واضح آرشیو وب فارسی:ذاکرنیوز: به گزارش ذاکرنیوز از سمنان ،مسجد تاریخانه از آثار باستانی دامغان است که بر اساس تحقیقات این بنا قبل از تسلط اعراب بر ایران آتشکده بوده و بعداً به مسجد تبدیل شده است. ساختمان بنای مجدد آن مربوط به قرن دوم هجری است و اسلوب ساختمان آن نیز به سبک بناهای دوره ساسانیان است و به عبارتی بیش از 12 قرن است که پابرجا و استوار ایستاده است. در خصوص تاریخ گذاری این مسجد ‚ توافق نظر وجود دارد و همگی آن را به اواسط قرن دوم هجری منتسب می رسازند . آرتور پوپ ‚ ساخت این مسجد را به سال های بین 130 تا 170 هجری ( 750-786 م ) منتسب می کند ‚ محمدکریم پیر نیا آن را به سال 160 هجری و دیگر محققان ‚ به اواسط قرن دوم هجری متعلق می دانند. " گدار " باستان شناس برجسته درباره این مسجد چنین نوشته است" نمونه ای از بناهایی که مقدم بر دوره سلجوقیان است می توانیم ارئه دهیم یعنی مقدم بر دوره ای که نمونه اصلی مساجد ایران در آن تشکیل یافته است دو نمونه از میان آنها مسجد جامع نائین و تاریخانه دامغان است " این بنا در جنوب شرقی دامغان واقع گردیده و یکی از کهن ترین نمونه های مساجد اولیه در ایران است. عناصر تشکیل دهنده این مسجد عبارت از یک حیاط مربع است که در سمت قبله ‚ یک تالار ستون دار و در سه قسمت دیگر آن ‚ یک ردیف رواق ساخته شده است . تالار ستون دار دارای هفت ناو طولی در جهت قبله و سه ناو عرضی است ‚ به نحوی که ناو وسطی که شامل محراب و منبر است ‚ عریض تر از ناوهای طرفین خود است که بیانگر مراحل اولیه شکل گیری ایوان در مساجد شبستانی ایران است. این مسجد در وسط دارای صحن بازی به ابعاد 26/72 متر طول و 25/72متر عرض است که دورتادور آن را فضاهای طاقداری فرا گرفته است ‚ بدین ترتیب که 22 دهنه طاق به این صحن باز می شود . ورودی این مسجد ‚ از جناح طولی شرق است . پوشش مسجد ‚ با طاقهای گهواره ای بر روی قوس ها و ستون های مستحکم صورت گرفته است . امروزه طاق های گهواره ای مسجد فرو ریخته اند ‚ ولی در فرم اصلی قابل مقایسه با طاق های گهواره ای مسجد جامع فهرج بوده اند . برای نگهداری طاق ها ‚ ستون های عظیمی از آجر بر پا شده که توسط قوس هایی به همدیگر و به دیوار وصل شده اند . بر روی این قوس ها نیز دیواری به بلندی یک متر ساخته و سپس طاق گهواره ای را بر آن سوار کرده اند . قوس های بالای ستون ها با فرم بیضی از آجر ساخته و در بالا به آرامی شکسته شده اند . جهت حفظ تعادل و اتصال محکم قوس ها به ستون و دیوار ‚ از قطعات چوب استفاده شده است . دهانه طاقی که در مرکز رواق سمت قبله قرار می گرفته ‚ از دهانه های دیگر عریض تر و بلندترساخته شده است . به این ترتیب ‚ علاوه بر سنت معماری دوره ساسانی ‚ به مرکز - جایی که محراب و منبر در آن قرار دارد - اهمیت خاصی داده شده است، ستون های این مسجد ‚ مدوربه قطر 160 سانتی متر و محیط 4/90 تا 4/97 متراست و ارتفاعش از سطح زمین تا محلی که طاق بر آن متکی است ‚ 284 سانتی متر و تا پشت بام ‚ 6 متر تمام شده است . هر ضلع ازآجرهای مربع این ستون ها 34 و ضخامت آنها 7/5 سانتی متر است که متناوبا - به پیروی از آجر چینی دوره اشکانی و ساسانی - افقی و عمودی روی هم چیده شده اند . همچنین این ستونها کاملا قابل مقایسه با ستون هایی است که در تپه حصار دامغان ‚ از یک کاخ ساسانی خاکبرداری شده است . قسمت پایین بعضی از ستون ها ( در کاخ ساسانی ) که ازآجرهای مربع (35*35*8 سانتی متر ) ساخته شده ‚ نشان می دهد که آجرها متناوبا عمودی و افقی به قطر 1/79 متر روی هم قرار گرفته اند و با دقت در ابعاد ‚ اندک تفاوتی بین این دو بنا به نظر می رسد ‚ از جمله اینکه قطر ستون های تاریخانه که با اندود نازکی پوشیده شده ‚ 1/60 متر است ‚ که اگر تزیین نسبتا ضخیم ستون های کاخ دامغان را درنظر بگیریم ‚ هر دو مساوی خواهد بود . در بخش غربی مسجد ‚ بناهای وابسته ای وجودداشته که امروزه کاملا از بین رفته اند . از جمله این بقایا می توان به یک مناره بامقطع چهار گوش اشاره کرد که در کنار مسجد بوده و 6/5 متر مربع وسعت داشته است . درکنار این مناره ‚ در دوره سلجوقی ‚ مناره دایره شکل دیگری ساخته شده که دارای کتیبه ای به خط کوفی مشتمل بر آیات قرآنی ‚ نام بانی - بختیار ‚ فرزند محمد - و تاریخ 420ه . ق است . ارتفاع کنونی این مناره ‚ 26 متر است و 86 پله دارد . محبط آن در پایین‚ 13 متر است که به تدریج از آن کاسته می شود و در بالا به 6/8 متر می رسد. آجرهایی که در ساختمان این منار به کار رفته ‚ 4 تا 4/5 سانتی متر قطر و 22 سانتیمتر طول و عرض دارند و آجرهایی که در تزیینات خارجی مصرف شده ‚ به طول و عرض 17 یا17/5 و ضخامت 3/5 سانتی متر است مسجد تاریخانه دامغان ‚ جز اولین مساجد ایران است که در آن مناره ساخته شده است . ساخت این مناره می تواند به تاثیر از مناره مساجدعراق باشد ‚ هر چند ممکن است آنها خود متاثر از معماری دوره ساسانی باشند . صحن مرکزی این مسجد ‚ سنگ فرش یا آجر فرش نشده و تنها با ماده ای آهکی یا گچی پوشیده وکوبیده شده است . این صحن با هیچ پله ای ‚ از صفه های طاقدار جانبی متمایز نمی شود و این ‚ از ویژگی ها و سادگی این مسجد است . در این مسجد ‚ از خشت و آجر در کنار هم استفاده شده است . از آجر برای قوس ها و ستون ها ‚ و از خشت برای ساخت دیگر قسمتهای مسجد استفاده شده و همچنین در قوس های مسجد ‚ چوب برای استحکام و اتصال ‚ و گچبری اندود سطوح مختلف به کار رفته است. بنا بر توصیف مؤلف مرآه البلدان ، در قرن سیزدهم هجری قمری ، تنها چند ستون از این بنا باقی مانده بود. نویسنده تاریخ قومس می گوید که میرزا آقا عاملی ، از وعاظ دامغانی ، با کمک مالی مردم، طاق های مسجد را بازسازی کرد؛ اما در این بازسازی ، حالت اولیه طاق ها را تکرار نکردند و آن ها را به روش معمولی در آن روزگار ساختند. او می گوید که از سوی شمال غربی ، سه دهانه رو به جنوب شرقی و پنج دهانه دیگر به شبستان هایی باز می شده که اکنون خراب شده اند. تاریخانه دامغان ، یکی از کهن ترین ساختمان ها در شیوه خراسانی است. بار بنا به شدت تحت تأثیر معماری ساسانی و ساختمان ها و کاخ های سروستان و فیروزآباد است. نقشه ساختمان بر پایه همان شبستان ستون دار است که بعدها در آن تغییراتی داده اند؛ برای نمونه ، دهانه میانی در شبستان جنوبی ، بلندتر و بزرگ تر شده است. نمای مسجد نیز دگرگون شده است و قوس های مازه دار(بیضوی) طاق ها به قوس های تیزه دار (جناغی) تبدیل گردیده اند. البته پاکارقوس ها (جایی که طاق شروع می شود) ، تغییری نیافته است. هنوز قوس های مازه دار(بیضوی) کهن ، در ساختمان دیده می شود که نشان دهنده اصالت آن است.
دوشنبه ، ۲فروردین۱۳۹۵
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ذاکرنیوز]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 62]