محبوبترینها
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1831282655
کدام یک اولویت سیاست خارجی است؟
واضح آرشیو وب فارسی:زمان نیوز: عزت در سیاست خارجی جایگاه اول را داراست و منافعی که بدون لحاظ این اصل متعالی، تحصیل گردد، زودگذر و موقتی است، ولی عزت و در نتیجه هویتی که از این اصل برمی آید، همیشگی و پایدار است و نحوه ی قضاوت مثبت سایرین درباره ی یک کشور در صحنه ی نظام بین الملل را سبب می شود.محمد سلامی استاد؛ سه اصل «عزت، حکمت و مصلحت» اصول محوری و ثابتی هستند که سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران براساس منویات راهبردی مقام معظم رهبری، بر این سه اصل بنا نهاده شده اند. همچنین کلیه ی ارتباطات بین المللی و فصول سیاست خارجی برنامه های توسعه ی کشور و سند چشم انداز بیست ساله ی 1404 بر این سه اصل استوار هستند. اهتمام به این سه مفهوم از این حیث واجد اهمیت ضروری است که تشکیل دهنده و هدایت کننده ی سیاست خارجی کشورمان است. اما سؤالی که پیش می آید این است که بین این مفاهیم چه ارتباطی برقرار است و آیا التزامی به هماهنگی مفهومی این سه وجود دارد؟ این سه مفهوم چه جایگاهی در سیاست خارجی کشورمان دارند و مراجع نظارت و ابزارهای تحقق آن کدام اند؟ تعریف مفاهیم «عزت در لغت یعنی شکست ناپذیری و حالتی که مانع مغلوب شدن انسان می شود و چون این مفهوم به شکست ناپذیری اشاره دارد، پس در معانی دیگر همچون غلبه، صعوبت، سختی، غیرت و حمیت نیز استعمال می شود.» 1 عزت در این معنا با «عزیز شدن» و «گرامی داشته شدن» متناظر می شود که درست در جهت مخالف ذلت و خواری است؛ چراکه آن کس که تحت هیچ شرایطی به شکست تن نمی دهد و از هر کارزار و صعوبتی با «عزت» از میدان به در می آید، گرامی داشته و والامقام پنداشته می شود. «حکمت در زبان و ادبیات فارسی به معنای دانایی، عدل، حلم، بردباری، درست کرداری و راست گفتاری است و نیز دلیل، سبب، جهت و غایت را برای حکمت به کار برده اند. شناخت بهترین چیزها با برترین دانش ها را حکمت گویند.» طبیعتاً دست یافتن به حقیقت به یاری علم و عقل، سخن موافق با حق، سخن معقول دور از حشو و دانشی که آدمی به کمک آن افعالش را از روی تدبیر و اتقان انجام می دهد، به کمک حکمت میسر است. 2 با کمک حکمت می توان امور را شناخت و بهترین روش را برای رسیدن به هدف و حل مشکلات برگزید. حکمت همچون چراغی است که به واسطه ی آن راه شناخته می شود و صواب از ناصواب مشخص می گردد. عزت در سیاست خارجی جایگاه اول را داراست و منافعی که بدون لحاظ این اصل متعالی، تحصیل گردد، زودگذر و موقتی است، ولی عزت و در نتیجه هویتی که از این اصل برمی آید، همیشگی و پایدار است و نحوه ی قضاوت مثبت سایرین درباره ی یک کشور در صحنه ی نظام بین الملل را سبب می شود. «مصلحت از ماده ی صلح است و ضد آن را مفسده گویند. برخی از واژه شناسان آن را به معنای خیر و کار نیک و ضدفساد و برخی دیگر آن را عملی که نفعی عاید انسان می کند، دانسته اند. مصلحت در اصطلاح به هر پدیده ی طبیعی یا فعل انسانی که سودمند و متصف به خیر باشد، اطلاق می شود.» 3 بنابراین مصلحت بهترین راهی است که یک فرد، گروه، جامعه و... انتخاب می کند که به مقصود که همانا نفع شخصی یا همگانی است، برسد. جایگاه عزت در گفتمان سیاست خارجی اصل «عزت» در برابر اصل مادی گرا و اومانیستی «غرور ملی» غرب قرار دارد. 4 مقام معظم رهبری در این باره می فرمایند: «ما نمی خواهیم عزتمان را با تکیه بر نژاد و ناسیونالیسم و حرف هایی که متأسفانه همه ی دنیا با تکیه به آن ها دور خودشان یک حصار می کشند، ثابت کنیم. فلان کشور اروپایی ثابت می کند که نژاد من برترین است. آن یکی می گوید نخیر، نژاد من برترین است... نه، ما برای خودمان، عزت را براساس اعتقاد و ایمان توحیدی که خاصیت و شاخصه ی تفکر اسلامی است و دل بستن به خدا و محبت به بندگان و خلایق الهی و لزوم خدمت به آن ها قائلیم.» 5 پس اصل عزت در حاکمیت ارزش های اسلامی، عمل به دستورات دین، تقویت هنجارهای اخلاقی و تقوا تحصیل می شود. 6 روشن ترین تعریف عزت، حفظ شأن و موقعیت جامعه و دولت اسلامی در نظام بین الملل است. بر مسلمانان فرض است که در جامعه ی جهانی به هر طریق ممکن، عزت خود را حفظ نمایند. ازخودبیگانگی و مرعوبیتی که نظام استکبار طی قرن ها به مسلمانان القا نموده، مهم ترین آفت عزت است که حساب شده و از روی برنامه، از سوی غربی ها برای مسلمانان طرح ریزی شده است. از وظایف اصلی ما مسلمانان است که در برابر دشمنان و کفار ذلیل نباشم. 7 عزت یعنی «الاسلام یعلو و لایعلی علیه، لن یجعل الله الکافرین علی المؤمنین سبیلا.» 8 اصل «عزت» در چارچوب سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، جایگاهی والا دارد؛ به طوری که در سرفصل دهم قانون اساسی به نام «سیاست خارجی»، از آن تحت عنوان «نفی هرگونه سلطه گری و سلطه پذیری و عدم تعهد» یاد شده است. اصل 152 اشعار می دارد: «سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران براساس نفی هرگونه سلطه جویی و سلطه پذیری... و عدم تعهد در برابر قدرت های سلطه گر... استوار است.» همچنین در بند ج اصل دوم نیز هرگونه ستمگری، ستم کشی، سلطه گری و سلطه پذیری نفی شده و در اصل 153 نیز «هرگونه قرارداد که موجب سلطه ی بیگانگان بر منابع طبیعی و اقتصادی، فرهنگ، ارتش و دیگر شئون کشور گردد، ممنوع است.» دستگاه دیپلماسی کشور نیز این اصل را بارها پیشه ی خود ساخته و از آن تبعیت نموده است. به عنوان مثال، پس از فتح خرمشهر در سال 1361، با اینکه اوضاع برای صلح تا اندازه ای مساعد بود و علی رغم تلاش های گروه غیرمتعهدها و سازمان کنفرانس اسلامی و هشت قطعنامه ی شورای امنیت سازمان ملل متحد، چون شرایط صلح تأمین کننده ی منافع ملی و عزت ملتمان نبود، تصمیم به ادامه ی جنگ گرفته شد تا به بازپس گیری تمام سرزمین های ازدست رفته مان منجر شود. جایگاه حکمت در گفتمان انقلاب اسلامی «حکمت یعنی حکیمانه و سنجیده کار کردن.» 9 یعنی اینکه «نباید از روی احساسات و بی توجه به منافع و شرایط لازم و بهره هایی که باید از رابطه با دنیا بگیریم، حرکت کنیم... ای بسا ما با یک دشمن که در نهایت هم برخورد داریم، الآن بایستی بنشینیم و با او طرح دوستی بریزیم. این، حکمت است. خیال نکنید این ها از اسلام نیست. نخیر، آنجایی که جایش باشد، از اسلام است؛ کمااینکه رسول اکرم (ص) با خیلی ها (از جمله با یهود اطراف مدینه) مذاکره کرد. از آن سه طایفه، با یک طایفه جنگید و دو طایفه ی دیگر را نفی بلد کرد... بنابراین وقتی از حکمت صحبت می کنیم، یعنی... ملاحظه ی تمام استفاده هایی که این نظام می تواند از ارتباط با آن دولت ها ببرد. ما باید بر این اساس حرکت کنیم.» 10 چون حکمت معنای تدبیر، خردمندی و عقلانیت 11 را با خود همراه دارد، پس تخصص، ملاک مهمی خواهد بود تا تصمیمات صحیح و کارآمدی گرفته شود. نقطه ی مقابل سه اصل عزت، حکمت و مصلحت، سیاست ماکیاولی است که در قرن هفدهم میلادی سیاست را، سیاست قدرت می نامید و عزت را در کسب قدرت و حکمت را در نگاه داشتن قدرت ارزیابی می کرد. به طور کلی، دیپلماسی موفق الزاماتی دارد که عقلانیت و شجاعت حرف اول را در آن می زند. عقلانیت و حکمت این است که به دنبال آرمان های محضی که حاکی از اوهام پردازی است، نرویم و درعین حال به بهانه ی واقع گرایی، از آرمان های خود دست برنداریم. آنچه رهبر معظم انقلاب از آرمان خواه واقع بین مطرح نموده اند، بدین معناست که با چراغ واقع گرایی در جاده ی آرمان گرایی باید طی طریق کرد و در پرتو نور واقع گرایی باید برای آرمان ها برنامه ریزی نمود. حکمت و عقلانیت لازمه و اسباب پیمودن این راه است و تشخیص درست آن، از الزامات دیپلماسی موفق است. مقام معظم رهبری در دیدار مسئولان وزارت خارجه (22 مرداد 93) در بخشی از بیانات خود به بررسی الزامات دیپلماسی موفق پرداخته اند که حکمت و تخصص، اولین شرط لازم برای احصای این شرایط است. ایشان تعیین دقیق و صریح هدف ها، سازمان دهی مناسب با توجه به اهداف دیپلماسی، برخورداری از صلاحیت های دیپلماتیک، تحرک بالا و ملاقات های دیپلماتیک پی درپی، اتکا به نیروهای درون زا و اقتدار و توانایی های داخلی و داشتن روحیه ی بسیجی را از شرایط دیپلماسی موفق نام برده اند. 12 تمامی این موارد به حکمت و تخصص دیپلمات های کشورمان بستگی دارد که در زمان بدیل های مختلف بتوانند بهترین راه را بسنجند و آن را گزینش نمایند؛ هرچند که در نظر اول، به ضرر منافع کوتاه مدت کشور شناخته شود. نمونه ای از کاربست حکمت در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در قبال حمله ی آمریکا و ائتلاف بین المللی به عراق در 26 دی ماه 1369 (16 ژانویه 1991) بود که به جنگ دوم خلیج فارس مشهور شد. در این جنگ، عده ای از تندروها در ایران و حتی تعدادی از نمایندگان مجلس خواهان شرکت ایران دوشادوش با نیروهای عراقی برضد آمریکا و استکبار جهانی بودند، اما براساس منطق و عقل و تدبیر، برای کشوری که تازه دو سال از پایان جنگ رها شده و خرابی های بسیاری از جنگ در آن باقی مانده بود، به صلاح نبود. لذا با تدبیر مقام معظم رهبری و فعالیت های دستگاه دیپلماسی کشور، ایران حمله ی آمریکا به عراق را محکوم کرد و سیاست بی طرفی فعال را پیشه ی خود ساخت. جایگاه مصلحت در گفتمان سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در توضیح مصلحت، مقام معظم رهبریفرموده اند: «و اما مصلحت. مراد مصلحت شخص من و شما نیست که اگر ما این اقدام را کردیم، ممکن است برایمان گران تمام شود. نه، گران هم تمام بشود! مگر ما که هستیم؟ اگر کاری به مصلحت کشور و به مصلحت انقلاب است، ولی به مصلحت شخص من نیست، چه اهمیتی دارد؟ مصلحت یعنی مصلحت انقلاب و این مصلحت همه جانبه است؛ یعنی از رفتار شخصی ما (به خصوص شما) شروع می شود.» 13 پیگیری مصلحت به معنای عقب نشینی از آرمان های انقلاب نیست، بلکه به منزله ی اصالت دادن به اصول و آرمان های انقلاب اسلامی و اهداف و منافع ملی با توجه به وضعیت و شرایط جاری است. در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، مطالبات و منافع فردی، حزبی و جناحی جایگاهی ندارد. مصلحت جامعه ی اسلامی بر مصالح فردی تقدم دارد و منافع ملی در نظام اسلامی با منافع ملت اسلام پیوند خورده و هیچ تزاحم و مغایرتی در کار نیست، 14 بلکه باید با توجه به اولویت ها و نیازها اهداف کشور را تدرج و رتبه بندی نماییم. زمانی در طول جنگ تحمیلی، پیروزی در جنگ اولویت بود و زمانی پس از جنگ، بازسازی های ویرانی های جنگ و اقتصاد کشور در اولویت قرار گرفته بود. هرکدام از این مصالح، قالب گفتمانی خود را طلب می کند و بنا به مقتضیات زمانه و اولویت بندی اهداف، دستگاه دیپلماسی کشور گفتمان خاص زمان خود را پیگیری می کند. هیچ یک از این گفتمان ها مغایر با هم نیستند و همه در منظومه ی انقلاب و آرمان های انقلاب امت اسلامی، هدف های انقلاب را با توجه به اولویت بندی اهداف و منافع جمهوری اسلامی ایران، پیگیری می کنند. بنابراین مصلحت به معنای پشت پا زدن به اهداف انقلاب نیست، بلکه پس وپیش کردن اهداف و منافع ملی-اسلامی با توجه به الزامات زمانه و تلاقی تنوع دیدگاه های مختلف است. ارتباط عزت، حکمت و مصلحت در گفتمان انقلاب سه اصل محوری عزت، حکمت و مصلحت، زیربنای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران را تشکیل داده و اتحاد هر سه اصل است که به این چارچوب معنا می دهد. این اصول همچون سه گوشه ی مثلث هستند که در صورت نقض یکی، اصالت شکل مورد سؤال قرار می گیرد. در زیر دورنمایی از سه اصل عزت، حکمت و مصلحت دیده می شود. از این سه اصل، عزت در رتبه ی اول قرار می گیرد. اصولاً منطق به انسان حکم می کند کاری که در آن عزت حاصل نمی شود و حتی برعکس، خواری و ذلت را نصیب انسان می سازد، ارزش پیگیری ندارد، چه برسد به آنکه انسان برای آن برنامه ریزی هم بکند و تلاش و هزینه ای چندساله نیز به پای آن بریزد. لذا عزت در سیاست خارجی جایگاه اول را از آن خود می کند و منافعی که بدون لحاظ این اصل متعالی، تحصیل شود، زودگذر و موقتی است، ولی عزت و در نتیجه، هویتی که از این اصل برمی آید، همیشگی و پایدار است و قضاوت مثبت سایرین درباره ی یک کشور در صحنه ی نظام بین الملل را سبب می شود. سه اصل محوری عزت، حکمت و مصلحت زیربنای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران را تشکیل داده و اتحاد هر سه اصل است که به این چارچوب معنا می دهد. این اصول همچون سه گوشه ی مثلث هستند که در صورت نقض در یکی، اصالت شکل مورد سؤال قرار می گیرد. از این سه اصل، عزت در رتبه ی اول قرار می گیرد. عزت با عمل به ارزش های دینی و انقلابی و تمسک به قانون اساسی و منویات ولی فقیه حاصل می شود. حکمت و مصلحت به ترتیب در جایگاه دوم و سوم قرار می گیرند. اگر مصلحت، عملی باشد که در نهایت به انسان نفع می رساند و حکمت دانشی که به وسیله ی آن می توان به بهترین چیزها دست یافت، لذا دستیابی به بهترین منفعت، با حکمت و دانشی میسر می گردد که بدان وسیله می توان آن منفعت را شناخت. سیاست خارجی هر کشور مدون شده و برنامه ریزی شده هدایت می شود و هر کشوری برای سیاست خارجی خود افق و دستاوردهایی (مطابق با برنامه های توسعه ی کشور) در نظر گرفته است که در نهایت، عزت و منافع بلندمدت کشور را حاصل می نماید. این همان حکمت است. حکمت یعنی سنجیده کار کردن و بی گدار به آب نزدن و برنامه داشتن که یقیناً در ذیل عزت و تحصیل منافع بلندمدت کشور باارزش و قابل توجیه است. مرجع نظارت حکمت در سیاست خارجی کشور ما، مجلس شورای اسلامی است. برطبق اصل 77 قانون اساسی، «[کلیه ی] عهدنامه، مقاوله نامه، قراردادها و موافقت نامه های بین المللی باید به تصویب مجلس شورای اسلامی برسد» و همچنین برنامه های توسعه ی کشور پس از ابلاغ مقام معظم رهبری و تنظیم در مجمع تشخیص مصلحت نظام، به تأیید مجلس شورای اسلامی می رسد. لذا مرجع نظارت بر اصل حکمت، مجلس، نخبگان ملی و احزاب با تمایلات ملی گرایانه، نه جناحی است و ابزارهای تحقق آن در دستگاه دیپلماسی کشور، تخصص و فراست دیپلماتیک است. در پایان، اصل مصلحت قرار می گیرد که به ترتیب در ذیل عزت و حکمت، مسئول گزینش و پیمودن بهترین راه و مسیر است که به بهترین نحو، منافع ملی کشور را احصا نماید. در این زمینه، مرجع نظارت ولی فقیه و عامه ی مردم هستند. حتی برطبق نص صریح قانون اساسی، موضوعاتی که نیاز باشد، به صحنه ی عمومی کشور و همه پرسی گذاشته می شود تا عناوینی که مستقیماً مصالح عمومی و کل جامعه را دربرمی گیرد، به دست مردم و رأی آنان مشخص شوند. نقطه ی مقابل این سه اصل، سیاست ماکیاولی است که در قرن هفدهم میلادی سیاست را، سیاست قدرت می نامید و عزت را در کسب قدرت و حکمت را در نگاه داشتن قدرت ارزیابی می کرد، لیکن مبتنی بر تعالیم اسلامی و همان طور که مقام معظم رهبری نیز فرمودند، عزت چیزی جز خدمت به خلق و عمل به دستورات ناب اسلام محمدی نیست.* پی نوشت ها 1. راغب اصفهانی، المفردات، ص332 و مجمع البیان، ج1، ص407 به نقل از رضا حق پناه، عزت از منظر قرآن و سنت، فصلنامه ی الهیات و حقوق، ش4-5، تابستان و پاییز 1381. 2. دانشنامه ی جهان اسلام، بنیاد دایره المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله ی «مفهوم حکمت»، ش6380. 3. حسین رحمت اللهی، مصلحت عمومی یا مصلحت شرعی؟ مفهوم مصلحت در فقه، غرب و قانون اساسی، ماهنامه ی مهرنامه، ش9، اسفند 1389. 4. مصاحبه ی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت الله خامنه ای با دکتر منوچهر محمدی، روزنامه ی کیهان، ش20295، مورخ 11 شهریور 91، ص12. 5. مقام معظم رهبری، بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار مسئولان وزارت امور خارجه، 18 تیر 1370. 6. رضا حق پناه، عزت از منظر قرآن و سنت، فصلنامه ی الهیات و حقوق، ش4-5، تابستان و پاییز 1381. 7. مصاحبه با دکتر منوچهر محمدی، همان. 8. مقام معظم رهبری، 18 تیر 1370، همان. 9. همان. 10. مقام معظم رهبری، بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار مسئولان و کارگزاران نظام، 9 بهمن 1368. 11. مصاحبه با دکتر منوچهر محمدی، همان. 12. مقام معظم رهبری، الزامات دیپلماسی موفق از نگاه رهبر انقلاب، 19 آبان 1393. 13. مقام معظم رهبری، 18 تیر 1370، همان. 14. علیرضا داوودی، آرمان های انقلاب نقطه ی ثقل مثلث عزت، حکمت و مصلحت، روزنامه ی جوان، 16 خرداد 1394. borhan.ir * محمد سلامی استاد؛ دانش آموخته ی کارشناسی ارشد مطالعات خاورمیانه و شمال آفریقا از دانشگاه علامه طباطبایی
چهارشنبه ، ۱۹اسفند۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: زمان نیوز]
[مشاهده در: www.zamannews.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 13]
-
گوناگون
پربازدیدترینها