واضح آرشیو وب فارسی:روزنامه تعادل: گروه اقتصاد کلان یکی از مهم ترین سیاست های دولتمردان در بیشتر کشورهای جهان به ویژه کشورهای در حال توسعه، حمایت از اقشار کم درآمد، بخش های تولیدی و صادرکنندگان است. حفظ قدرت خرید مردم با توجه به روند افزایش قیمت ها، ازجمله مسائلی است که دولت ها آن را به عنوان مهم ترین اهداف خود پذیرفته اند. در قانون اساسی کشور ما نیز (بند یازدهم اصل سوم) تامین یک زندگی شرافتمندانه و ایجاد رفاه برای همه اقشار جامعه، مورد توجه قرار گرفته است. یکی از راهکارهای رسیدن به این اهداف در شرایط نامطلوب اقتصادی، پرداخت یارانه به مصرف کنندگان، برای پایین نگه داشتن قیمت کالاهای ضروری و اساسی در جهت حمایت از اقشار کم درآمد جامعه و پرداخت یارانه به تولید کنندگان و صادرکنندگان، در جهت حمایت از تولیدات داخلی است. دولت های متکی به درآمدهای منابع طبیعی نظیر نفت، آسان ترین روش یعنی پرداخت یارانه عام را دنبال کرده اند که تداوم آن به دلیل واقعی نبودن قیمت کالاهای یارانه یی مشکلات زیادی ازجمله عدم تخصیص کارآمد منابع، افزایش مصرف، اتلاف منابع، قاچاق و بروز مفاسد اقتصادی و کاهش کارآیی در اقتصاد را موجب شده است. یارانه ها با تحریف قیمت ها، از یک سو مانع تخصیص بهینه منابع شده و رشد اقتصادی را کاهش می دهند و از سوی دیگر با ایجاد کسری بودجه و افزایش هزینه های اجتماعی، آثار سوئی را در اقتصاد ملی برجای می گذارند. بر این اساس، درراستای بحث هایی که در سال های اخیر درزمینه اصلاح و تعدیل قیمت کالاهای اساسی درجهت حل مشکلات موجود مطرح شده، دولت نهم با مطرح کردن طرح تحول اقتصادی، عزم خود را برای اجرای سیاست حذف یارانه کالاهای اساسی جزم کرد و برنامه هدفمند سازی یارانه ها را برای تخصیص بهینه تر منابع و ایجاد شرایط اقتصادی مطلوب به اجرا گذاشت، بنابراین اطلاع یافتن از حساسیت مصرف کننده به تغییرات قیمت برای تصمیم گیری سنجیده در اتخاذ سیاست های آینده، لازم و ضروری است. البته در زمینه مسائل مربوط به هزینه تولید، چگونگی توزیع و وضعیت کیفی کالاهای اساسی از نظر معیارهای تغذیه یی، مطالعات متنوعی انجام شده، اما با توجه به نقش و اهمیت کالاهای نان، برنج، شیر، روغن نباتی، قند و شکر در الگوی مصرفی خانوارهای ایرانی و به عنوان کالاهای استراتژیک در بدنه اقتصاد کشور، برآورد تقاضای کالاهای اساسی پس از نقدی سازی یارانه ها، حائز اهمیت است. از این رو گزارش پژوهشی توسط آمنه خوشدل و ابراهیم عباسی آماده شده که در آن سعی شده است با برآورد تقاضای خانوارهای فقیر (دهک های درآمدی 3-1) و متوسط (دهک های7-4) شهری برای کالاهای مذکور، مساله هدفمند کردن یارانه کالاهای اساسی برمبنای معیارهای اقتصادی مورد بررسی قرار گیرد. در همین راستا پژوهش های دیگری نیز انجام شده که همگی در یک فرض و یک نتیجه مشترک هستند. فرضی که مطالعات بسیاری براساس آن انجام شده این است که توزیع درآمد در ایران عادلانه نیست و اقشار آسیب پذیر اگر مورد حمایت جدی و هدفمند قرار نگیرند تبعات اجتماعی وسیعی برای کشور خواهد داشت. نتیجه این مطالعات نیز عموما بر این نکته تاکید دارند که هدفمندی یارانه ها نه تنها وضعیت را تغییر نداده بلکه قشر هدف را نیز با فشارهای متعددی روبه رو کرده است. به بیان دیگر اگر زمانی یارانه ها بدون هیچ هدف گذاری، محدودیت زمانی و... به همه اقشار جامعه پرداخت می شد حذف آن نیز به شیوه یی که دولت دهم آن را اجرا کرد، قدم گذاشتن در همان مسیر قبلی و البته در جهت معکوس بود. به همین جهت به عنوان یک تجربه اقتصادی با هزینه های گزاف واکاوی تمام ابعاد آن حائز اهمیت است و البته در پایان پیشنهاداتی سیاستی برای بهبود روند موجود نیز اتخاذ خواهد شد. نتایج پژوهشی که در این گزارش به آن پرداخته شده نشان می دهد که پس از هدفمند کردن یارانه ها مصرف تمام کالاهای مورد بررسی نان، برنج، شیر، روغن و قندوشکر در خانوارهای فقیر و متوسط کاهش اساسی داشته است، اما کاهش مصرف خانوارهای فقیر (دهک های 3-1) نسبت به خانوارهای با درآمد متوسط (دهک های 7-4) بیشتر بوده است. همچنین قیمت این کالاها با مصرف آنها رابطه معکوس و معناداری داشته، یعنی هرچه قیمت کالاها افزایش یافته، میزان مصرف خانوارها از این کالاها کاهش یافته است. پژوهشگران همچنین دریافته اند که حذف یارانه کالاهای اساسی باتوجه به حیاتی بودن مصرف این کالاها در زندگی خانوارهای فقیر و متوسط، آثار منفی بر تغذیه این دهک ها داشته، میزان مصرف دهک های پایین درآمدی را کاهش داده و امنیت غذایی این خانوارها را تهدید می کند. از سوی دیگر نتایج تحقیق نشان می دهد که با حذف یارانه برخی کالاهای اساسی و افزایش قیمت آنها قدرت خرید و درجه رفاه خانوارهای کم درآمد و فقیر کاهش یافته؛ زیرا متوسط مصرف کالاهای اساسی و ضروری آنها کمتر شده و درواقع، فقیر و فقیرتر شده است. با توجه به میزان تورم و افزایش سطح عمومی قیمت ها، مبلغ یارانه های نقدی جبران کننده افزایش سطح عمومی قیمت ها نبوده و از این رو، اقشار کم درآمد و فقیر جامعه تحت فشار اقتصاد تورمی بیشتری هستند. یافته های این تحقیق با نتایج تحقیقات صورت گرفته در مورد هدفمندسازی یارانه ها مطابقت دارد. لذا می توان گفت که سیاست هدفمندی یارانه ها در صورت مدیریت صحیح و هدفمند می تواند باعث افزایش رفاه مصرف کنندگان و کاهش نابرابری در اقتصاد ایران شود اما با آنچه توسط دولت دهم به عنوان جراحی اقتصادی مطرح شد نه تنها هیچ تغییر محسوسی صورت نگرفته، بلکه دولت یازدهم را در راهی بدون بازگشت قرار داده است. در پایان پیشنهاد شده است پرداخت یارانه در بخش خانوارها در قالب نظام تامین اجتماعی صورت گیرد. در اینجا باید بیان کرد که در غیاب نظام تامین اجتماعی جامع، ادامه اجرای طرح پرداخت نقدی یارانه ها می تواند تبعات اجتماعی غیرقابل پیش بینی به همراه داشته باشد. همانطور که مشخص است، گسترش کمی و کیفی تامین اجتماعی و گسترش انواع بیمه ها به گونه یی که سرپرست خانواده از سطحی از درآمد و امنیت برخوردار باشد که به راحتی بتواند درنتیجه اجرای سیاست های اقتصادی، سطح قابل قبولی از رفاه و امنیت را برای خود و خانوار فراهم کند، اصولی تر و منطقی تر از پرداخت نقدی یارانه هاست و پس از اعمال نظام تامین اجتماعی مطلوب است که می توان یارانه ها را نه به صورت پرداخت نقدی که حتی حذف کرد، قیمت های نسبی را واقعی کرده و جلوی اتلاف منابع و تخصیص ناکارای عوامل تولید را گرفت. بنابراین پیشنهاد می شود که بخش اصلی منابع تامین اجتماعی را دولت از منابع عمومی بپردازد و به معنای واقعی، همه مردم به ویژه چند دهک ضعیف تر را از سهمی که از منابع عمومی دارند، بهره مند کند و این سیاست می تواند بدیل مناسبی برای پرداخت نقدی یارانه ها باشد. برای حفظ امنیت غذایی دهک آسیب پذیر به گفته مجریان این پژوهش خانواده های مشمول دریافت یارانه باید کارت هوشمند غذایی دریافت کنند که بتوانند کالاهای مشخصی مانند نان، شیر، گوشت و حبوبات از فروشگاه های خاص دریافت کنند و البته تاکید دارند که کمک ها و مساعدت هایی که توسط دولت ارائه می شود به صورت غیرنقدی باشد تا تقاضا برای سایر کالاها را افزایش نداده و در عین حال، در راستای هدف تامین امنیت غذایی باشد.
یکشنبه ، ۲اسفند۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: روزنامه تعادل]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 14]