واضح آرشیو وب فارسی:فرهنگ نیوز:
کاهش در آمدهای نفتی؛ فرصت یا تهدید؟
آیا کاهش قیمت نفت برای کشور سودی هم دارد؟ با کاهش درآمدهای نفتی دولت در سال های اخیر، نحوه مواجهه با این پدیده و آثار مثبت و منفی آن به دغدغه جدی اقتصاد کشور تبدیل شده است.
گروه اقتصادی فرهنگ نیوز؛ حسین شرفی- سومین سقوط درآمد های نفتی کشور پس از سال های دفاع مقدس، که از اواخر سال 90 با افزایش تحریم ها آغاز شد و در سال جاری با سقوط قیمت جهانی نفت ادامه پیدا کرد، درآمدهای دولت را به شدت کاهش داد تا جایی که بودجه پیش بینی شده در برنامه سال 94 نیز محقق نگشت.سقوط اول درآمدهای نفتی کشور نفتی در سال 76 اتفاق افتاد که با کاهش 50 درصدی، درآمد نفتی کشور به 10 میلیارد دلار تنزل یافت.سقوط بعدی قیمت ها در سال 1387 با آغاز بحران جهانی اقتصاد رقم خورد و سقوط سوم که از دو مورد قبلی عمیق تر و طولانی تر بود از اواخر سال 91 آغاز شد.در سال 1390 درآمد نفتی دولت معادل 113 میلیارد دلار بود اما در سال بعد تحت تاثیر تحریم ها و کاهش قیمت جهانی نفت با کاهشی 56.5 درصدی به 50 میلیارد دلار رسید. در سال های 92 و 93 نیز میزان درآمدهای نفتی روند نزولی داشت و ارقام 35 و 30 میلیارد دلار را ثبت کرد.درباره آثار و پیامدهای این کاهش درآمد در ماه های اخیر به کررات کارشناسان گفته اند و شنیده ایم و غالبا بر این نکته تاکید شده که کاهش درآمدهای نفتی منجر به افزایش نرخ ارز، کاهش تولید سرانه ملی، تعمیق رکود تورمی، کاهش بازدهی تولید و تعطیل شدن پروژه های عمرانی می شود و در نهایت به زیان کشور خواهد بود.هر چند ما نیز تایید می کنیم که کاهش درآمد های نفتی در کشورهای وابسته به آن، باعث می شود افزایش نرخ ارز اتفاق بیفتد و در نتیجه آن به دلیل بالا رفتن هزینه واردات کالاهای سرمایه ای و واسطه ای، تولید دچار کاهش بازدهی و رکود شده و به رکود تورمی دامن زده شود، اما در این تحلیل یک فاکتور از قلم افتاده است و آن هم بیماری های اصلی اقتصاد کشور است که با این اتفاق بسته به سیاست خای کلان، می تواننند بهبود یابند!آثاری که در بالا ذکر شد با وجود آسیب زا بودن، همگی نتایج کوتاه مدت کاهش درآمدهای نفتی کشور هستند و در بلند مدت نتایج دیگری به بار خواهد آمد و آن هم کاهش و ریشه کنی فساد و رانت و وابستگی به درآمدهای نفتی است.شاید این تحلیل قدری عجیب به نظر برسد و عده ای بگویند برای کاهش رانت و فساد و وابستگی نیازی به کاهش درآمدهای نفتی نیست و دولت با درآمدهای نفتی سرشار هم می تواند این مسیر را طی کند و این گونه تنها کشور ضرر می کند. اما بررسی تاریخ اقتصاد پس از انقلاب، حاکی از آن است که این اتفاق نخواهد افتاد و ما به طور مستمر در سنوات گذشته شاهد افزایش وابستگی کشور به درآمدهای نفتی بوده ایم و همزمان با آن رانت و فساد به عنوان مادر همه گرفتاری های اقتصادی کشور، رشد داشته است.بررسی بودجه سنوات گذشته نشان می دهد میزان منابع حاصل از درآمدهای نفتی در اغلب سال ها متناسب با شرایط و قیمت نفت روند صعودی را طی کرده است. در حالی که از سالیان گذشته مقام معظم رهبری و کارشناسان اقتصادی بارها تاکید کرده اند که ضرورت دارد وابستگی کشور به درآمدهای نفتی قطع شود اما این درآمدهای هنگفت و طمع آور، مانع از رویکرد صحیح دولت ها بوده است.شاهد تاریخی دیگری که وجود دارد و آمار نیز آن را تایید می کند، در دوره هایی که به هر دلیل درآمدهای نفتی کشور کاهش یافته، پس از مدتی میزان رانت های نفتی کاهش یافته و وضعیت بخش های دیگر اقتصاد به تدریج بهبود پیدا کرده است.اولین و مهمترین اثر کاهش درآمدهای نفتی در سنوات گذشته کاهش رانت و فساد در دولت و دستگاه های دولتی بوده است. علت آن هم روشن است. نفت به عنوان مهم ترین درآمد دولت بیش از هر جای دیگر زمینه فساد و رانت را دارد و هر چه این درآمدها بیشتر باشد، سود جویان بیشتر برای نفوذ به ساختار دولتی و فساد به طمع می افتند. از این رو است که بزرگترین فسادهای اقتصادی کشور نیز به پر درآمدترین سال های نفتی باز می گردد.یکی دیگر از آثار مثبت کاهش درآمدهای نفتی، کاهش میزان واردات به کشور بوده است. هر چند این کاهش در تامین کالاهای سرمایه ای و واسطه ای در کوتاه مدت مشکل ایجاد می کند اما به دلیل توجه بیشتر به تولید داخلی و نیاز مبرم به فعال شدن این بخش، در بسیاری از حوزه ها شاهد افزایش تولید و بهره وری در بلند مدت بوده ایم. قاعدتا هر چه میزان زمان این پروسه طولانی باشد، تولید کننده داخلی فرصت بیشتری برای احیای خود خواهد داشت.اثر دیگر کاهش درآمدهای نفتی، افزایش سطح رقابت اقتصادی و تقویت بخش خصوصی است. با محدود شدن توان دولت و نهادهای دولتی برای فعالیت در سطح اقتصاد، بخش خصوصی، مجال بیشتری برای فعالیت و رقابت می یابد و عملا سهم این بخش از اقتصاد افزایش می یابد که عامل مهمی در رشد و پیشرفت اقتصادی کشور است.بهبود ساختار مالی دولت نتیجه دیگری است که می توان در پس کاهش درآمدهای نفتی انتظار آن را کشید. در چنین شرایطی دولت ها ناچارند برای هم سطح کردن دخل و خرجشان از هزینه های اضافی بکاهند و تا حد ممکن بودجه جاری شان را کاهش دهند و این به شفافیت و بهینه شدن هزینه های دولت خواهد انجامید.یک پیامد دیگر این وضعیت تغییر رویکرد دولت در تامین منابع مورد نیاز است. با کاهش درآمد نفتی، دولت ناچار است از محل دیگری برای هزینه هایش کسب درآمد کند و نزدیک ترین راه تقویت ساختار مالیاتی کشور است. عملا تقویت ساختار مالیاتی کشور باعث می شود منافع دولت و بخش خصوصی به یکدیگر گره بخورد و دولت برای بیشینه کردن درآمد خود، تلاش می کند موانع بخش خصوصی را رفع کند و زمینه تولید حداکثری را فراهم کند که به توسعه اقتصادی منجر خواهد شد.
توضیحات نمودار: تابع واکنش آنی متغیر تولید غیرنفتی نسبت به شوک منفی درآمد نفتی (دورهها فصلی است)سخن پایانی اینکه هرچند کاهش درآمدهای نفتی در شرایط کنونی آثار زیان باری را به کشور تحمیل می کند، اما همان طور که در نمودار نیز مشخص است، آسیب هایی مانند فساد و وابستگی به نفت در اقتصاد ما به حدی است که در مجموع این هزینه ها به زیان کشور نخواهد بود.بهترین حالت آن بود که دولت ها در زمان بهره مندی از درآمدهای نفتی با تدوین سیاست هایی، به مرور از وابستگی به نفت رها شوند اما حالا که این اتفاق نیفتاده، بهتر است دولت از کاهش درآمدها، بهترین بهره را ببرد و با تدوین سیاست های بلند مدت به فکر حذف درآمدهای نفتی از هزینه های جاری کشور باشد تا در آینده نوسانات بازار نفت اقتصاد ملی ما را تحت تاثیر قرار ندهد و از فساد ساختاری آن نیز رها شویم.
94/11/27 - 10:21 - 2016-2-16 10:21:29
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فرهنگ نیوز]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 15]