واضح آرشیو وب فارسی:قدس آنلاین: قدس آنلاین/ مهدی نصیری: در آیین ها و جشن های ایرانی همواره اسفندماه آداب و رسوم خاصی داشته است، اما در بعضی از اسناد به آیینی نمایش واره تحت عنوان «حکومت زنان» یا «جشن مردگیران» بر می خوریم که در ماه اسفند یا اردیبهشت ماه برگزار می شده است.از آنجایی که اردیبهشت ماه در فصل بهار است و نباتات در نهایت نشوونما و هوا در نهایت اعتدال، در بخشی از ایران پهناور واقع در استان مازندران در روستای آبسک که در 90 کیلومتری شمال شرق تهران قرار گرفته به یادگار این آیین کهن و پاسداشت زن، امروزه همچنان جشن کهن «حکومت زنان» برگزار می شود. «در کتاب تاریخ دلگشای اوز» به مراسم جشن و سرور مردانه ای اشاره ای می شود که در آغاز فصل بهار کنار مقبره «پیر کهار» انجام می شده و بیشتر به مراسم جشن «مرد گیران» که در پنج روز آخر ماه اسفند برگزار می شده، شباهت داشته است. در جشن «مرد گیران» نیز مردان، آبادی را ترک کرده و به گردشگاهی می رفتند و در آن روز یا در چند روز، در نهایت تا پنج روز پایان سال، شهر در دست زنان بود و مرد، جوان و نوجوان پسر در آبادی حضور نداشت. بنابراین می توان حدس زد که آنچه در اوز انجام می شده تلفیقی است از یک جشن و مراسم باستانی همراه با سنن اسلامی که در این روز خاص باید شهر را در اختیار زنان می گذاشتند. در جشن حکومت زنان در روستای آبسک نیز که امروزه اجرا می شود با خروج دسته جمعی مردان و پسران جوانان به منظور انجام مراسم «برف چال» یا «ورف چال» که مراسمی آیینی-مذهبی است، روبه رو هستیم. دکتر جابر عناصری نیز یکبار در کتاب مراسم آیینی و تئاتر و بار دیگر در مقاله «گذرگاه نسیم وعده سپندارمذ» از این مراسم یاد کرده است. البته ناگفته نماند در اجرای مراسم «برف چال» نیز هیچ زنی اجازه حضور ندارد. به هر حال بعد از خروج مردان از روستا و رفتن آنها به کوه برای اجرای مراسم برف چال، روستا بدست زنان می افتد و آنها آزادانه به پایکوبی و اجرای مراسم می پردازند که در ادامه به چگونگی اجرای این جشن که نگارندگان شاهد اجرای آن بوده اند، می پردازیم. نقش های بازیگران مشخص است مراسم از صبح با راهی کردن مردان برای اجرای مراسم «برف چال» شروع می شود. مردان و پسران همگی در حالی که قابلمه های غذا را بر دوش حمل می کنند و مناجات می خوانند راهی منطقه ای خاصی در کوهستان می شوند تا طبق سنت مقداری برف را در چاله ای ذخیره کنند، برای تابستان جهت مصرف چهارپایان. بعد از خروج مردان از روستا، روستا به دست زنان و دختران می افتد. در ابتدا بساط صبحانه گسترده می شود که بیشتر اوقات گوشت کوبیده و نان خانگی زینت بخش سفره است، چای نیز بر سماورهای بزرگ همواره آماده است. تدارک ناهار هم که از روز قبل دیده شده به انجام می رسد که اصولاً غذای نذری آن روز عدس پلو است. در میدان روستا، تختی بزرگ بر پا شده برای اجرای نمایش و گروه اجرایی پس از صرف صبحانه راهی خانه ای می شوند که لباس و مواد لازم چهره آرایی در آن گذاشته شده است. اصولاً هر فرد با توجه به نقش، لباسی تدارک دیده و با لوازمی ابتدایی به چهره آرایی خود می پردازد. گروه اجرا شامل: شاه، ملکه، وزیر، دلقک(وزیر دست چپ)، سرباز، عروس و داماد هستند. شاه، لباس رنگارنگ می پوشد و تاجی بر سر می گذارد. وزیرهم کت و شلوار می پوشد، کلاه بر سر می گذارد و بر چهره خود سبیل نقش می کند. دلقک هم لباس ساده و گشادتر از حد معمول بر تن می کند؛ عروس و داماد هم دو دختر جوان اند که یکی به شکل عروس آراسته می شود و دیگری کت و شلوار پوشیده سبیل نازکی بر پشت لبها می گذارد. سربازها هم که حداقل چهار نفر هستند، لباس سربازان زمان حال بر تن می کنند. چند نفر هم دایره زن گروه را همراهی می کنند. چوب بدست در پی مردان وقتی گروه اجرایی آماده شد و لحظه ورود به میدان گاه نزدیک می شود، دو نفر در حالی که به دایره می کوبند آمدن شاه را اعلام می کنند و حاضران هلهله کنان بر ورودی کوچه ای که قرار است شاه وارد شود تجمع می کنند. دلقک جلوی گروه پای کوبان وارد مجلس می شود و شاه عصا بدست از پی او، وزیر در کنار او و عروس و داماد هم در آخر وارد میدان می شوند. سربازان هم گروه را تا تخت گاه همراهی و سپس به وظیفه خود یعنی گشتن در روستا عمل می کنند. سربازان وظیفه دارند روستا را بگردند و اگر احیاناً مردی دیدند او را با چوب هایی که بدست دارند، به باد کتک گیرند و از روستا خارج کنند که البته کمتر مردی جرأت ماندن در روستا را دارد، چرا که ماندن و دیده شدنشان تاوان سختی دارد. مراسم تا ظهر ادامه می یابد و سپس در اوج هلهله و شادی پایان می گیرد و غذای نذری که عدس پلو با گوشت است بین حاظران تقسیم می شود. البته ناگفته نماند به موازات اجرای نمایش و هلهله و شادی آداب و رسوم مذهبی هم در جریان است.
سه شنبه ، ۲۵اسفند۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: قدس آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 9]