واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: 7ـ3. تساوی همة مردم در تبلیغ از آنجا که دعوت پیامبر(ص) برای همة مردم است و قرآن همه دعوتش عمومیت دارد و در این جهت فرقی میان عرب و عجم نیست، و از سوی دیگر به تعبیر قرآن، اگر قرآن عجمی نازل می شد، عربها اعتراض می کردند که چرا برای آنها روشن نیست و این آیات عجمی است و برای ما روشن نیست و جا دارد این قرآن به زبان ما هم ترجمه شود تا بفهمیم، به این جهت آیة شریفه «و لو جعلناه قرآناً اعجمیاً لقالوا لولا فصلت آیاته ءاعجمی و عربی؟»1 که مخالفان ترجمه به آن استشهاد کرده اند، دلیل و حجت غیر عربها و دلیل بر لزوم ترجمة قرآن است. بگذریم که در آیه ای دیگر قرآن کریم از تعصب برخی عربها سخن می گوید: «لو نزلناه علی بعض الاعجمین، فقرأه علیهم ما کانوا به مؤمنین:2 اگر قرآن بر برخی عجمها نازل می شد و آنها قرآن را بر شما عربها می خواندند ایمان نمی آورید!» پس معلوم می شود که مشکل این گروه تعصب های بی جاست، نه تحفّظ بر قرآن که بی گمان تحفظ و قدرت بر تأثیر و هدایت پذیر شدن قرآن به این است که این کتاب الهی در جوامع غیر عرب قابل فهم شود و آنانی که عربی نمی دانند، بتوانند استفاده کنند و این راه از ترجمة قرآن آغاز می گردد و گرنه چگونه ممکن است که انسانی که مسلمان هم نیست درخواست شنیدن کلام خدا را بکند و عربی نداند: «و ان احد من المشرکین استجارک فاجره حتی یسمع کلّم الله»3 و ما با قرآنی بخواهیم کلام خدا را به او بشنوانیم. در این صورت، چاره ای جز ترجمه باقی نمی ماند. کسی که چیزی را نمی فهمد، چگونه می تواند سامع آن باشد و چگونه تکلیف بر این فرد مترتب می شود، با اینکه خداوند می فرماید: «لا نکلّف نفساً الا وُسعها».4 به این جهت، ترجمة قرآن لازم و ضروری است و هر مسلمانی که می تواند و مقدمات بر ای او فراهم است، اگر قرآن به زبان خاصی ترجمه نشده، باید ترجمه کند.5 نکته قابل ذکر در نقد ادله قائلان به وجوب ترجمه، این است که ادلة وجوب ترجمه، تنها لزوم عقلی ترجمه به عنوان مقدمة وظیفة شرعی چون تبلیغ، هدایت و فهم را اثبات می کند و در علم اصول، به ویژه در میان متأخران از اصولیان ثابت شده که مقدمة واجب، واجب شرعی نیست و وجوب عقلی دارد؛ اگر نگوییم که ترجمه تنها راه انحصاری نیست و راهها و روشهای دیگری برای تبلیغ و هدایت وجود دارد. جمع بندی هرچند در بحث ترجمه موضوعات فراوانی مطرح است، اما یکی از مسائل قابل توجه، حکم فقهی ترجمه است. در این باره در آغاز به معنای لغوی و اصطلاحی آن پرداخته شد و مراد از ترجمه تبیین شد، سپس اقسام ترجمه و روشهای گوناگونی که در ترجمة قرآن به کار گرفته می شود، شرح داده شد. آنگاه به دیدگاه هایی در باب حکم ترجمه اشاره گردید و در این زمینه، سه نظریة مخالف و جایز و واجب شرح داده شد. نکتة مهم در سیر بحث، توجه به دلایل مخالفت با ترجمه است، و گرنه موافقت با ترجمه امری طبیعی است؛ از این رو علل گرایش به مخالفت با ترجمه مورد کاوش قرار گرفت و فضاشناسی شد، فضایی که در بستر آن حکم به تحریم صادر گردیده، از عوامل داخلی گرفته تا عوامل خارجی و شناخت دغدغه ها و نگرانی این دسته از فقیهان و قرآن پژوهان. نکتة دیگر تبیین اهداف ترجمه است. اگر اهداف ترجمه را روشن نمی کردیم، و نمی گفتیم که هدف مترجمان یکسان انگاری ترجمه ها با قرآن نیست و آنان به دنبال معرفی پیام قرآن هستند و نه کنار گذاشتن متن اصلی قرآن، چه بسا در هنگام طرح ادله، خلطی در میان مدعا و دلیل به وجود می آمد. با این مقدمات، به سراغ ادلة مخالفان رفتیم و هفت دلیل آنان طرح و نقد شد، هرچند ادلة دیگری از سوی مخالفان ترجمه مطرح شده که به نظر رسید آن ادله چندان مهم نباشند و طرح آن ضرورتی نداشته باشد. در پایان به ادلة قائلان به وجوب ترجمه اشاره گردید، چون در طرح دیدگاه های فقهی دو دیدگاه رویارو، این فایده وجود دارد که سطح ادله و بیان مقایسه می شود و خواننده از مجموع می تواند نظر خود را به دست آورد که کدام را انتخاب کند و یا دست کم در جواز ترجمه تردیدی نداشته باشد. از همین جا موضع نویسنده این مقاله در باب ترجمه روشن می شود که نظر وی، دست کم، جواز ترجمة قرآن است؛ هرچند از نگاهی دیگر، در ضرورت و اهمیت آن تردیدی ندارد.6 پی نوشتها: 1ـ فصلت: آیه 44. 2ـ شعراء: آیه 198 و199. 3ـ توبه: آیه 6. 4ـ انعام: آیه 152. 5ـ در این باره و تفصیل استدلال ر.ک: الفرقان، ابن الخطیب، ص184ـ 178. [6ـ این نوشتار نخستین بار در «یادگارنامه فیض الاسلام» و سپس در «مجموعه مقالات فارسی ترجمه قرآن» به چاپ رسیده است.] کتابنامه 1. القاموس المحیط، مجدالدین محمد بن یعقوب فیروزآبادی (729-817ق) تحقیق محمد عبدالرحمن المرعشی، بیروت: داراحیاء التراث العربی، ط1، 1417 ق. 2. کتاب مقدس، انجمن کتاب مقدس: عهد عتیق و جدید، [بی جا]، [بی نا]، [بی تا]. 3. تاریخ ترجمه از عربی به فارسی: ترجمه های قرآنی، آذرتاش آذرنوش، تهران: انتشارات سروش، 1375. 4. نهج البلاغه، محمد بن ابی احمد حسینی بن موسی شریف رضی (359ـ 406ق) تصحیح و حواشی صبحی صالح، قم: انتشارات بعثت، 1356. 5. المدخل فی فقه القرآن: فرج توفیق الولید، بغداد، دارالرساله للطباعه، 1977م. 6. فقه القرآن و خصائصه، فرج توفیق الولید، بغداد: مطبعه الراشاد، 1990م/1410ق. 7. جامع البیان، محمد بن جریر طبری (م310) تحقیق صدقی جمیل العطار، بیروت: دارالفکر للطباعه و النشر و التوزیع، 1415ق. 8. التفسیر و المفسرون، محمد هادی معرفت، مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی، 1418ق. 9. مصباح الفقیه، کتاب الصلاه، رضا همدانی؛ (م1322ق)، [بی تا]: [بی نا]، [بی تا]، چاپ سنگی. 10. مستمسک العروه الوثقی، سید محسن حکیم، بیروت: مطبعه الآداب، 1391ق. 11. المبسوط، ابوبکر بن ابی سهل سرخسی، قاهره: مطبعه السعاده [بی تا.] 12. مباحث فیعلوم قرآن، مناع قطان، بیروت: مؤسسه الرساله، 1403ق. 13. المعجزه الکبری، محمد ابوزهره (م 1974م) قاهره: دارالفکر العربی، [بی تا]. 14. معجزه بزرگ، محمد ابوزهره، ترجمة محمود ذبیحی، مشهد: بنیاد پژوهشهای آستان قدس، 1370. 15. علوم القرآن، عبدالله محمد شحاته؛ قاهره: مکتبه نهضه الشرق، 1985م. 16. المدخل الدراسه القرآن الکریم، محمد ابوشهبه، بیروت: دارالجیل، 1412ق. 17. معجم المصنفات القرآنیه، علی شواخ ریاض؛ دارالرفاعی، 1403ق. 18. دقائق التفسیر الجامع لتفسیر الامام ابن تیمیه، محمد السید الجلیند، جده: دارالقبله للثقاقه الاسلامیه، 1406ق. 19. المستصفی فی علم الاصول، ابو حامد محمد غزالی(م505) بیروت؛ دارالکتب العلمیه، 1405ق. 20. الفرقان، محمد محمد عبدالطیف ابن الخطیب، قاهره، مطبعه دارالکتب المصریه، 1367ق/1948م. 21. وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، محمد بن الحسن الحر العاملی (1033ـ1104ق)؛ قم: مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، 1409ق.
یکشنبه ، ۲۲فروردین۱۳۹۵
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: اطلاعات]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 16]