واضح آرشیو وب فارسی:وبگاه قلم: قلم نیوز: حاشیه های رسیدن به روز اجرای برجام، به جز مسائل سیاسی، به زبان فارسی هم کشیده شده و این پرسش را به وجود آورده است که «خوان آخر برجام» یا «خان آخر برجام»؛ کدام شکل نوشتار درست است؟رضا شکراللهی – ویراستار – در این باره در یادداشتی نوشت: «چکیده بحث املای هفت خان و هفت خوان را استاد کزازی گفته اند. این که هر دو این واژه ها درست اند. یکی از جهت معنا که با واژه خانه هم ریشه است و دیگری از جهت صورتی که در متن های کهن ثبت و ضبط شده و خان را با واو نوشته اند و بعد توجیهی برای آن یافته اند مبنی بر سفره (خوان) گستردنِ پهلوان پس از عبور از هر مرحله و منزل، که توضیح و توجیهی بی پایه به نظر می رسد. ریشه یابی کاربرد «خوان» در معنای «خان» کار یک زبان شناس و لغت شناس است. بحث درباره هفت خوان به سادگی بحث درباره ی پیشخوان و پیشخان نیست. با کمی بررسی می توان گفت که «پیشخوان» املای نادرست اما رواج یافته واژه «پیشخان» است و اگر کسی دغدغه ی درست نویسی دارد، بهتر است آن را به صورت پیشخان بنویسد. رضا شکراللهی اما آن چه من می توانم به بحثِ هفت خوان و استفاده از «خان» یا «خوان» اضافه کنم، دو نکته است. یکی آن که دواملایی بودنِ این واژه را مثل شماری دیگر از واژه های چنداملایی، به طور رسمی بپذیریم. همچنان که در عمل هم چنین است. مسئله امروز هم نیست. دواملایی بودنِ این واژه از قدیم هم جاری بوده و هر چه بیشتر در متون کهن می چرخیم، بیشتر سردرگم می شویم. بنابراین می توانیم مثل اغلب مردم به آن رسمیت ببخشیم و تصمیم بگیریم که در این باره به کسی خرده نگیریم. کار و راه دیگر این است که به سمت وحدت رویه حرکت کنیم . مثلاً در واژه سازی نظامی، از خیلی قبل، واژه «خان» را برای لوله ی تفنگ ثبت کردند و اصطلاح «خان کشی» را هم برای آن ساختند که هنوز هم به همین صورت استفاده می شود. افزون بر این، همان طور که برخی ادیبان از جمله جناب کزازی هم اشاره کرده اند، صورتِ «خوان» در مرتبت دوم برای این استفاده مجاز است. یعنی ادیبان می گویند درست آن خان است، اما خوان هم غلط نیست. دیگر آن که معنای اصلی «خوان» همان سفره طعام و غذاست با کلی ترکیب که خیلی هم کاربرد دارند. یک نمونه اش در اسامی برخی رستوران ها. بنابراین می توان املای «هفت خوان» را به جهت کاربردِ آن در متون کهنِ پهلوانی، به همان حوزه محدود نگاه داشت و در سایر موارد، فقط از «خان» استفاده کرد و مثلاً به جای تیتر «خوانِ آخر برجام»، نوشت «خانِ آخر برجام». یعنی از واژه ای استفاده کنیم که هم در «چشم» فارسی گویانِ امروز به «خانه » نزدیک تر است و هم در «ذهن» ایشان، همان «هفت خوان رستم» را تداعی می کند.» میرجلال الدین کزازی هم درباره این که نگارش «هفت خوان» درست است یا «هفت خان» توضیحی ارائه کرد. این شاهنامه پژوه و استاد زبان و ادبیات فارسی در گفت وگو با خبرنگار ادبیات ایسنا، در پاسخ به این سوال که در این ترکیب، آیا واژه «خان» درست است یا «خوان»، اظهار کرد: پاسخ من به این پرسش این است که هر دو این واژه ها می تواند درست بود . از دو دید؛ یکی آن است که خان با واژه خانه هم ریشه است، زیرا جایی است که پهلوان چندی در آن به سر می برد و کار بزرگ پهلوانی خود را به انجام می رساند؛ پس باید با الف نوشته شود. اما اگر خان را با واو هم بنویسیم بی راه نیست، زیرا در متن های کهن خان با واو نوشته شده است. میرجلال الدین کزازی کزازی افزود: نه تنها نویسندگان و سرایندگان آن را با واو نوشته اند، بلکه بر پایه این ریخت به آفرینش های زبان شناختی در واژه هم دست زده اند. من نمونه ای از خاقانی می آورم. خاقانی در چامه ترسایی گفته «به یک لفظ آن سه خوان را از چه شک، به صحرای یقین آرم همانا». در این جا ایهامی در واژه سه خوان است. یک معنا معنای نزدیک یعنی سه کار بزرگ و دشوار است که باید از آن گذشت، اما معنای دیگر که از آن می توان گرفت این است که سخن خاقانی درباره ترسایان است و سه خوان را می توان سه خواننده هم دانست؛ به معنی ترسایی که خدا را سه گانه می خواند. یعنی ترسایی پیرو سه خدا را از چاه شک بیرون می آورم. اگر ما در این بیت مصرع خوان را با الف بنویسیم این معنای نغز و هنری از میان خواهد رفت. او در پاسخ به این که نظر خود شما درباره این واژه چیست و کدام درست است، گفت: می انگارم چون در پیشینه ی ادب پارسی این واژه را با واو نوشته اند آن را با واو هم می توان نوشت. هرچند این نگارش می تواند بی پایه باشد زیرا در فرهنگ ها نوشته اند که چون پهلوان در هر جا خوانی می گسترده است یعنی سفره ای می گسترده است ، که چندان پایه ای ندارد.
شنبه ، ۲۶دی۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: وبگاه قلم]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 15]