واضح آرشیو وب فارسی:روزنامه آفتاب یزد: آیت قیصربیگی – فعال سیاسی - در اوضاع و احوالات امروز منطقه ای و جهانی خبر سرنگونی جنگنده روسی توسط ترکیه آن هم برفراز کشور سوریه که امروز مورد مناقشه غرب و شرق شده است، آنقدر جالب توجه و مهم بوده است که در کسری از ثانیه بر سپهر رسانه ای جهان، بلد شود. پرواضح است این اقدام ترکیه ضمن اینکه می تواند رابطه بین دو کشور روسیه و سوریه را دستخوش تغییراتی اساسی کند، احتمالا بر اوضاع حساس منطقه ای و جهانی نیز تاثیر گذار باشد. کشور ترکیه بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی همواره سعی نموده است نه آنقدر از کشور قدرتمند روسیه دور بیفتد که یخ رابطه ها برایش هزینه بردار شود و نه آنقدر به این کشور نزدیک گردد که حمایت کشورهای غربی را از دست دهد. اگر چه در دوران جنگ سرد در نظام بین الملل ترکیه را به عنوان منطقه ای امن و بازدارنده می شناختند، اما همین کشور بعد از فروپاشی شوروی سابق سعی می کند نقشی محوری برای کشورهای تازه استقلال یافته بازی کند. پایان جنگ سرد که همراه با افزایش تنش بین شرق و غرب بود، حادثه یازده سپتامبر، جنگ های منطقه ای، گسترش تروریسم بین المللی و... را درپی داشت که این اتفاقات نظم نوین جهانی را به وجود آورد. در چنین اوضاع و احوالاتی ترکیه تلاش می کرد در نظام نوین بین المللی از فرصت پیش آمده به درستی استفاده کند و در معادلات منطقه ای نقش و جایگاه مهمی کسب نماید. با فاصله گرفتن ترکیه از غرب به سبب عدم پذیرش ترکیه در سال 1989 برای عضویت در اتحادیه اروپا، جمهوری های تازه استقلال یافته شوروی در جنوب و هم مرز با ترکیه، حوزه نفوذ بالقوه ای را برای این کشور به وجود آورد. در این میان کشور ترکیه از خلاء موقتی روسیه و کشورهای غربی در منطقه به خوبی استفاده کرد و در نقش یک الگوی اقتصادی مطلوب با هویتی دموکراتیک در یک صحنه نمایشی پیش روی کشورهای آسیای مرکزی ظاهر شد. در این زمینه غربی ها هم زیاد بی میل نبودند همزمان با کش و قوس های ایجاد شده در منطقه شاهد نفوذ ترکیه در بین کشورهای جدا شده از شوروی سابق باشند چراکه این مهم از یک طرف از نفوذ بیش از پیش رقیب دیرینه خود یعنی روسیه در منطقه جلوگیری می کرد و از طرف دیگر با قدرت گرفتن کشوری چون ترکیه بهتر می توانستند برنامه های آتی خود را در منطقه استراتژیک خاورمیانه و آسیای مرکزی پیاده نمایند. اما دیری نپایید که این استراتژی غربی ها همزمان شد با بحران های اقتصادی در ترکیه تا شاهد نفوذ بیشتر روس ها در کشورهای آسیای مرکزی و منطقه استراتژیک قفقاز باشیم. تغییرات حاصله در منطقه از یک سو ترکیه را وادار می کرد که دست به تنش زدایی در رابطه با کشور روسیه بزند و از سویی دیگر روس ها را نیازمند تعامل بیشتر با ترکیه به عنوان یک کشور بسیار مهم برای اتصال به دروازه های اقتصاد جهانی می کرد. بنابراین علی رغم اختلاف نظر هایی که حول محور حمایت ترکیه از جدایی طلبان چچن و داغستان و نیز حمایت ترکیه از آذربایجان و حمایت روسیه از ارمنستان بر سر مناقشه قره باغ و... دیده می شد، ولی منافع مشترک همچنین نیازمندی های دوطرفه می طلبید دو کشور در کنار هم همزیستی مسالمت آمیزی داشته باشند. در این میان به سبب موقعیت ویژه ترکیه و به جهت وضعیت موجود خاورمیانه نقش این کشور را در منطقه حائز اهمیت کرده است. اگر بخواهیم از نمایی بالاتر به پیشینه این کشور نگاه کنیم متوجه می شویم که ترکیه علاوه بر اینکه در نقش رابط بین غرب و شرق ظاهر شده است به سبب همسایگی باکشورهای منطقه خاورمیانه و آسیای مرکزی می تواند نقش حساسی در تحولات منطقه ای داشته باشد. با این همه و اگرچه ترکیه برای رسیدن به مقاصد خود در منطقه نیازمند تعامل ویژه با کشور روسیه است اما سیاست های چند بعدی ترکیه در منطقه باعث ایجاد شکاف هایی مابین دو کشور در خصوص سوریه، گرجستان، ارمنستان، و آذربایجان شده است. در چنین شرایطی نگاه غربی ها خصوصا آمریکایی ها به ترکیه به عنوان یک پایگاه مطمئن و یک هم پیمان اصلی برای تسلط بر منطقه خاورمیانه همیشه حساسیت هایی برای رقیب دیرینه خود یعنی روس ها درپی داشته است. اگرچه در طول تاریخ کش و قوس های فراوانی در روابط بین روسیه و ترکیه رخ داده است (روسیه و ترکیه مجموعا ۴۴ سال با یکدیگر درگیر بوده اند و در این مدت تجربه ۱۱ جنگ را از سر گذرانده اند) و تا چند صباح پیش دنیا شاهد آب شدن یخ روابط بین این دو کشور رقیب و نیازمند به هم بوده است اما گویا دوباره باید شاهد شکرآب شدن رابطه دو کشور باشیم. شاید پر بیراه نگفته باشیم که امروز پدیده ای ناموزون به نام داعش باعث چکاندن ماشه نزاع مابین دو کشور ترکیه و روسیه و گشودن آتش روی هم شده است. داعش که خود ثمره کاشتن بذر خشم و افراطی گری غربی ها در منطقه خاورمیانه در سال های 2001-2003 در جنگ افغانستان و عراق است امروز همه ذهن ها را به خود جلب کرده است تا پس از جنون و وحشیگری های کم سابقه روی این کره خاکی اکنون از آن به عنوان موضوعی که باعث شکل گیری تحولات نامیمونی در منطقه شده است یاد کنند. این گروه های تروریستی که در آغاز با نام گروه های تکفیری در سوریه دست به قتل عام گسترده ای زده بودند با سازماندهی گسترده که از جانب کشورهای غربی و هم پیمانان آنها در منطقه حمایت می شد در خاورمیانه خصوصا در عراق و سوریه دست به جنایت های فجیعی زدند. از آنجا که این گروه های تروریستی همچون جانوران درنده از حالت طبیعی خود خارج شده بودند دست آخر پای صاحبان خود را هم گاز گرفتند تا خوی وحشیگری آنها اینبار قربانیان خود را در کشورهای غربی چون فرانسه جستجو کنند. غربی ها وقتی دیدند که امنیت شان به سبب حضور تروریست ها در اروپا و آمریکا به خطر افتاده است درصدد رایزنی با روسیه بر سر ائتلاف علیه داعش برآمدند. اما شلیک ترکیه روی هواپیمای روسی و سرنگونی آن می تواند آبستن حوادث جدیدی در روابط بین دو کشور شود و یک موازنه جدید دوقطبی را در منطقه به وجود آورد. بر این اساس برخی از تحلیلگران مسائل سیاسی اذعان داشته اند که اقدام ترکیه در سرنگون کردن جنگنده روسی بر فراز سوریه، پاسخ ناتو به سفر اخیر ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه به ایران بوده است. در این راستا فرضیه های مختلفی وجود دارد از آن جمله می توان به این موضوع اشاره داشت که با اجرای برنامه مشترک ایران، روسیه، عراق و سوریه علیه داعشی ها و تضعیف شدن تروریست ها و تقویت حکومت بشار اسد در سوریه، غربی ها از تغییرات پیش آمده چندان دل خوشی نداشته و در این راستا دنبال بهانه ای برای بر هم زدن موازنه پیش آمده بوده اند که گویا این بهانه را با شلیک به هواپیمای روسی به دست آورده اند. البته تحلیل این موضوع آنقدر سخت و پیچیده نیست که ترکیه ندانسته دست به این کار خطرناک زده باشد، از این رو احتمال می رود این اقدام ترکیه مهندسی شده و آغازگر یک راهبرد نظامی از طرف ناتو در واکنش به تحرکات اخیر روسیه در منطقه قلمداد شود. اگر این فرضیه درست باشد بی گمان باید منتظر اتفاقات پی آیند دیگری باشیم و البته این مهم بیشتر بستگی به چگونگی پاسخ روسیه در این زمینه دارد. کما اینکه روسیه در اولین واکنش خود اعلام کرده است کلیه روابط نظامی خود با ترکیه را قطع می کند. به طور کلی و به عقیده نگارنده کش و قوس های یک دهه اخیر در منطقه خاورمیانه که منتج به رشد گروه های تروریستی چون داعش شده است برملا کننده سیاست واقعی کشورهای درگیر در منطقه بوده است که اکنون اینچنین دوئل غرب و شرق را بر سر رفتن یا نرفتن داعش در منطقه به وجود آورده است. با همه این تفاسیر باید منتظر ماند و دید که در نهایت پاسخ روسیه به این اقدام تهاجمی ترکیه چه خواهد بود و آیا تقابل بین روسیه و ترکیه باعث شکاف و رویارویی جدید بین غرب و شرق خواهد شد و سرانجام این فعل و انفعالات پیش آمده چه تاثیری بر تحولات منطقه ای و جهانی خواهد گذاشت؟
دوشنبه ، ۲۳آذر۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: روزنامه آفتاب یزد]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 13]