکت کنندگان در مراسم اضافه می شد. بسیاری از مسلمانان که آرزوی برگزاری یک تظاهرات عالی و نمایش باشکوه مذهبی را در مقابل اجتماعات و تظاهرات حزب توده و امثال آن در دل می پروراندند، در این اجتماع عظیم اسلامی شرکت نمودند؛ به طوری که از همان ساعت هشت صبح همه جا مملو از جمعیت بود. مردم با شعار الله اکبر حرکت دسته جمعی خود را به مقصد صحرای دولاب که قبلا آماده گردیده بود، آغاز کردند. عده ای از جوانان با بازوبند پرچم ایران، به عنوان مامور انتظامی جمعیت را همراهی می کردند. ماموران امنیتی در آن روز هیچ گونه ممانعتی به عمل نیاوردند و در تمام طول راه ــ از پامنار تا صحرای دولاب که محل برگزاری نماز بود ــ یک راهپیمایی باشکوه علیه دولت برگزار شد. این اجتماع تا آن تاریخ بی نظیر بود. به گزارش روزنامه های آن زمان، عظمت این اجتماع به حدی بود که حتی روزنامه اطلاعات که ارگان دولت بود نتوانست از گزارش این اجتماع و برگزاری نماز باشکوه عیدفطر به امامت آیت الله کاشانی خودداری کند. پس از اقامه نماز، آیت الله کاشانی برای قرائت ادعیه مخصوص به منبر رفت. ایشان پس از قرائت دعاهای وارده، ضمن سخنرانی مختصری و تحت عنوان دعا، از دولت هژیر و استعمار انگلیس شدیدا انتقاد کرده و اعلام نمود ملت مسلمان ایران تا قطع کامل ایادی استعمار و استیفای حقیقی و جدی حقوق ملت ایران از شرکت غاصب نفت جنوب به مبارزه سرسختانه خود ادامه داده و در راه تحقق بخشیدن به این اهداف مقدس ملی و مذهبی از هیچ گونه فداکاری خودداری نخواهد کرد.[ix] در تاریخ ایران برای اولین بار بود که در یک اجتماع بزرگ مذهبی، مساله ای سیاسی با آن ابعاد مطرح می شد و عداوت مردم را آشکارا به سوی انگلیس، شرکت غاصب نفت، هیات حاکمه و به ویژه حکومت هژیر ــ که از لحاظ مذهبی هم مورد اتهام بود ــ جلب می کرد. دعاهای کاشانی متوجه انتقاد شدید از یک حکومت و هیات حاکمه وابسته و فاسد بود؛ لذا وقتی که آن جمعیت انبوه دولت هژیر را محکوم نموده و بر ادامه مبارزه اصرار کرد، طبعا مخالفان دولت در مخالفتشان تشویق و موافقان و عمال استعمار و ایادی شرکت نفت تااندازه ای مرعوب گردیدند. خبرگزاریهای خارجی عکس و خبر این رویداد را به سراسر جهان مخابره کردند و از یک حادثه عظیم مذهبی به رهبری آیت الله کاشانی که استیفای حقوق ملت را از نفت جنوب قاطعانه طلب می نماید یاد نمودند. نظیر این اجتماع عظیم اسلامی بارها به دعوت آیت الله کاشانی تکرار شد و هر بار با شکلی گسترده تر خواسته های ملت مطرح می گردید. بنابراین درواقع قبل از آن که مجلس شکل بگیرد، مردم شعار ملی کردن را در اجتماعات مردمی مطرح کرده بودند. اما در بعدازظهر جمعه پانزدهم بهمن1327 وقایعی رخ داد، به این صورت که در مقابل دانشکده حقوق دانشگاه تهران. ناصرفخرایی که گفته می شد خبرنگار روزنامه پرچم اسلام است، چند گلوله به سوی شاه شلیک کرد این تیراندازی، البته موثر واقع نشد اما پس از آن، آیت الله کاشانی که چند روز قبل اعلامیه شدیداللحنی را علیه انگلیس، شرکت نفت و دولتهای دست نشانده آنان در ایران صادر کرده و مردم را به یک مبارزه همگانی دعوت نموده بود، در معرض اتهام قرار گرفت یا به عبارتی عواقب این تیراندازی در درجه اول متوجه آیت الله کاشانی شد. در نیمه شب همان روز منزل ایشان محاصره و وی با ضرب و شتم دستگیر و به قلعه فلک الافلاک در خرم آباد و از آنجا نیز به لبنان تبعید گردید.[x] پس از تبعید آیت الله کاشانی و غیرقانونی اعلام شدن حزب توده، مساله نفت در راستای تحکیم نیروی استعماری جلوه می کرد. دولت ساعد قرارداد گس ــ گلشائیان را به مجلس پانزدهم تسلیم کرد. بسیاری از مخالفان مرعوب شده بودند. مجلس پانزدهم درصدد بود در محیط خفقان حکومت نظامی، تبعید کاشانی و غیرقانونی شدن حزب توده، قرارداد گس ــ گلشائیان را تصویب کند. مدت زیادی به عمر مجلس باقی نمانده بود. شتاب برای تصویب قرارداد زیاد بود، اما با وجود اصرار دربار و دولت ساعد، اقلیت آن روز مجلس (مکی، بقایی، حائری زاده، رحیمیان، آزاد) به پشتیبانی افکار عمومی و با نطقهای مفصل وقت مجلس را گرفتند و مانع از تصویب قرارداد شدند. آنان با این اقدامشان درواقع کاری تاریخی انجام دادند. سرانجام مجلس پانزدهم در نیمه شب ششم مرداد1328 بدون اخذ نتیجه ای درخصوص قرارداد پایان یافت و بدین سان تصمیم گیری درباره قرارداد به مجلس شانزدهم موکول شد. در همین زمان هیات حاکمه از فرصت پیش آمده استفاده کرد و با تشکیل مجلس موسسان در شرایط حکومت نظامی اختیارات شاه را افزایش داد تا به اصطلاح دموکراسی تکمیل شود(!) و شاه بتواند مجلس شورا را در صورت لزوم منحل نماید. در جریان انتخابات مجلس شانزدهم هیات حاکمه تلاش می کرد مجلسی شکل گیرد که قرارداد گس ــ گلشائیان را بدون مقاومت تصویب کند. در مقابل، اقلیت دوره پانزدهم که مانع تصویب شده بودند، از اعتبار زیادی برخوردار بودند و مخصوصا آیت الله کاشانی نیز علیرغم آن که در تبعید بود، از همانجا مردم را به حمایت از این اقلیت دعوت می کرد. این گروه اقلیت، از مصدق نیز که برای مدتی از سیاست دور بود درخواست کردند تا به صحنه بیاید. در آن موقع صندوقهای رای در مسجد سپهسالار (مسجد شهید مطهری امروز) دایر شده بود و هیات حاکمه قصد داشت نتیجه آراء را به نفع خود تغییر دهد. لذا دولت به بهانه برگزاری مراسم سوگواری محرم، مسجد را در اختیار گرفت و هژیر که در آن زمان وزیر دربار بود، کارگردانی اصلی را برعهده داشت که در همین زمان به وسیله سیدحسین امامی به قتل رسید. قتل هژیر توسط فدائیان اسلام هیات حاکمه را سخت متزلزل ساخته و مجبور نمود تا نتیجه انتخابات را باطل اعلام کند. در انتخابات مجدد، مصدق، بقایی، مکی، شایگان، آزاد، صالح و نریمان که عضو جبهه ملی بودند و آیت الله کاشانی نیز نسبت به انتخاب آنها تاکید نموده بود، از تهران انتخاب شدند. نام آیت الله کاشانی نیز در حالی که در تبعید به سر می برد، جزو منتخبین بود. حوادث پیش آمده پس از قتل هژیر، سقوط دولت ساعد، انتخاب جبهه ملی در انتخابات مجدد و نیز اعتراضات عمومی باعث شد که منصور طی تلگرافی بازگشت آیت الله کاشانی را بلامانع اعلام کند[xi] و ایشان سرانجام در بیستم خرداد1329 پس از یکسال ونیم تبعید با یک استقبال تاریخی به تهران وارد شد. این استقبال تا آن تاریخ در ایران بی سابقه بود.[xii] آیت الله کاشانی پس از بازگشت، در تمام مصاحبه ها از نفت و از استیفای حقوق تضییع شده ملت سخن می گفت و منزل او همواره مرکز تجمع خبرنگاران متعدد بود.[xiii] خبرنگاران تحت تاثیر بیانات کاشانی به علی منصور، نخست وزیر وقت، فشار می آوردند تا تصمیم خود را درخصوص نفت اعلام کند اما منصور هیچ نظر روشن و قاطعی ابراز نمی کرد و البته نمی توانست هم ابراز کند. کم کم شایعاتی مربوط به آمدن یک حکومت نظامی که قاطع عمل کند در تهران پیچیده شد. در چنین شرایطی بود که استعفای منصور رسما اعلام شد و سپهبد رزم آرا از ریاست ستاد ارتش به نخست وزیری منتقل گردید. او ظرف دوازده ساعت دولتش را به شاه معرفی کرد و منتظر معرفی به مجلس و کسب رای اعتماد بود. این تحول درواقع بیشتر به یک کودتا می مانست و همه مردم و مجامع کشور را مبهوت کرده بود. آیت الله کاشانی نظر به سوابقی که از رزم آرا در ذهن داشت، مخالفتبا دولت او را آغاز کرد. درواقع باید گفت مجلس شانزدهم از پرسروصداترین ادوار قانونگذاری ایران به شمار می رود؛ چراکه گروههای مختلف با طرز تفکر متفاوت در این مجلس جمع شده بودند و هر مساله ای که طرح می شد، تشنجات زیادی را دامن می زد. البته آیت الله کاشانی شخصا در مجلس حاضر نمی شد و نظرات خودش را از طریق ابلاغ پیام به مجلس ارائه می داد. وی در سخنان خود رزم آرا را عامل بیگانه معرفی می کرد و مردم را به مقابله با دولت او فرامی خواند. بازار تهران تعطیل شد و هزاران نفر در بهارستان اجتماع کردند تا از ورود رزم آرا به مجلس جلوگیری نمایند. دکتر مصدق اعلامیه آیت الله کاشانی را بدین شرح در مجلس قرائت کرد: «به تبعیت از افکار عامه مسلمین ناچارم مخالفت شدید و قطعی خود را با حکومتی که برخلاف افکار عمومی و به کمک بیگانگان و تحریک و تثبیت آنان می خواهد زمام امور را در دست بگیرد اظهار کنم و عموم مردم را برای مقاومت در مقابل این بلای عظیم که جامعه اسلامیت و ایرانیت را به فنای عاجل رهسپار خواهد کرد، دعوت می نمایم. والسلام علیکم و رحمت الله و برکاته. سیدابوالقاسم کاشانی.» به محض تمام شدن قرائت اعلامیه، رزم آرا در آستانه جلسه عمومی مجلس ظاهر شد، درحالی که یک برگ از همان اعلامیه را در دست داشت. وی با سر به مجلس تعظیم کرد و خواست وارد جلسه شود که نمایندگان اقلیت فریاد برآوردند: «برو بیرون برای چه آمدید؟ ملت ایران زیر بار دیکتاتوری نمی رود..» قوای انتظامی با توسل به خشونت مردم حاضر در بهارستان را متفرق می کردند. در جلسه هشتم دی ماه1329 که به دعوت آیت الله کاشانی تشکیل شده بود، ملی کردن صنعت نفت در تمام کشور به صورت یک خواسته عمومی در قطعنامه آورده شد. رزم آرا علاوه بر برخورداری از اقتدار نظامی، به عنوان شخصی تحصیل کرده و متخصص در زمینه جغرافیای نظامی توانسته بود به سرعت پله های ترقی را در ارتش طی کند. با این همه، جبهه ملی دولت او را شبه کودتا نامید و همه تصور می کردند وی به زودی مجلس را منحل خواهد کرد. درواقع او توانسته بود هم نظر امریکا و انگلیس و هم نظر شوروی را به زمامداری خود جلب کند و گویا این کشورها در آن شرایط به طورضمنی بر سر ظهور یک دولت دیکتاتور در ایران به توافق رسیده بودند؛ چنان که زندانیان سیاسی (سران حزب توده) در زمان رزم آرا و درواقع با تمایل او از زندان قصر فرار کردند و بعضا به شوروی رفتند. این مساله درواقع از جلب حمایت شوروی برای دولت رزم آرا حکایت می کند. از جانب مجلس شانزدهم لایحه گس ــ گلشائیان به کمیسیون نفت ارسال شد. ریاست این کمیسیون را دکتر مصدق برعهده داشت. سرانجام قرارداد از جانب کمیسیون رد شد و مجلس دولت رزم آرا را استیضاح کرد. آیت الله کاشانی طی بیانیه ای بر ملی شدن صنعت نفت پافشاری نمود و از مردم خواست تا رسیدن به نتیجه نهایی و تمکین طرفداران شرکت نفت همچنان بر خواسته خود تاکید کنند. سرانجام در سوم دی1329 طرحی با امضای یازده نفر از نمایندگان با این عبارت تقدیم مجلس گردید: «به نام سعادت ملت ایران و به منظور کمک به تامین صلح جهانی ما امضاءکنندگان ذیل پیشنهاد می نماییم که صنعت نفت در سراسر کشور بدون استثناء ملی اعلام شود؛ یعنی تمام عملیات اکتشاف، استخراج و بهره برداری در دست دولت ایران قرار گیرد.» این طرح که می بایست در یک مجلس واقعی به اتفاق آراء تصویب گردد با کمبود امضاء مواجه شد؛ یعنی برای به جریان افتادن آن پانزده امضاء لازم بود اما فقط به امضای یازده نفر رسید. رزم آرا به دفاع از شرکت نفت پرداخت و گفت شما که نمی توانید یک کارخانه سیمان را اداره کنید چگونه می توانید صنعت نفت را در دست گیرید. او محرمانه با شرکت نفت انگلیس در تماس و مذاکره بود تا هم یک پیشنهاد بهتر و هم مبلغی به عنوان مساعده از جانب آنها دریافت کند. به همین خاطر وی موضوع پیشنهاد انگلیس را پنهان نگاه داشته بود تا در فرصت مناسب ارائه دهد؛ که البته مهلت نیافت؛ چون به وسیله گلوله خلیل طهماسبی، از فدائیان اسلام، به قتل رسید.[xiv] آیت الله کاشانی صریحا اعلام کرد که قاتل رزم آرا باید آزاد شود؛ زیرا این اقدام در راه خدمت به ملت و برادران مسلمانش انجام شده است؛ چراکه در حقیقت حکم اعدام رزم آرا را ملت صادر کرده و او مجری اراده ملت بوده است. قتل رزم آرا زنگ خطری بود برای نمایندگان وابسته به انگلیس در مجلس شانزدهم که مانع ملی شدن نفت بودند. فردای آن روز کمیسیون نفت به اتفاق آراء اصل ملی شدن نفت در سراسر کشور را تصویب کرد. در این زمان اقلیت دوره شانزدهم و شخص آیت الله کاشانی در راس قدرت قرار داشتند. محیط وحشت زایی برای هیات حاکمه پیش آمده بود؛ چراکه از ترس حضور مردم در اجتماعات هیچ یک از افراد هیات حاکمه جرات نمی کردند بدون موافقت آیت الله کاشانی سمت نخست وزیری را قبول کنند. شاه برای تسلط بر اوضاع اقدامات متعددی انجام داد اما فایده نداشت؛ زیرا حبس و تبعید مبارزان در شرایط پیش آمده ممکن نبود. مردم رزم آرا را شخصی می دانستند که سرسختانه با ملی کردن منابع نفت مخالف است و آن را عملی نمی داند. پس از قتل رزم آرا، بهای سهام شرکت نفت انگلیس کاهش یافت و لذا دریاداری انگلیس و انتلیجنت سرویس در اثر این حادثه میلیونها لیره متضرر شدند.[xv] در این هنگام محافل امریکایی در مقابل ایران نرمش نشان می دادند. شرکتهای نفت ایالات متحده با طمع و آز بسیار چشم به وضع ایران دوخته بودند. روزنامه های مربوط به این شرکتها این بحث را مطرح می کردند که اگر ایران با شرکتهای امریکایی مذاکره کند، می تواند از هفتاددرصد سود خالص برخوردار شود و لذا از این تاریخ نوعی تمایل به سوی امریکا در ایران شکل گرفت که هنوز حساسیت خاصی را به خود متوجه نکرده بود. مصاحبه های پی درپی آیت الله کاشانی راهی جز ملی شدن نفت را باقی نگذاشته بود و ملت هم یکپارچه همین خواسته را تکرار می کردند.[xvi] روز بیست ونهم اسفند1329 در تاریخ معاصر ایران جای خاصی دارد؛ زیرا ملت ایران توانست پس از ده سال مبارزه پرخطر در مقابل یک امپراتوری عظیم استعماری تصمیم خود را به مرحله تصویب برساند. مردم در شرایطی بسیاری از موانع را پشت سر گذاشته و یا از میان برداشتند که از هرگونه امکانات تسلیحاتی و یا پشتیبانی بیگانه بی بهره بودند؛ ضمن آن که عوامل بیگانه در داخل به پشتوانه قدرتشان، از دخالتهای خود دست برنمی داشتند. همه این مسائل در شرایطی بود که مردم آن دوره همچون امروز از توطئه بیگانگان اطلاع نداشتند، اما به آنها اعتماد به نفس داده شده بود که می توانند صنایع عظیم نفت را خود به دست بگیرند و اداره کنند و بیگانگان را از دخالتهای بیجا در شئون مختلف کشور بازدارند. در آن زمان انگلستان بیش از امروز قدرت داشت. هنوز بسیاری از سرزمینهای نزدیک ما مستعمره انگلیس بودند. در آن روز بخشهای وسیعی از افریقا را مستقیما انگلستان اداره می کرد و تعداد کشورهای مستقل کمتر از شصت کشور بود، درحالی که امروز تعداد کشورهای مستقل جهان به دویست کشور رسیده است. پس از تصویب اصل ملی شدن نفت، اقدامات انگلستان به صور مختلف علیه کشور، ملت، مبارزان سرسخت و از جمله آیت الله کاشانی شروع شد؛ یعنی از سال1330 که نفت ملی اعلام شد تا سال1333 که کنسرسیوم نفت با شرکت امریکا شکل گرفت، آنها تاسیسات نفتی را با به کارگیری تمام ابزار، وسایل، نفوذ و امکاناتشان به تعطیلی کشاندند. دولت انگلستان ابتدا ایران را مورد تهدید نظامی قرار داد. آنها کشتی های جنگی شان را به سواحل خلیج فارس روانه کردند اما در مقابل اعلام جهاد از سوی آیت الله کاشانی مجبور به عقب نشینی شده و اعلام کردند که وارد جنگ نخواهند شد و لذا به طرح شکایت علیه ایران در شورای امنیت و دیوان داوری لاهه متوسل شدند. اما از این لحاظ نیز به خاطر وحدت ملی که در آن تاریخ بی سابقه بود، نتوانستند یک تصمیم قضایی جدی علیه ایران سامان دهند و تصمیم بدوی شورای امنیت در مقابل خواست عمومی بلااثر ماند. لذا دیوان داوری لاهه به ناچار با اتخاذ یک تصمیم عادلانه، رسیدگی به دعوی شرکت نفت انگلیس را در صلاحیت مراجع قضایی ایران دانست و این موفقیت بزرگی بود. علاوه براین، محاصره اقتصادی ایران نیز توطئه دیگری بود که با حضور ملت و کمکهای مردمی و انتشار اوراق قرضه ملی و فداکاری فردفرد ملت بلااثر گردید. اما دخالت امریکا با چهره ای انسانی و حمایت، وساطت و فریب دادن بعضی از سران نهضت و اعزام هیاتهای مختلف از سوی آنان باعث شد که مساله از صورت مبارزه با استعمار انگلیس به مراحل بغرنجی کشیده شود؛ به گونه ای که از سال1330 تا1332 دولت دکتر مصدق به دو دوره تقسیم شد: دوره اول که از اوایل سال1330 شروع و به بیست وششم تیر1331 ختم شده و با استعفای او نخست وزیری به قوام السلطنه واگذار می شود اما آیت الله کاشانی ملت را فرا خواند و سپس قیام سی ام تیر که در تاریخ معاصر ما از جایگاه برجسته ای برخوردار است شکل گرفت. اما دوره دوم زمامداری مصدق به کودتای بیست وهشتم مرداد ختم می شود. دوره اول مالامال از پیروزیهای ملی بود و مردم و رهبران نهضت در یک صف سرسختانه مبارزه می کردند و همه توطئه های بیگانه با شکست مواجه شد. اما دوره دوم دولت مصدق به گونه ای رقم خورد که انتظاری جز آنچه در قالب کودتای بیست وهشتم مرداد رخ داد از آن نمی رود. پرداختن به تمامی مسائل مربوط در اینجا میسر نیست و لذا صرفا به شرح ماجرای ملی شدن نفت اکتفا گردید. در پایان، طرح اجرای ملی شدن نفت که در نه ماده تصویب شد تا دولت مصدق آن را به اجرا گذارد، برای آگاهی بیشتر ذکر می شود: «ماده اول ــ به منظور ترتیب اجرای قانون بیست وچهارم و بیست ونهم اسفند سال1329 راجع به ملی شدن صنعت نفت در سراسر کشور هیات مختلطی مرکب از پنج نفر از نمایندگان مجلس سنا و پنج نفر از نمایندگان مجلس شورای ملی به انتخاب هریک از مجلسین و وزیر دارایی یا قائم مقام او تشکیل می شود. ماده دوم ــ دولت مکلف است با نظارت هیات مختلط بلافاصله از شرکت سابق نفت انگلیس و ایران خلع ید کند و چنانچه شرکت برای تحویل فوری به عذر وجود ادعایی بر دولت متعذر شود دولت می تواند تا میزان بیست وپنج درصد از عایدات جاری نفت را پس از وضع مخارج بهره برداری برای تامین بدهی احتمالی شرکت در بانک ملی ایران یا بانک فی الطرفین دیگر ودیعه گذارد. ماده سوم ــ دولت مکلف است با نظارت هیات مختلط به مطالبات و دعاوی حقه دولت و همچنین به دعاوی حقه شرکت رسیدگی نموده نظریات خود را به مجلس گزارش دهد که پس از تصویب مجلس به موقع به اجرا درآید. ماده چهارم ــ چون از تاریخ بیست ونهم اسفند که ملی شدن صنعت نفت به تصویب مجلس سنا نیز رسیده است کلیه درآمد نفت و محصولات نفتی حق مسلم ملت ایران است، دولت مکلف است با نظارت هیات مختلط به حساب شرکت رسیدگی کند و نیز هیات مختلط باید از تاریخ اجرای این قانون تا تشکیل هیات عامل در امور بهره برداری دقیقا نظارت نماید. ماده پنجم ــ هیات مختلط باید هرچه زودتر اساسنامه شرکت ملی نفت را که در آن هیات عامل و هیات نظارت از متخصصین پیش بینی شده باشد تهیه و برای تصویب به مجلس پیشنهاد کند. ماده ششم ــ برای تبدیل تدریجی متخصصین خارجی به متخصصین ایرانی، هیات مختلط مکلف است آیین نامه فرستادن عده ای مشخص به طریق مسابقه در هر سال برای فراگرفتن رشته های مختلف معلومات و تجربیات مربوط به صنایع نفت به کشورهای خارج را تدوین و پس از تصویب هیات وزیران به وسیله وزارت فرهنگ به موقع اجرا گذارد. مخارج تحصیل این محصلین از عواید نفت پرداخت خواهد شد. ماده هفتم ــ کلیه خریداران محصولات معادن اشتراکی از شرکت نفت هر مقدار نفتی را که از اول سال مسیحی1948 تا تاریخ بیست ونهم اسفند1329 از آن شرکت سالیانه خریداری کرده اند، می توانند از این به بعد هم به نرخ عادلانه بین المللی همان مقدار را سالیانه خریداری نماید و برای مازاد آن مقادیر در صورت تساوی شرایط در خرید حق تقدم خواهند داشت. ماده هشتم ــ کلیه پیشنهادات هیات مختلط که برای تصویب مجلس تهیه و تقدیم مجلس می گردد، به کمیسیون نفت ارجاع خواهد شد. ماده نهم ــ هیات مختلط باید در ظرف سه ماه از تاریخ تصویب این قانون به کار خود خاتمه دهد و گزارش عملیات خود را طبق ماده هشتم به مجلس تقدیم کند و در صورتی که احتیاج به تمدیدات باشد با ذکر دلیل موجه درخواست تمدید نماید و تا زمانی که تمدید مدت به هر جهتی از جهات از تصویب مجلسین نگذشته است هیات مختلط می تواند به کار خود ادامه دهد.» به این ترتیب اصل ملی شدن و طریق اجرای آن از تصویب مجلس گذشت که اکثریت آن به دلیل به صحنه آمدن ملت جرات مخالفت با ملی شدن را نداشتند. * پی نوشت ها [i]ــ برای اطلاع از شرح حال و مقامات علمی آیت الله کاشانی ر.ک به: طبقات اعلام الشیعه و نقباءالبشر، تالیف علامه شیخ آقابزرگ تهرانی و کتاب علماء معاصرین تالیف خیابانی و ریحانه الادب تالیف محمدعلی تبریزی. در چهارمین نشریه سالانه مکتب تشییع قم به تاریخ25/3/1341 در مورد مراتب علمی آیت الله کاشانی چنین آمده است: «فقیه عظیم الشان آیت الله العظمی حاج میرزامحمدتقی شیرازی در موقعی که آیت الله کاشانی فقط سی وپنج سال از عمرشان می گذشت از ایشان خواستند که رساله علمیه برای مردم بنویسند و صریحا احتیاطات را به ایشان ارجاع می فرمودند. این مرتبه برای شیخ سی وپنج ساله آن هم در موقعی که آن همه علمای بزرگ در حوزه علمیه نجف بوده اند، خیلی بزرگ است و کمتر کسی در این سن به این مقام می رسد و این دلیل نبوغ علمی و استعداد سرشار و کار و زحمت فوق العاده ایشان است؛ زیرا این درجه معمولا در سن پنجاه سالگی نصیب علما می شود.» [ii]ــ آیت الله کاشانی بااینکه از لحاظ علمی به مقام مرجعیت رسید ولی رساله نداد و دلیل آن را ورود در مبارزه ضداستعماری می دانست که در آن تاریخ به غالب ممالک اسلامی شرق پنجه افکنده بود. ایشان با دست باز و آزادی کامل به صحنه مبارزه با استبداد و استعمار وارد شد و تا سال1320 در عراق یکی از بزرگترین کارگردانان میدان سیاست و جنگ علیه انگلیس به شمار می آمد؛ به طوری که هم از مراجع تقلید زمان مثل آیت الله حاج سیدمحمدکاظم یزدی و آیت الله شیرازی برای جهاد علیه متجاوزین انگلیسی فتوا گرفت و هم به انتشار اعلامیه و جلب افکار می پرداخت و هم عشایر را برای ورود به صحنه نبرد مهیا می کرد و هم خود اسلحه به دوش گرفته و دوشادوش دیگران می جنگید و عملا فرماندهی مجاهدان را عهده دار بود. از جمله کارهایی که غالبا انجام می دادند موضع گیری در اطراف خطوط راه آهن و خرابکاری خطوط و در نتیجه واژگون ساختن واگنهای حامل اسلحه انگلیسیها بود. ایشان بیشتر سلاح خود را از این طریق به دست می آوردند. در اثر تلاشهای ایشان اولین نبرد ضداستعماری در منطقه خاورمیانه شکل گرفت. آثار این انقلاب به عراق محدود نبود بلکه مقاومتهایی که در جنوب ایران در مقابل پلیس جنوب به عمل آمد، از همین جبهه مذهبی و اسلامی عراق مایه می گرفت. حضور آیت الله کاشانی بعد از شهریور1320 در صحنه سیاست ایران با آن سوابق برای انگلیس تحمل ناپذیر بود. (برای ملاحظه سوابق او مراجعه شود: «به لمحات اجتماعیه من تاریخ الطرق الحدیث» جزء پنجم، چاپ بغداد1978.م تالیف دکتر علی الوردی و نیز ر.ک به: نگاهی به تاریخ انقلاب1920 عراق، دکتر شهرامی، 1358) [iii]ــ در سال1914 با شروع جنگ جهانی اول و هجوم قوای انگلیس به عراق، علمای تشیع مثل آیت الله ش�
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: دولت بهار]
[مشاهده در: www.]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 41]
-
گوناگون
پربازدیدترینها