واضح آرشیو وب فارسی:شهدای ایران: به گزارش شهدای ایران ، ششمین دوره کوتاه مدت از سلسله دوره های «اسلام و مسائل معاصر» با عنوان «عقلانیت اسلامی و مسائل معاصر» به همت جامعه المصطفی العالمیه واحد تهران برگزار شد. محور اصلی مباحث این دوره واکاوی نظریه های ممتاز عقلانیت عرضه شده از جانب اندیشمندان مسلمان معاصر بود که ناظر به معضلات معرفتی و فرهنگی جهان اسلام ارائه شده و به طور خاص برآراء سه نفر از متفکران مسلمان معاصر آیت الله العظمی جوادی آملی، دکتر محمد عابد الجابری و آیت الله شهید محمد باقر صدر متمرکز بود و اساتیدی از ایران و کشورهای دیگر سخنرانی کردند. حجت الاسلام و المسلمین دکتر مرتضی جوادی آملی در این سمینار در سخنانی به مبحث عقلانیت از دیدگاه آیت الله العظمی جوادی آملی و نظریه علم دینی ایشان پرداخت. وی به معرفی کتاب «منزلت عقل در هندسه معرفت دینی» اشاره کرده و بیان داشت: این اثر، یکی از مواضعی است که حضرت آیت الله جوادی آملی در آن به مبحث عقل، عقلانیت و نسبت آن با سایر موارد مانند نقل و دین و غیره می پردازد. براین مبنا عالم هستی مشتمل بر محسوسات، معقولات و امور فوق معقولات است و هر کدام از این سطوح، روش خاصی را برای شناخت می طلبند؛ تجربه، عقل و شهود به عنوان سه اسلوب و روش در شناخت حقیقت ارزیابی می شوند و جز روش، چیزی دیگر نیستند. لذا فیلسوف، متکلم و دانشمند به مثابه طبیب می ماند که هر چند نسخه می نویسد اما حکم نمی کند. هیچکدام از این ابزارها، شأن حکم کردن را ندارند و حکم صرفاً برای خداوند است. معنای حکم این است که همه موارد عالم حقیقی و تشریعی فقط از جانب خداوند است و انسان با عقل، تجربه و شهود به شناخت این حقایق می پردازد. دکتر مرتضی جوادی آملی ادامه داد: در کنار این روش های سه گانه تجربه، عقل و شهود؛ نکته مهم این است که هیچ کدام از اینها منزه از خطا نیستند بلکه قابلیت خطا در آنها وجود دارد و از این جهت است که به انبیاء نیاز پیدا می شود و خداوند راه چهارمی را به بشر ارزانی داشته که معصوم است و خطا در آن راه ندارد. این در حالی است که مجاری کشف حقیقت یعنی عقل و نقل و قلب به لحاظ درونی و بیرونی در معرض خطر هستند. حال سؤالی که مطرح می شود این است که رابطه میان عقل و دین (وحی) چیست؟ وی با بیان اینکه عقل و دین در عرض هم نیستند، و لذا معنایی برای تعارض بین این دو وجود ندارد، بیان داشت: وقتی که عقل و نقل و قلب، شأن کشف دارند و وحی در سطح بالای کشف قرار دارد؛ معنایی برای تعارض عقل و دین نیست و اساساً عقل و دین، قیاس ناپذیرند و این امور در عرض دین نیستند. از آنجایی که دین منبع معصوم معرفت است، خود را از طریق ابزارهای یاد شده پیاده می کند. در این حال، مشکل اصلی این است که عقل را منبع و نه کاشف معرفت می دانند و بر این باورند که عقل می تواند بنفسه عقلانیت را بسازد. در این راستا و در باب جایگاه دین ، برخی امور به بیماری عقل می انجامد و دین می تواند اسباب این بیماری ها را از میان بردارد و با نگاهی که به عقلانیت در غرب می شود، عقل خود بنیاد و عقلانیت مبتنی بر آن، این راه بیماری زدا را نفی می کند. حجت الاسلام و المسلمین مرتضی جوادی آملی در ادامه به رابطه میان عقل و وحی پرداخت و بیان داشت: بر این مبنا؛ عقل، یا عقل تجربی است، یا عقل نیمه تجریدی(ریاضی) و یا عقل تجریدی که همان عقل مورد علاقه فلاسفه است. در این باره عقل عرفی هم قابل طرح است که نقطه اتکای آن بر ارتکازات عرفی و جمعی میان گروهی از انسان هاست. عقل اصطلاح دیگری هم دارد و در آثار آیت الله جوادی آملی آمده و آن عقل محض و ناب است که در عرفان نظری به آن پرداخته می شود. این عقل، منزه از نقائصی است که مراتب پایین تر عقل بدان مبتلا هستند و در عرفان نظری از آن بهره می برند و این در حالی است که عرفایی هم از قلب بهره می برند که نه بر عقل متفکر مفهومی که بر شهود عقلی مبتنی است. با این وصف اما آنچه باید بر آن متمرکز شد و مورد اهتمام قرار داد، ادعاهایی است که عقل عرفی دارد و مراجعاتی است که در بیشتر موارد به آن می شود؛ مراجعه به عقل عرفی و تمرکز بر آن، یکی از نقطه تمایزات اندیشه اسلامی و غربی است. دکتر مرتضی جوادی آملی در ادامه نظریه علم دینی و اسلامی شدن دانشگاه ها مبتنی بر مبانی آیت الله جوادی آملی را مورد بحث قرار داده و اظهار داشت: منظور از اسلامی شدن علوم و دانشگاه ها تحدید نقش عقل به انحای آن در فرایند شناخت است. اگر عقل تجربی، نیمه تجریدی و تجریدی نسبت خود را با وحی تعیین کنند، راه برای شناخت صحیح فراهم خواهد آمد. عقلانیت به لحاظ جریانی در دوره معاصر، در دو شاخه کلی قابل ارزیابی است: شاخه ای که نسبت خود را با وحی قطع می کند و شاخه ای که نسبت خود را با وحی حفظ می کند. عقل در سایه وحی است که از ستر در آمده و قدرت طیران پیدا می کند؛ به عبارتی عقل با دستگیری وحی آزاد می شود و از تسخیر امیال، شهوات و امثال آن در می آید و چنانچه حضرت آیت الله جوادی آملی در مقدمه کتاب «مفاتیح الحیاة» می فرمایند؛ مجهز به جهان دانی و جهان بانی و جهان آرایی می گردد و این در حقیقت سه امری است که انسان بدان ها مأمور شده اند. این استاد حوزه و دانشگاه شناخت سعادت و راه وصول به آن را دو امر اساسی بیان کرد که انسان باید آنها را بشناسد، گفت: دو امر اساسی که انسان را به خود مشغول می دارد، سعادت و راه وصول آن است و پرسش اساسی این است که: آیا عقل انسانی می تواند سعادت و راه را بشناسد؟ آیا عقل انسانی می تواند انسان، جهان و ارتباط انسان و جهان را دریابد؟ آیا علوم انسانی جدید می تواند به این مهم جامه عمل بپوشاند؟ بنابر دیدگاه حضرت آیت الله جوادی آملی، وحی با ابزار عقل به تأسیس علوم انسانی می پردازد و این همان عقلانیت اسلامی در تأسیس علوم انسانی است. از این دیدگاه نکته اساسی در مدرسه فکری آیت الله جوادی در موضوع معرفت های بشری، معیار بودن کشف برای علم است و این کشف فرقی ندارد که توسط عالم مؤمن محقق شود و یا توسط عالم کافر و از این جهت می توان معیار عقلانیت را علاوه بر تبیین نسبت عقل، دین و وحی؛ کشف از حقیقت دانست.
شنبه ، ۱۹دی۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: شهدای ایران]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 35]