واضح آرشیو وب فارسی:خبر آنلاین:

دو نگین سبز در دل بافت تاریخی شهر قم استانها > قم - همشهری قم نوشت؛ اگر برای زیارت قبور شهدا سری به گلزار شهدای علی بن جعفر بزنید، کمی آنطرفتر 2 گنبد رک فیروزهای توجهتان را جلب میکند . این گنبدهای فیروزهای حتی در تصاویر هوایی قم هم خود را نشان میدهند و تقریباً به نمادی برای شهر قم تبدیل شدهاند...
اگر برای زیارت قبور شهدا سری به گلزار شهدای علی بن جعفر بزنید، کمی آنطرفتر 2 گنبد رک فیروزهای توجهتان را جلب میکند . این گنبدهای فیروزهای حتی در تصاویر هوایی قم هم خود را نشان میدهند و تقریباً به نمادی برای شهر قم تبدیل شدهاند. عکسهای قدیمی از قم که در دوره قاجار گرفته شده هم نشانی از این بناهای باستانی در خود دارد.
گذر از میان مسیر سنگی و رسیدن به محوطه مقابر گنبد سبز انسان را به قرن هشتم هجری میبرد. شاید خیلیها گمان میکنند این مقابر هم مانند خیلی از گنبدهای رک دیگر در شهر قم امامزاده هستند اما تاریخ میگوید این گنبدها به مقبره چند تن از حاکمان قم از خاندان آل صفی مربوط است.
وارد شدن به این محوطه تاریخی بدون اینکه مسحور رنگ فیروزهای گنبدهای رک بشوی امکانپذیر نیست. البته این گنبدها را در گذشته در مقابر امامزادگان قم هم دیدهای و میدانی بیشتر به دوران سلجوقی مربوط میشوند. وارد محوطه که میشوی مقابر را میبینی که 2 گنبد فیروزهای رک دارند و یک سقف ضربی... گویا یکی از این گنبدهای هرمیشکل فروریخته و گذشتگان به جای آن سقفی ضربی بنا کردهاند. یادگار خاندان صفی
مقبره خواجه اصیل الدین جنوبیترین گنبد است که از خارج 12 ضلعی و از داخل 8 ضلعی دیده میشود. آجر چینی آن منظم و متحد الشکل و بعضاً با اسامیالله، محمد(ص) و علی(ع) مزین شده است. رنگآمیزی بسیار زیبای آن با رنگهای متفاوت، طرحهای بسیار زیبای شمسه و اسپرهای کار شده، کتیبههایی به خط ثلث یا کوفی، گچبری برجسته سفید رنگ، زمینه لاجوردی و نقوش اسلیمی، آیات قرآن و اسامی معصومین درون آن با طرحی از گل و بته به این بناها جلوهای خاص بخشیدهاند.
طاقنماها و درگاههایی چند گانه به صورت قرینه و مقرنس حاکی از شیوههای متنوع گچبری چند رنگ است و قسمتهایی از آن با شمسهای عظیم با گره بندیهای متعدد تزئین یافته که همه آنها نمونههایی بسیار زیبا و بدیع از هنر معماری هنرمندان آن زمان را به نمایش میگذارد.
فضای داخل با هارمونی هندسی که دارد حال و هوای خاصی به این مقبره بخشیده انگار تمام انرژیهای مثبت از 8 گوشه جمع میشوند و در یک نقطه به آسمان میرسند.
مقبره دوم مربوط به خواجه علی صفی است كه در وسط گنبد قرار دارد. وی فرمانروای خاندان صفی است كه تا سال 744قمری فرمانروای قم بود.این بنا هم تزئینات و زیباییهای مشابهی دارد.
این بنا از خارج دوازده ضلعی منتظم است كه هر ضلع آن با طاقنماهایی به دهانه 40 و ارتفاع 70 تزئین شده است. 2 تن دیگر از بزرگان قم که یکی از آنها حاکم یکی از نواحی بوده هم در این مقبره مدفون هستند.
گنبد شمالی نیز آنگونه كه فیض در كتاب «گنجینههای آثار تاریخی قم» آورده مدفن مجد الملك براوستانی وزیر سلطان بركیارق و خواجه برهان الدین وزیر سلطان حسن آق قویونلو مربوط به قرن نهم است.از لحاظ معماری با توجه به خصوصیات مشترك هر 3 بنا به نظر میرسد كه در یك محدوده زمانی ساخته شدهاند و هر 3 متعلق به خاندان صفی است.
خاندان صفی یک خاندان مقتدر قمی بوده که در قرن هفتم تا هشتم بر این شهر حکومت میکردهاند. این خاندان در قم یک حکومت مستقل از حکومت مرکزی تشکیل داده بودند و حتی در کشمکشها و جنگهای داخلی قرن هفتم و هشتم دوره تیموری و مظفری این شهر تسخیرناپذیر بوده و حکومت مستقل خود را نگه داشتهاست.
نیای بزرگ این خاندان علی صلی از بزرگان قم در قرن هفتم بوده است. خاندان صفی موفق شدند در شهر قم و توابع آن حکومتی مستقل تشکیل داده و حدود 2 قرن آن را حفظ کنند که تقریباً از نیرومندترین قدرتهای محلی و منطقهای در مرکز ایران محسوب میشده و حتی در منازعات خارج از منطقه هم دخالت میکرده است.
نخستین کسی از این خاندان که به حکومت قم رسید خواجه تاجالدین علی اصیل بود که در حین عهدهداری این مقام کشته شد. او در کنار پدرش در باغ گنبد سبز قم آرام گرفت.
اسکندر، نواده تیمور، در آشفتگیهای اواخر قرن هفتم و اوائل قرن هشتم سر برداشت و اندک اندک بر همه نقاط عراق عجم و فارس دست یافت. قم در این میان همچنان مستقل و در تصرف حکومت محلی بود. همین موجب شد اسکندر به این منطقه لشکرکشی کرده و با خواجه محمد به جنگ برخیزد. اسکندر 2 سال متواتر قم را محاصره کرد و به جایی نرسید.
در سال سوم به حیله و دسیسه دروازه بنکوش قم گشوده شد و امرای لشکر وارد شهر شدند و خواجه محمد و برادرزادهاش را در قلعه به بند کشیدند. با قتل خواجه محمد، عمر فرمانروایی این خاندان به پایان رسید اما برخی میراث آن مانند سکههای آن دوران و برخی بناهای تاریخی به جا ماند که مقابر گنبد سبز یکی از این بناها هستند.
این مقابر و باقی بناهایی که یادگار دوران خاندان صفی در قم هستند در هنر گچبری نمونه هستند و به گنبدهای هرمیشان شناخته میشوند. احیا و بازسازی اثر
معاون میراث فرهنگی ادارهکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قم میگوید: گنبدهای مقبره از 2 پوسته گسسته رک تشکیل شده و پوسته خارجی به منشور شانزده ترکی و پوسته داخلی بهصورت عرقچین است که روی بدنه استوانهای شکل دوازده وجهی بنا قرار دارد.
عمار کاووسی با اشاره به اینکه پوسته خارجی گنبد جنوبی در طی زمان تخریب شده و فرو ریخته است و پوسته داخلی آن در دوران معاصر تعمیر و بازسازی شده است ابراز داشت: به احتمال قریب به یقین فرم و شکل این گنبد با توجه به اشتراکات فراوان با 2 بنای شمالی و میانی به همان شکل دو پوسته رک است.
به گفته وی، تزئینات این بناها که انواع تکنیکهای گچبری در آنها به کار رفته، از گنبد سلطانیه تأثیر گرفته است.
معاون میراث فرهنگی ادارهکل میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری قم میگوید: این آثار تاریخی در مراحل مختلف از سوی میراث فرهنگی قم احیا و بازسازی شده است. همچنین مطالعات باستانشناسی روی آنها صورت گرفته است.
به گفته وی، طی سالهای گذشته 5 میلیارد ریال برای احیا و بازسازی این اثر هزینه شده است.
کاووسی با اشاره به اینکه سالانه به صورت میانگین 15 اثر تاریخی در این استان احیا میشود گفت: در این میان بناهایی که جزوآثار تاریخی شاخص هستند احیا و مرمت میشوند.
وی با اشاره به اقدامهای باستانشناسی در گنبد مقابر سبز گفت: طبق مطالعات باستانشناسی، در هر کدام از این سردابها 3 الی چهار تدفین اسلامی صورت گرفته بود که بقایای اسکلت آنان بعدها در همان مکانها به خاک سپرده شد.
معاون میراث فرهنگی ادارهکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قم با اشاره به اینکه مقابر باغ گنبد سبز پذیرای بازدید زائران و گردشگران است گفت: این مکان همه روزه برای بازدید مردم آماده و کارشناس اداره کل میراث فرهنگی قم آماده پاسخگویی به سؤالات گردشگران است.
مقابر گنبد سبز یادگاران زیبایی هستند از گذشته با شکوه شهر قم و نشانههای خوبی برای فکر و فرهنگ مردمی که در گذشته در این شهر زندگی میکردهاند. این مقابر امروز اما مهجورتر از آن هستند که بتوان به عنوان نماد یک شهر از آن یاد کرد. شاید مقصر مردم باشند که گذشتگان خود را به این راحتی به ورطه فراموشی میسپارند یا مسئولانی که مسئولیت اطلاعرسانی در مورد به این میراث شهر را از یاد بردهاند.
کلید واژه ها: استان قم -
یکشنبه 29 آذر 1394 - 18:04:15
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: خبر آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 119]