واضح آرشیو وب فارسی:تابناک: آمارهای معنادار از سیر تحول مشارکت انتخاباتی در کشور
مشارکت در انتخابات ایران همواره نوسانات بسیاری را تجربه کرده است؛ از 50 درصد در سال 1372 تا 85 درصد در سال 1388. آیا در این اعداد و ارقام نظمی منطقی دیده می شود یا مشارکت سیاسی شهروندان ایرانی را می توان یک پدیده منحصر به فرد و بی نظم دانست؟
کد خبر: ۵۷۲۰۰۸
تاریخ انتشار: ۱۳ اسفند ۱۳۹۴ - ۱۰:۵۲ - 03 March 2016
وزیر کشور با اعلام پایان دور اول انتخابات مجلس شورای اسلامی در کشور میزان مارکت را 62 درصد برشمرد؛ رقمی که فاصله چندانی میانگین مشارکت در انتخابات تمامی ادوار مجلس شورای اسلامی یعنی 61.1 ندارد. اما آیا ضرباهنگ مشارکت در طول این دهه ها آرام بوده است یا فراز و نشیب های معنادار در آن وجود دارد.
به گزارش «تابناک» مردم ایران در انتخابات مجلس شورای اسلامی رفتاری متفاوت از انتخابات ریاست جمهوری انجام می دهند. مهم ترین مسئله میزان پایین تر مشارکت شهروندان در انتخابات مجلس است. میانگین نرخ مشارکت در انتخابات مجلس 61.1 درصد است و این در حالیست که همین رقم در ارتباط با ریاست جمهوری معادل 66.96 است. بنابراین مردم در انتخابات ریاست جمهوری اشتیاق بیشتری برای ورود به کارزار رقابت دارند.
جذابیت پنهان در مقیاس ملی
در انتخابات ریاست جمهوری تمامی شهروندان برای برگزیدن رئیس قوه مجریه دست به کار می شوند. جایگاه ملی رئیس جمهور به عنوان یکی از روسای قوای سه گانه بر اهمیت آن افزوده و در نتیجه مردم به خوبی احساس می کنند که انتخاب چنین فردی از اهمیتی بالا برخوردار است. گزینه های حاضر در چنین انتخاباتی از چهره های برجسته تری تشکیل شده و در نتیجه فاکتور شهرت نیز به گرم شدن تنور رقابت کمک خواهد کرد.
اما نکته جالب توجه در ان است که میزان مشارکت در انتخابات ریاست جمهوری طی سه دوره اخیر به ترتیب 62.66 ، 85 و 72.7 درصد بوده است. به بیان دیگر میانگین مشارکت در انتخابات های ریاست جمهوری از سال 1384 به بعد معادل 73.26 درصد و بسیار بالاتر از میانگین دوره های اول است. دلیل این امر را می توان در تفاوت میان این سه دوره و ادوار پیشین جستجو کرد؛ یعنی در جایی که نه تنها ابزار تبلیغاتی و شبکه های اطلاعاتی گسترده وارد بازی انتخاباتی شدند، بلکه شاهد آغاز پدیده ای به نام «مناظره انتخاباتی» بودیم. این مناظره ها نیز با تشدید حساسیت انتخاباتی، افشای برخی ناکارمدی ها و نقدهای صریح نامزدها به عملکرد یکدیگر ترکیب شد تا شاهد سیر صعودی در انتخابات ریاست جمهوری باشیم. اما میزان مشارکت در انتخابات مجلس طی ادوار اخیر چندان نوسان نداشته است. به طوریکه میانگین نرخ مشارکت در ادوار هشتم، نهم و دهم مجلس کمی بیش از 59 درصد یعنی تنها 2 درصد کمتر از میانگین کل ادوار مجلس (61) بوده است.
پیروزی واقعیت بر شعار و انعکاس متفاوت در انتخابات دو قوه
هر کنشگر سیاسی که انگیزه کسب قدرت را در سر می پروراند، آرمان ها و ایده هایی برای اقناع مردم دارد. شعارهای رنگارنگ و گوناگونی که از سوی نامزدهای انتخاباتی در روزهای تبلیغات شنیده می شود همگی از همین جنس آرمان ها هستند. در سوی دیگر معادله، واجدین شرایط نیز با استناد همگرایی و تشابه آرمان ها و انتظارات خود از نظام سیاسی وارد عرصه شده و به گزینه مورد نظرشان رای می دهند. برای همین است که شنیده شدن صدای یک آرمان تازه و امیدبخش به معنای تلنگری امیدبخش به جامعه است، به طوریکه میزان مشارکت را با افزایش روبرو می کند.
در ادوار مختلف ریاست جمهوری عموما روسای جمهور به جز یک مورد، در ادوار نخست حضورشان ظرفیت بیشتری برای بسیج جامعه برای حضور پای صندوق های رای داشته اند. البته اگرچه شاید آرای سید محمد خاتمی در دور دوم از 69 درصد به 76 درصد کل آرا رسید، اما در واقع نرخ کلی مشارکت همچنان کاهش داشت. 2 نیرو را می توان در این روند کاهنده دخیل دانست: نخست، بروز شکاف میان واقعیت بیرونی و شعارهای آرمانی روسای جمهور در دور دوم، و دوم افزایش واقع بینی و خروج مردم از هیجانات مواجهه با یک نظام ایده ای جدید و توجه به نیازهای واقعی خود در معیشت روزمره. بر همین اساس، قابل پیش بینی است که نرخ مشارکت در ریاست جمهوری به صورت یک در میان نزولی و صعودی باشد.
اما نوسانات در انتخابات مجلس ترتیبات دیگری دارد. به ازای هر دوره افزایش شدید در میزان مشارکت با کاهش مشارکت در 2 یا 3 دوره آتی روبرو بوده ایم. اما این روند کاهشی نیز بی دلیل نبوده است. اولین سیر کاهشی از آخرین سال دفاع مقدس آغاز می شود. در آن روزها دغدغه های اقتصادی مدیریت یک جنگ ناعادلانه به شدت گسترش یافته بود. اما اطمینان مردم به امام خمینی (ره) و رئیس جمهور وقت در مسیر اداره کشور سبب شد تا رقابت ارامی شکل گرفته و با کاهش جنجال سیاسی، از مشارکت انتخاباتی کاسته شود. اما در ادامه با توجه به ضعف سیاست های تعدیل ساختاری دولت آقای هاشمی و مجلس آن دوران، میزان مشارکت باز هم سیر نزولی نشان داد.
وقتی شگفتی از سال 76 شروع شد
اگر مشارکت در انتخابات های ریاست جمهوری و مجلس را در کنار همدیگر بیاوریم، خواهیم دید که سیر افزایش و کاهش در سالهای متوالی قابل مشاهده است. نوسان سینوسی مشارکت نه تنها متاثر از ویژگی های هر عصر بوده، بلکه ماجرای شکاف واقعیت و شعارهای آرمانی نیز در این رفت و برگشت های آرای خاکستری به صندوق های رای بی تاثیر نبوده است. اما نکته بسیار جالب در تاریخ انتخابات در جمهوری اسلامی ایران زمانیست که می بینیم تمامی انتخابات هایی که در دولت سید محمد خاتمی به انجام رسیده با مشارکت کمتری روبرو بوده است. دولت اصلاحات که داعیه آزادی مدنی و مشارکت فعلا در عرصه سیاسی را یدک می کشید، در عمل نتوانسته بود در بسیج عمومی مردم موفق عمل کند. به همین دلیل است که در سال 1384 دوباره قاعده «شعارها و ارمانهای تازه» توانست موجی از مشارکت را برانگیخته و زمینه ساز مشارکت 62.66 درصدی در انتخابات دور نهم ریاست جمهوری شود که با شکست نامزدهای اصلاح طلب همراه بود.
بر همین اساس در نمودار زیر به خوبی می توان نوسانات انتخاباتی را به صورت مجزا و تواما مشاهده کرد؛ درست در جاییکه از سال 1376 و در پی انتخاب خاتمی به عنوان رئیس جمهور وقت ایران، شاهد سقوط مشارکت مردم در انتخابات بودیم. اما با دقت در ستون های زرد رنگ به خوبی مشاهده می شود که تمامی انتخابات حتی در پایان دهه 60 و نیمه اول دهه 70 نیز سینوسی بوده و سقوط مداوم نداشته است.
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تابناک]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 16]