محبوبترینها
چگونه با ثبت آگهی رایگان در سایت های نیازمندیها، کسب و کارتان را به دیگران معرفی کنید؟
بهترین لوله برای لوله کشی آب ساختمان
دانلود آهنگ های برتر ایرانی و خارجی 2024
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1846588591
هاشمی شاهرودی و ماجرای جلسه با میرحسین و هاشمی در سال ۸۸
واضح آرشیو وب فارسی:صدای میانه: به گزارش صدای میانه به نقل از فارس، آیت الله سید محمود هاشمی شاهرودی از شاگردان برجسته حضرت امام، آیت الله خوئی و شهید آیت الله سید محمدباقر صدر و از مراجع بزرگوارحوزه علمیه قم و مولف دهها جلد کتاب ارزشمند در فقه و معارف اسلامی است. این سوابق برجسته علمی در کنار سابقه مسئولیت های سنگین در قوه قضاییه، شورای نگهبان، مجلس خبرگان و... ایشان را به چهره ای متمایز تبدیل کرده است. آیت الله شاهرودی در گفتگو با «پاسدار اسلام» نکات بدیع و ارزشمندی درباره ویژگی های امام خمینی ، آیت الله شهید محمدباقر صدر و همچنین حضرت آیت الله خامنه ای ارائه کرده اند. با تشکراز ایشان بخاطر فرصتی که در اختیار ما قرار دادند، ما حصل این گفتگو تقدیم می شود اولین سئوال را با سوابق تحصیلی آغاز می کنیم.پیشینه علمی جنابعالی همواره تداعی کننده شخصیت برجسته مرحوم شهید آیت الله صدر است. اجمالی از این رابطه را بیان بفرمایید. بِسمِ اللّه ِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ. اَلْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِ الْعالَمین. الصَّلاة وَ السَّلام عَلی سَیِّدِ الْمُرْسَلینَ وَ خاتَمِ النَّبِیِّین و صَلَّی اللهُ عَلی مُحمَّدٍ وَ آلهِ الطّاهِرین. بنده هم از فرصتی که در اختیارم قرار دادید و حسن ظن شما به اینجانب تشکر می کنم. اگر خداوند توفیقی داده است و کاری انجام داده ایم، امیدواریم مورد قبول درگاه حق قرار بگیرد و در راستای خدمت به اسلام، تشیع، نظام و مردم عزیز باشد ان شاءالله. درباره سابقه تلاش های علمی و کار علمی حقیر، بنده شاید بیش از هفده هجده سال نداشتم که دوره سطح را تمام کردم و وارد درس خارج شدم و از همان ابتدا در نجف سه درس را شروع کردم. یکی درس شهید صدر، دومی درس امام و سومی هم درس آقای خوئی بود. در درس امام در نجف آقای رحیمیان هم بود. منشاء حضور در محضر آقای صدر هم این بود که بعضی از اساتید سطح و کفایه ما از شاگردان ایشان بودند و به وسیله آنها با حالت ها، قدرت و توان علمی ایشان آشنا شدیم. *مکاسب را نزد کدام استاد خواندید؟ مکاسب و اکثر دروس را را نزد آقای موحدی اصفهانی خواندم. آقای موحدی انسان بسیار متدین و مؤمنی بود. یک مقدار هم پیش آسید کاظم حائری درس خواندم. ایشان هم شاگرد آقای صدر بود و تازه با ایشان مرتبط شده بود و از امتیازات ایشان بیان می کرد، لذا بعد از تکمیل سطح به درس ایشان رفتم. البته خود آقای صدر هم در نجف به اینکه از فضلای حوزه هستند معروف شده بودند و کتاب های «فلسفتنا» و «اقتصادنا»ی ایشان هم مخصوصاً در میان طلبه های جوان جلوه خاصی پیدا کرده بود. بحمدالله توفیق استفاده از محضر ایشان حاصل شد. وقتی در درس ایشان حضور پیدا کردیم، تفوق علمی ایشان بر ما مشخص و معلوم شد و دیدم که ایشان مهندسی علمی خوبی، هم در بحث های فقهی و هم در بحث های اصولی دارد. *چه مدت در محضر ایشان بودید؟ بنده حدود دوازده سال خدمت ایشان بودم و یک دوره از اصول و مقداری از اول طهارت تا مسائل دماء ثلاثه را نزد ایشان خواندم. و از ایشان اجازه اجتهاد دارم و ایشان به احدی اجازه اجتهاد کتبی نداده اند. امام هم بحث بیع را در نجف شروع کرده بودند و تقریباً تا اواسط بحث خیارات را خدمت ایشان رفتم. این مبداء آشنایی ما با شهید صدر بود. ایشان جامعیت بسیار خوبی داشت و مسائل را هم خوب تحلیل می کرد، هم بر مبانی و ابعاد آن اشراف داشت و هم در هر مسئله و بحثی مهندسی خوبی داشت. خداوند توفیق داد و بنده مقداری از درس امام در بحث بیع را نوشتم و همان جا در نجف خدمت امام عرضه کردم و ایشان بسیار خوشحال شدند. تقریرها را به آقای صدر هم نشان دادم و خیلی خوششان آمد. پس از اینکه بحث حکومت اسلامی امام شروع شد، جزوه ها را خدمت آقای صدر می بردم. ایشان بسیار مجذوب این جزوه ها شده بودند و یک روز در درس فقه خود مطرح کرد. درس فقه ایشان صبح ها بعد از درس امام در مقبره کوچک آل یاسین در نجف که مقبره جد مادری ایشان بود برگزار می شد. ایشان در درس فقه این موضوع را مطرح کرد که فلانی دو جزوه از درس های آیت الله خمینی را آورده و به من داده که نقطه عطفی در تاریخ اسلام است و یک مرجع از بحث ولایت فقیه در مکاسب، صغار مؤمنین، اطفال و مهجورین به بحث کلی حکومت اسلامی و امور سیاسی، اجتماعی و حاکمیت رسیده است. آنگاه فصل مشبعی در باره اهمیت این دیدگاه و اینکه نقطه عطفی در تاریخ است صحبت کرد. حوادث بعدی هم نشان داد که آن مباحث واقعاً نقطه عطفی در فرهنگ فقهی و مبانی فقهی شیعه و اسلام است. شهید آیت الله صدر طوری صحبت کرد که گویی عقده ای در دلش باز شده بود و ابعاد این بحث را باز کرد که در تاریخ شیعه سابقه ندارد که یک مرجع تقلید از یک بحث معمولی فقهی که مرحوم شیخ در مکاسب به مناسبتی بدان متعرض شده است، بحث مهمی را استنباط کند و مطرح سازد. ایشان با خواندن آن جزوات خیلی خوشحال شد و گفت به همه شما توصیه می کنم این جزوه ها را بگیرید و از آنها استفاده کنید و به درس ایشان هم بروید. این نظریه، تحول بزرگ و دیدگاه جدیدی در فقه و بسیار ارزشمند است. واقعیت این است که خود من هیچ تصور نمی کردم که ایشان به این شکل واکنش نشان بدهد و مسئله را طرح کند. خداوند توفیق داد که ما در این جریانات علمی قرار گرفتیم. البته تحصیل شرایطی دارد که خداوند باید توفیق بدهد تا آن شرایط جمع شوند و انسان بتواند رشد کند. یکی از این شرایط استاد خوب است و دیگر اینکه استاد وقت داشته باشد و با شاگرد سر و کله بزند و شاگرد سئوال کند و بعد هم تلاش در اینکه انسان بحث را هم خوب بفهمد، هم خوب بنویسد و هم مباحثه کند. این شرایط کمتر برای افراد جمع می شود. خداوند لطف کرد و در این ده سالی که در آنجا بودیم، تقریباً این شرایط جمع شد. ما کاری غیر از تحصیل نداشتیم. وجود این گونه اساتید در نجف، مخصوصاً امام، شهید صدر و آقای خوئی، با امتیازاتی که هر یک از این بزرگواران داشتند، جو علمی طلایی ای را ایجاد کرده بود،. دیدگاه های جدید امام، مخصوصاً در ابعاد حقوقی و فقهی مربوط به مسائل سیاسی و اجتماعی بسیار جالب بود. ایشان در هر موضوعی مثل بحث ولایت فقیه سعی می کرد به جای تمرکز روی مسائل فرعی، تطبیقی و جزئی که مطرح می شود به کلیت توجه و نگاه کند. امام این نگاه خاص را داشت و همین نگاه هم یکی از عواملی بود که موجب شد ایشان در بحث ولایت فقیه به اصل مسئله بپردازد و باب را در کلیت بحث ولایت باز کند. در بحث استدلالات، مهم این است که با استفاده از دلایل راه به افق وسیع تری باز شود که اهمیت پیدا می کند. اصل، باز کردن جاده و طرح این نگاه است که امتیاز خاص درس امام بود. درس آقای خوئی و آقای صدر هم امتیازات ویژه خود را داشتند، در نتیجه به نظر من این دوره، عصر طلاییِ علمی نجف بود و امتیازات علمی خاص خود را داشت و کسی که می خواست واقعاً تربیت شود و درس بخواند، خوب می توانست از این سه درس استفاده و سیر دقیق درس های حوزه را که سئوال و جواب و اشکال و دنبال کردن مباحثه و نوشتن و... است دنبال کند. ما هم الحمدلله از این فرصت استفاده و همین کار را کردیم. هم خدمت آقای صدر و هم خدمت امام که بودیم،. اشکال می کردیم و جواب می دادند. غالباً هم بعد از درس تا منزل امام خدمتشان بودیم و سئوال می کردیم. اینها حالت هایی است که شاگرد را رشد می دهد و استاد هم بسیار دوست دارد. *علاوه بر دیدگاهی که شهید محمدباقرصدر به بحث ولایت فقیه داشتند، دیدگاهشان نسبت به انقلاب و نهضتی که امام آغاز کرده بودند قابل توجه است. یکی از امتیازات آقای صدر، به تعبیری نگاه انقلابی به اسلام بود که در کتاب های «فلسفتنا» و «اقتصادنا» به خوبی مشهود است. ایشان مثل خود امام، حکومت و برپایی دین را یک اصل می دانست و اختلاف این دو بزرگوار تنها در ادبیات و تعبیرات بود. آقای صدر از همان ابتدا ایمان داشت که اجرای احکام و حدود اسلامی جز به وسیله یک حکومت اسلامی میسر نیست و بعد اجتماعی اسلام مهم تر از بعد فردی آن است. ایشان در باره تاریخ اسلام و نقش ائمه در تاریخ اسلام مطالعات خوبی داشت و در مناسبت ها به جای درس، تاریخ و سیره ائمه را می فرمود. طرز تفکر ایشان از تحلیل هایش هم مشخص بود. کتاب های «فلسفتنا» و «اقتصادنا» در تقابل با جریان حزب توده عراق نوشته شدند. ایشان در تشکیل «جماعت العلما» در نجف در کنار بزرگانی چون آشیخ محمدرضا آل یاسین و دیگرعلمای بزرگ، نقش برجسته ای داشت. مرحوم آقای حکیم که به کفر و الحاد کمونیست ها فتوا داد، آقای صدر هم دو کتاب «فلسفتنا» و «اقتصادنا» را در رد افکار مارکسیست ها و کمونیست ها که افکارشان به شکل گسترده ای پخش شده بودند، نوشت و از مرجعیت آقای حکیم دفاع کرد. آقازاده های آقای حکیم، آسید مهدی، آسید باقر و آسید عبدالعزیز و... شاگرد ایشان بودند. آقای صدر با کمک آقای علامه عسکری و علمای دیگر «حزب الدعوه» را تأسیس کرد که جوانان را به این طرف بکشانند تا به کمونیست ها، بعثی ها و قومی که احزاب فعالی داشتند، ملحق نشوند. مبارزین ایران، به خصوص کسانی که با آقا موسی صدر مربوط بودند، وقتی به نجف می آمدند و خدمت حاج آقا مصطفی می رسیدند، سری هم به ایشان می زدند. این اواخر ارتباطی هم بین آنها ایجاد شده بود و آنها از فکر و دیدگاه های آقای صدر استفاده می کردند و بحث های خیلی خوبی مطرح می شدند. مرحوم آسید احمد آقا هم خیلی پیش آقای صدر می آمد، چون داماد آقای سلطانی بود که ایشان هم داماد مرحوم آقای صدر_پدر آقا موسی_ بود، لذا رفت و آمد زیادی داشتند. بین جوانان مسلمان ایرانی و عراقی رابطه برقرار شده بود و در واقع واسطه این امر آقای صدر بود. ما کسی را نداشتیم که این حالت در او باشد، الا ایشان. یادم هست آقای صادق طباطبایی، پسر آقای سلطانی که با جریانات لبنان و عراق ارتباط داشت، از آلمان نزد آقای صدر می آمد. اینها در آلمان مجله ای را چاپ می کردند. آقای طباطبائی می گفت به امام عرض کردم که ما هر مطلبی را که آقای مطهری و دیگران داستند، گرفتیم و چاپ کردیم. حالا مطالب جدید می خواهیم. به نظر شما به چه کسی رجوع کنیم؟ امام گفتند به آقای سید محمد باقر صدر و ما را به آقای صدر ارجاع دادند.. شاید کسان دیگری هم این ایده و فکر را داشتند، ولی مانند امام نبودند که این را اصل قرار بدهند و مردم را به این سمت هدایت و بسیج کنند و این موضوع را هدف و مقصد خود قرار دهند. این ویژگی در دیگران نبود و لذا آقای صدر از همان ابتدا به امام ارادت پیدا کرده بود. ولی فکر می کنم مواردی که موجب گردید این دو بزرگوار خیلی به هم نزدیک نشوند، یکی مشکل زبان بود، چون آقای صدر فارسی را خوب نمی فهمید و دیگر سیر تحولات است. آقای صدر بیشتر شاگرد آقای خوئی بود. اوضاع مرجعیت نجف و مرجعیت آقای حکیم و توجه بیشتر آنان به عراق و توجه بیشتر امام به ایران، یک مقدار سبب شده بود اختلاط و امتزاج این دو چندان زیاد نباشد. فکر می کنم اگر اختلاط بیشتری بود، می شد همفکری بیشتری را هم ایجاد کرد. شاید از خود آقای صدر هم می شد بیشتر استفاده کرد. اما در هر حال ایشان در بحث ولایت فقیه و حکومت اسلامی حالت عجیبی با امام داشت و لذا همیشه هم از من می پرسید و بحث را دنبال می کرد. یادم هست در شروع نهضت و حرکت امام، آقای صدر بسیار نگران بود. در عراق حزب و تشکیلات اسلامی تأسیس شده بود، اما در ایران چنین تشکیلاتی وجود نداشت و لذا ایشان نگران بود که نکند دیگران سررشته کار را در دست بگیرند و نهضت شکست بخورد. قبل از انقلاب برخی شبهاتی را هم مطرح می کردند که این حرکت خوبی است، ولی مثل حرکت آیت الله کاشانی آخرش به نفع دیگران نشود و این بار هم دیگران حاصل کار را ببرند یا مثل عصر مشروطه بشود که... *دیگران موج سواری کردند... بله ایشان همیشه این دغدغه را داشت. یک بار که من هم حضور داشتم، ایشان از آسید احمد پرسید: «اگر این حرکت به نتیجه رسید، امام کسی را دارند که بخواهد اوضاع را در دست بگیرد؟ چه کسی در نظرشان است؟» آسید احمد پاسخ داد که کسانی هستند و اسم برد. مثلاً اسم بازرگان را برد و گفت که از اینها می شود استفاده کرد. آقای صدر پرسید: «آیا اینها واقعاً صد در صد به نظر و تئوری امام معتقدند؟ اینها برای خودشان نظری، ساختاری، فکری، حزبی و تشکیلاتی دارند.» خلاصه اینکه ایشان این دغدغه ها را داشت. در عین حال هر وقت پیروزی ای به دست می آمد، حالت وجد به ایشان دست می داد. در روز 22 بهمن 1357 دیگر درس ایشان درس نبود. آن موقع من در نجف بودم و دو هفته بعد بیرون آمدم. طلبه ها زیاد شده بودند و ایشان در مسجد جواهری و مسجد طوسی درس می داد. آن روز جلسه درس در مسجد جواهری بود و طلبه ها هم زیاد بودند. ایشان به جای درس، با این جمله شروع کرد: «الیوم تحقق حُلُم الانبیاء»: آرزو و مقصد اصلی انبیا امروز با انقلابی که در ایران شکل گرفت، محقق شد. در آن اوضاع و شرایط، اظهارنظر عجیبی بود همین هم منشاء حساسیت بعثی ها علیه ایشان شد. بعد هم دیگر ایشان موفق نشد درس بدهد و درسش هفت هشت جلسه بیشتر طول نکشید. خلاصه آن روز به این نحو صحبت کرد. بعد هم تظاهراتی راه افتاد و طلبه ها در نجف راه افتادند و عده ای دستگیر شدند. این حادثه که رژیمی به دست یک مرجع ساقط شد و قرار بود یک حکومت اسلامی ایجاد شود از نظر ایشان یک نقطه عطف تاریخی بود. برایش خیلی عجیب بود و کانه داشت این تحولات بزرگ و زلزله ای را که در دنیا پدید آمده بود، می دید. گویی همه عمر را در انتظار چنین روزی سپری کرده و اینک این آرزو محقق شده بود. ایشان آن روز آثار این تحول را گفت که اگر این حکومت محقق شود، چه خواهد شد و اسلام چگونه پیاده می شود، استعمار چگونه از بین می رود و چگونه این رویداد مقدمه تحول بزرگی در منطقه و تاریخ اسلام خواهد شد. بسیار زیبا صحبت کرد. ایشان همیشه وقتی تاریخ ائمه «ع» و سیره آنها را هم بیان می کرد، قضایا را از این زاویه می دید. اخیراً هفت هشت سخنرانی ایشان در باره ائمه چاپ شده است. همه موضوعات را به نوعی به تحولات اجتماعی و سیاسی وصل می کرد و واقعاً تحلیل های بسیار زیبایی داشت. از صحبت ها و سخنرانی ها معلوم می شود که ایشان کلاً اسلام را این طور می فهمد که فهم و برداشت بدیعی است. مثل دیدگاه امام، منتهی هر کدام با ادبیات خود بیان می کردند که به نظر من بینش یکسانی است. در قانون اساسی ما هم در مورد رهبر آمده است که باید بینش سیاسی و اجتماعی داشته باشد. یکی از مهم ترین مسائل همین است که انسان اساساً اسلام را چگونه بفهمد. یک وقت انسان، اسلام را این طور می فهمد که می خواهد حکومتی را برپا و تمدن اسلامی ایجاد و بشریت را هدایت کند و تاریخ را حرکت بدهد. کما اینکه پیامبر”ص»، انبیا «ع» و ائمه «ع» همین کار را کردند و برای همین هم شهید شدند، والا فتوا را که همه می دادند. ابوحنیفه و مالک هم فتوا می دادند و کسی هم به آنها کاری نداشت. این نگاه است که اهمیت دارد . به نظر من این یک فهم، دانش و بینش بسیار اصولی و اصل و مبنای اسلام است. این مبنا را امام داشت و آقای صدر هم داشت و هر دو هم برای آن زحمت فراوان کشیدند. خدا به امام توفیق داد که این کار بزرگ را به سرانجام برساند. به ایشان هم توفیق داد که در این راه شهید گردد و خون خودش و خواهرش در این راه برزمین ریخته شود. خلاصه اینکه ایشان عجیب به شوق آمده بود. خاطرم هست تنها کسی هم که در زمان حصر امام در نجف به دیدن امام رفت ایشان بود. همه می ترسیدند بروند. *در روزهای آخرحضور در عراق؟ بله، مانع می شدند. ایشان می گفت حس می کنم خداوند توفیق بزرگی به ایشان خواهد داد و کارهای بزرگی خواهد کرد. انگار حس کرده بود کار بزرگی صورت خواهد گرفت. بعد هم که آن جمله معروف را گفت که همه در امام ذوب شوید. «ذوبوا فِی اِلامامَ الخُمینی کَما ذابَ هُوَ فِی اِلاسلام» در امام ذوب شوید، همان طور که ایشان در اسلام ذوب شده است. بعضی از دوستان ایشان که قبل از پیروزی انقلاب در تشکیلات مراجع دیگر خدمت می کردند و امام را درست نمی شناختند، برای ایشان نامه نوشته بودند که این مرجع این طور و آن طور است و خدمات این جوری دارد. شما چطور روی ایشان تمرکز کرده اید؟ ایشان می گفت اینها درست تشخیص نداده اند. بعد که انقلاب پیش آمد، ایشان با تعبیر «ذوبوا» در حقیقت می خواست بگوید راه را گم نکنید و از این مسیر بروید. *درباره شکل گیری مجلس اعلا و مسئولیتتان در آنجا هم لطفا بفرمایید. در اول فروردین 1358 به ایران برگشتم، چون یک بار هم در عراق مرا به زندان برده بودند. بعدهم تظاهراتی را که اشاره کردم راه افتاد و من حس کردم دیگر در آنجا امنیت نخواهم داشت. عده ای را گرفته بودند و می دانستم که نوبت ما هم می رسد. به آقای صدر گفتم اوضاع این طوری است و ایشان گفت شما حتماً برو. به کویت رفتم و از آنجا به ایران آمدم و خدمت امام رفتم که آن موقع در قم بودند. از حال آقای صدر پرسیدند. هنوز قضیه حصر ایشان پیش نیامده بود و من اوضاع ایران را با تلفن به آقای صدر اطلاع می دادم. مثلاً شهادت آقای مطهری را که در همان سال رخ داد به ایشان اطلاع دادم و ایشان در مسجد هندی فاتحه خیلی مجللی گرفت. قضایای خوزستان هم که پیش آمد زنگ زدم و ایشان نامه ای نوشت که به شکل عمومی اعلام شد. و این نامه را در بخش عربی خواندند. ایشان عرب های خوزستان را به انقلاب دعوت کرده و گفته بود تحت تأثیر خلق عرب و این جور جریانات قرار نگیرید، چون بعثی ها در آنجا نفوذ کرده و اغتشاش به راه انداخته بودند. عراقی هایی که به ایران می آمدند، امثال آقای مالکی در عراق زیر فشار بودند. عراق بعد از پیروزی انقلاب در ایران مخصوصاً روی جوان های مسلمان عراقی حساس شده بود و اعضای حزب الدعوه را یکی یکی می گرفت. عده زیادی از آنها فرار کردند و به ایران آمدند، از جمله آقای مالکی، آقای ابوزینب که شهید شد. اینها پیش ما می آمدند و از طریق برادران سپاه کمکشان می کردیم. خدا رحمت کند آقای چمران را، آن موقع وزیر دفاع بود و پادگانی را گرفته بود و آنها در اینجا آموزش می دیدند. حدود یک سال بعد هم که جنگ ایران و عراق شروع شد. این کارها را برای این آقایان می کردیم و به دنبال آن بودیم که در اینجا با کمک علمایی چون آقای حائری، آقای تسخیری، آقای نعمانی، آقای اشکوری و... که با شهید صدر و عراق ارتباط داشتند و از قبل به ایران آمده بودند، یک تشکیلات علمائی به راه بیندازیم. هنوز آقای حکیم نیامده بود. اواخر سال 1359 بود که ایشان آمد و تشکیلات «جماعه العلما» راه افتاد که چیزی مثل جامعه روحانیت مبارز خودمان بود. آیه الله خامنه ای که خدا حفظشان کند، از طرف حضرت امام مسئول شده بودند بحث عراق را دنبال کنند. گمانم اوایل ریاست جمهوری ایشان بود. اعضای «جماعه العلما» همه از نجفی ها بودند. کربلایی ها هم مستقلاً برای خود جماعت هایی را راه انداخته بودند و بیشتر با آقای منتظری و سید مهدی هاشمی سر و کار داشتند. آقا دیدند این شیوه مناسبی نیست و پیشنهاد کردند مجلسی به نام مجلس اعلی تشکیل شود. جنگ هم شروع شده بود و ضرورت ایجاب می کرد که یک مجلس درست و حسابی تشکیل شود که همه اینها را در خود جمع کند. در واقع پیشنهاد مجلس اعلی را ایشان دادند و از همه ما که بیشترمان در قم بودیم دعوت کردند. به بنده هم مستقیم زنگ زدند. تا قبل از آن با ایشان سلام و علیک داشتیم، ولی نه زیاد. یکی یکی افراد را دعوت کردند و خدمتشان رفتیم. ازبعضی آقایان کربلایی هم دعوت کرده بودند. شیخ دیگری هم بود که فوت کرده است. او هم عده ای از کربلایی ها را تحت عنوان «العمل الاسلامی» جمع کرده بود. مقام معظم رهبری همه را در مجلس اعلی جمع کرد و در اولین جلسه بحث های مفصلی هم شد. بعضی ها موافق و برخی مخالف بودند. ایشان گفت که من از طرف امام مسئول هستم. خلاصه ایشان این تشکیلات را ایجاد و اساسنامه ای را تنظیم کرد و از ما خواست بنشینیم و در باره آن بحث و آن را تنظیم و تکمیل کنیم و خدمت ایشان بدهیم. ما هم این کار را کردیم. البته آقای حکیم محور بود. دو سه نفر کربلائی و بقیه نجفی بودند. بنا شد یکی از عالمان اهل سنت هم باشد که از اهالی کرد دعوت شد. خلاصه تشکیلاتی راه افتاد، اساسنامه تنظیم شد، انتخابات صورت گرفت و رئیس و سخنگو انتخاب شدند. دوره های اول مجلس اعلی یک ساله بود و من دو یا سه دوره به عنوان رئیس انتخاب شدم. *بعد از شما آقای حکیم انتخاب شد؟ بله، بعد آقای حکیم انتخاب شدند. هم من و هم آقای حکیم با آقا جلسات خصوصی داشتیم. در یک جلسه خصوصی ایشان به من گفتند امام گفته اند که از این مجموعه روی شما دو نفر نظر بیشتری دارند. جلسه اول که تشکیل شد خدمت امام رفتیم. من رئیس بودم و گزارشی را عرض کردم و امام خیلی اظهار محبت کردند. در جلسه همه اعضا را معرفی کردم. جلسه که تمام شد، امام از من پرسیدند: «قم هستید؟» گفتم: «بله.» گفتند: «درس را رها نکنید.» خدا رحمتشان کند. گفتم: « من در حوزه درس دارم. به تهران می آیم و می روم.» خلاصه به این ترتیب تشکیلات راه افتاد. *توصیه ای که امام به جنابعالی فرمودند خیلی جالب بود. بله، ایشان روی این قسمت خیلی حساس بودند. هم به آقای خامنه ای گفته بودند که من در جمع این آقایان روی دو نفر بیشتر تاکید دارم. یکی فلانی است و یکی هم آقای حکیم. به ایشان هم توصیه کنید درس و بحث را ادامه بدهد. ایشان ما را از نجف تربیت کرده بود. بار اول که به ایران آمدم، ایشان یک بار آقای اشراقی را به منزل ما فرستادند. تازه وارد قم شده بودم و بعضی از بستگان ما مثل آقای سید عبدالهادی شاهرودی در اینجا بودند، ولی در هر حال غریب بودم. ایشان آقای اشراقی را فرستادند و صد هزار تومان لطف کردند. یک بار هم آقای صانعی را در سال های آخر عمر شریفشان به دفتر ما فرستادند. دفتر مال سپاه بود که در اختیار ما گذاشته بودند.. هفت هشت سال در اختیار ما بود امام خیلی تأکید و عنایت داشتند که حوزه را رها نکنم. همین طور هم شد و از روزی که به قم آمدم درس و بحث را شروع کردم. درنتیجه درس بحث کتابهایی مثل خمس در دو جلد، اجاره و مضاربه و یک دوره کامل اصول تالیف شد. اینها را غالباً در مدرسه فیضیه درس داده ام. اول انقلاب یک دوره حدود، دیات و قضا درس دادم. آنهم در سه جلد است که هنوز چاپ نشده. غرض اینکه توصیه و دعای امام واقعاً اثر کرد. این آقایان هم که از طرف امام می آمدند و به شکلی که اشاره کردم کمک می شد. امام یک اجازه مطلق هم به ما داده بودند. آقای رسولی مسئول اجازات امام بودند. آقای رحیمیان هم بود. آقای رسولی زنگ زد و من به آنجا رفتم. ایشان گفت: «نمی دانم با امام چه کار کردی؟ مدتی است هر یک از علمای استان ها و بزرگان اجازه خواسته اند، امام غیر از شما و یک نفر دیگر همه را رد کرده است.» امام لطف خاصی به ما داشتند. در نجف هم ما را در لیست خاص خود قرار داده بودند و از طریق آشیخ عبدالعلی قرهی شهریه خاصی به فضلا می دادند. ایشان ماهی یک بار شب ها دم در منزل می آمد و شهریه امام را به بنده می داد. امام از علم و بحث خیلی خوششان می آمد، مخصوصاً وقتی شاگرد اشکال می کرد. ایشان عاشق علم بود و به ما لطف داشت و همین لطف هم ما را حفظ کرد که وقتمان تلف نشود. *تأکید امام بر مسئله تحصیل نکته آموزنده ای بود. اگر خاطره دیگری از امام دارید که برای نسل امروز ما، طلاب و غیرطلاب آموزنده باشد بیان بفرمایید. بارها به دوستان گفته ام غبطه می خورم که چرا در نجف که آن قدر راحت خدمت امام بودیم، فقط به درس و بحث اکتفا کردیم؟ همه ما می توانستیم از امام بهره های فراوانی بگیریم. واقعیت امر این است که عمق امام را نمی شناختیم و فقط مرجع، عالم و استاد بودن ایشان را می فهمیدیم. بیانات خاصی هم که امام داشتند، مخصوصاً بعد از شهادت آقا مصطفی خیلی آموزنده بودند، ولی عمق امام خیلی بیش از اینها بود. حالا که فکر می کنم می بینم اگر از این عمق اطلاع داشتم، شده نوکری ایشان را می کردم خیلی استفاده می کردم. اخلاق و رفتار امام نشان می داد که ایشان خود را ساخته است. این خودساختگی چیزی ورای جنبه های علمی و فکری و عرفانی است. اینها علم هستند، ولی جوهره و فلز آدم چیز دیگری و غیر از اینهاست. آن کمالی که انسان به آن می رسد مطلب دیگری است. ایشان توانسته بود این راه را سیر و خود را تربیت کند و به آن کمالات برسد. اینهاست که استاد می خواهد. علم را از کتاب و بحث و نوار هم می توان گرفت. اینهاست که باید از استاد آموخت. نفس مرشد می خواهد. اگر امام را درست می شناختیم، به هر قیمتی بود می ماندیم و استفاده می کردیم. مخصوصاً که ایشان طلبه های ساعی و فاضل را خیلی دوست داشت. یک سال آقای اشراقی، داماد امام به نجف آمد و در بیرونی منزل امام دید و بازدید داشت. اولین بار بود که آقای اشراقی را می دیدم. دو سه سال قبل از انقلاب بود. رفتم و سلام و علیک کردم. آقای شیخ احمد انصاری ـ که خدا رحمتش کند ـ در بیرونی ایستاده بود و با آقای اشراقی صحبت می کرد. مرا که دید شناخت و معرفی کرد و گفت ایشان فلانی است. همین که اسم مرا برد آقای اشراقی گفت دیشب امام ذکر خیر شما را کرد و گفت که در درس اشکالات خوبی می کند. معلوم بود که امام عنایت و لطف داشتند، لذا غبطه ای که می خورم این است که باید به هر شکل ممکن استفاده بیشتری از امام می کردم. *آقای معلم دامغانی با امام خدمت مرحوم شاه آبادی درس خوانده بودند. ایشان می گفت ما وقتی پیش آقای شاه آبادی فصوص می خواندیم، امام بیشتر از ایشان فصوص را می فهمید. تعجب می کردم که اگر بیشتر از او می فهمد، پس این همه «روحی له الفداه» که برای آقای شاه آبادی می گوید برای چیست و چرا این همه اصرار و التماس برای درس خواندن پیش ایشان؟ بعد می گفت امام دنبال نفس و محضر آقای شاه آبادی بود، نه علمش. واقعاً همین طور است. به نظر من همه زندگی امام باید به همان شکل که واقعاً بود تبیین شود تا الگو و اسوه برای همه علما باشد. در هر قسمت و بخشی امتیازات امام بسیار عظیم اند. ایشان واقعاً اسوه، الگو و نسخه است. اگر کسی بخواهد خود را کامل کند، باید یک یک اینها را یاد بگیرد. ایشان سیزده سال در نجف بود و هر شب به حرم می رفت. آقایانی که متولد نجف بودند، در عمرشان به اندازه امام حرم نرفته بودند ، مگر هفته ای یک شب یا در مناسبت ها، اما امام مقید بود هر شب حرم برود. *با یک حساب سرانگشتی یعنی در این مدت امام بیش از 4500 بار به زیارت امیرالمؤمنین«ع» رفته بود. چه توفیق بزرگی! عبادات، تهجد، علم و از همه مهم تر توان روحی و تصرف امام در همه امور حیرت انگیز بود. امام هیچ چیزی جز خدا را نمی دید و این بسیار عظیم است. شجاعت و نترسیدنش همه در جهت خدا بود. همان طور که آقای صدر گفته بود ذوب در اسلام. این حرف شوخی و این سلوک تصنعی نیست. به عقیده من همه زندگی امام، مخصوصاً برای طلبه ها و علما درس است. ما عالمی نداریم که این قدر جامعیت داشته باشد و بعد هم خدا این توفیق بزرگ را به او بدهد که چنین حرکت عظیمی را رهبری کند. این به خاطر اخلاص امام است. توفیق بزرگی است که خداوند حتی به برخی از انبیا و اولیا هم نداده است. فقط بعضی از انبیا توانستند در تاریخ تحول ایجاد کنند، ولی نه همه . شرایط زمانه به آنها اجازه نداد که این کار را بکنند. کاری که ایشان کرد و انقلابی که ایجاد گردید، حقیقتاً نقطه عطفی نه تنها در تاریخ اسلام که در تاریخ بشر است. می بینید که امام با این حرکت، همه معادلات دنیا را به هم زده است و هنوز هم دارد به هم می زند. یقین دارم این حرکت پیش می رود تا به نقطه اصلی خود، یعنی نقطه ظهور برسد. قطعاً این طور می شود. اینها همه تمهیدات آن واقعه عظیم اند. این تحولات بزرگ شوخی نیستند، در تاریخ سابقه بسیار کمی دارند و یک چیز عادی نیستند. این توفیق را هم خدا به ایشان داد. نظام شیعی و نظام اسلامی صحیح، آن هم با این عظمت و این سبک و شیوه مدرن. دیگران هنوز روی کار نیامده صحبت از خلافت و حرف های کذایی می زنند، اما ایشان این شیوه مدرن، عقلانی، معقول، منطقی و دینی را مطرح کرد که همه چیز در آن هست. *از آن طرف یا داعش در می آید یا حکومت اخوان المسلمین که یک سال هم نمی تواند دوام بیاورد. اخوان تازه با امریکا دست هم داده بود. یا طالبان، داعش و ظواهری در می آید که غیر از کشتن و وحشی گری کار دیگری نمی کنند. *امام می فرماید گمان نکنید انقلاب اسلامی مخصوص ایران است. این نقطه آغاز نهضت جهانی حضرت ولی عصر(عج) است. بله، خود ایشان هم این را حس کرده بود. این به خاطر همان اخلاص و اشراف خوبی بود که خداوند به ایشان داده بود. همواره گفته ام ایشان روح اسلام و قرآن را فهمیده بود و می دانست اسلام از انبیا، ائمه، علمای ربانی ای که تابع ائمه هستند چه می خواهد. روح اسلام را خوب فهمیده بود. بعضی ها این روح را نمی فهمند. فهمیدن روح اسلام قبل از فهمیدن چیزهای شکلی خیلی مهم است. * و باور به آن... فهم روح اسلام خیلی مهم است و امام این را خوب فهمید و مخلصانه عامل به آن بود. امام خود را تسلیم محض خدا کرده بود. اینها را باید از تاریخ زندگی امام بیرون کشید و امام را این گونه ترسیم کرد. هر بخشی از زندگی و سیره امام را برای طلبه ها نسخه است و مهم ترین نیاز حوزه های امروز است. زندگی امام هم برای حوزه ، هم برای طلبه ها و علمای ما، هم اینجا، هم در خارج و همه جا نسخه موفقی است. * جنابعالی در زمان فتنه 88 رئیس قوه قضائیه بودید. درباره آن قضایا نکته ای هست؟ در ماه های آخر مسولیتم بود. در مرداد 88 دوره من تمام می شد. یک جلسه آقای موسوی و آقای هاشمی را به قوه قضائیه دعوت کردیم. آقای موسوی برای تظاهرات اعلامیه داده بود. گفتم آقا! اینکار را نکنید و از این کار دست بکشید. گفتم اگر به نتایج انتخابات اعتراضی دارید، آقا قبول دارند و هیئتی را برای بررسی معین می کنند. گفت شرط لغو بیانیه این است که به من اجازه بدهند در صدا و سیما صحبت کنم. گفتم می شود این کار را کرد. به دفتر آقا زنگ زدم. آقای جلیلی تازه دبیر شورای امنیت شده بود. به ایشان هم زنگ زدم و گفتم ایشان چنین شرطی دارد. گفتند ما ترتیب کار را می دهیم. گفتم باید به صدا و سیما بگویید که زمان بگذارند که ایشان صحبت کند. بعد گفتم آقایان با شرط شما موافقند، شما هم تظاهرات را لغو کنید. آنجا پیش ما قول داد این کار را بکند و آنها هم واقعاً حاضر بودند که به ایشان برای صحبت در تلویزیون وقت بدهند، اما از پیش ما که رفت، نمی دانم کدام خنّاسان ذهنش را عوض کردند و کار خودشان را کردند. *جنابعالی سال ها در جلسات فقهی مقام معظم رهبری شرکت داشته اید. تحلیل جنابعالی از منزلت علمی و فقهی مقام معظم رهبری چیست؟ الحمدلله خداوند هوشمندی و ذکاوت بالایی به ایشان داده. دوران تحصیل خوبی در مشهد و قم داشتند. علاوه بر امام مدتی پیش آشیخ مرتضی حائری بودند. شیخ مرتضی علاقه زیادی به آقا داشت و برای ایشان درس خصوصی گذاشته بود. آقا به خاطر عارضه چشم ابوی شان می خواستند به مشهد بروند و آشیخ مرتضی که به آینده علمی ایشان امید بسیار داشت گفته بود من حرام می دانم شما به مشهد بروید. دو سه نفری برای ایشان درس خصوصی گذاشته و با پدر ایشان صحبت کرده بودند که بگذارید ایشان در قم بماند. *در دهه 30 در هر حال ابوی ایشان که بسیار به آقا علاقه داشت، به خاطر اینکه چشمشان آب مروارید آورده بود، از ایشان خواسته بود به مشهد برگردد و به پدر کمک و رسیدگی کند.برای ایشان تصمیم گیری بین اطاعت امر پدر و عشق و علاقه وافر به تحصیل خیلی سخت بود. ایشان می گفت بین این دو وضعیت متحیر بودم تا یکی از اهل دل در تهران ـ که ایشان اسمش را نبرد، ولی فهمیدم منظورش کیست ـ به ایشان حرفی می زند که دل ایشان آرام می گیرد. ایشان گفته بود خدا عاجز که نیست و می تواند از راه خدمت به پدر، علمی را که دنبالش هستید به شما بدهد. آقا می گفت مثل اینکه ایشان دل مرا تصرف کرد و تسکینی در آن حاصل گردید و عزمم جزم شد که امر پدرم را اطاعت کنم و لذا به مشهد رفتم. ایشان به مشهد رفت و از راهی که آن اهل دل گفته بود رشد علمی هم پیدا کرد. در آنجا درس آقای میلانی و حاج مجتبی قزوینی و اشخاص مهمی را ادامه داد و خوب هم درس خواند و روی اصول و مبانی درستی پیش رفت. اینها هم اساتید بزرگی بودند. استاد در تربیت شاگرد خیلی مؤثر است. شاید 60، 70 درصد استاد و 30، 40 درصد تلاش و استعداد خود شاگرد است. الحمدلله خدا برای ایشان امر را تسهیل کرد و مبانی درست اصول را در آنجا آموخت. خود ایشان هم هوش بالایی دارد. این نکته در بعضی بحث ها که با ایشان وارد می شوید، کاملاً مشخص است. هوشمند است و مطلب را خوب می فهمد. ابزار کار هم دستش هست. این مسئله در جلسه استفتا هم مشخص است. ایشان در مسائل رجالی خیلی کار کرده و بر این موضوع مسلط و بر قواعد فقهی مشرف است. اینها علامات نیروی فقاهتی و اجتهادی است. الحمدلله خدا این نعمت را به ایشان داده است. از همان اول هم مشخص بود. قبل از دوره قوه قضائیه و شورای نگهبان، ایشان از من خواست در جلسات استفتاء شرکت کنم. ایشان سوابق مرا می دانست و از امام شنیده بود. از همان اول توانائی فقهی ایشان مشخص بود. در سال 1370 سفری به لبنان رفتم. آقای سید حسن نصرالله و بعضی از لبنانی ها شاگردان ما در قم بودند.همه از جایگاه علمی ایشان پرسیدند و من گفتم ایشان اگر از بقیه آقایان جلوتر نباشد، عقب تر نیست. عده ای از آنها نجفی یا شاگرد امام بودند و شاگرد حوزه قم نبودند و این موضوع برایشان مجهول بود و لذا سئوالات زیادی را مطرح می کردند. من یکی یکی خصوصیات ایشان را بیان کردم و الحمدلله مرجعیت و جایگاه علمی ایشان جا افتاد. ایشان امتیازات خوبی دارد. هوشمندی شرط اصلی است. الحمدلله اساتید خوب داشته اند و بر قواعد استنباط اشراف دارند. بقیه مسائل به تتبع در اقوال و به کارگیری آنها ارتباط دارد که بدانیم چه کسی چه گفته و استدلال و دلیلش چیست. اینها چیزهایی است که با مراجعه و تتبع قابل حصول هستند. عمده قدرت اجتهاد است که خداوند متعال در حد خوب به ایشان داده است اشراف فقهی و شمّ فقاهتی بالائی که باید در یک فقیه و مجتهد باشد، الحمدلله در ایشان هست. ایشان زیاد کار می کند و مقدار زیادی جهاد و قصاص و کل مکاسب محرمه را درس داده است. اهل تتبع هستند و از نظر دقت فقهی از کسانی که الان هستند، اگر جلوتر نباشند کمتر نیستند. *با توجه به مسئولیت های متعدد اجرایی ایشان در دوران انقلاب، ریاست جمهوری، جنگ و بعد از آن در جایگاه رهبری و این همه مسائل و مشاکل ، توانائی علمی در این حد خیلی شگفت آور است. و با این همه مشاغل ومسیولیت های سنگین، درس خارج فقه شان هم برقرار است. برای اینکه ایشان جوهر و مایه هایش را دارد و مطالب را درست درک کرده است. بحث قصاص ایشان را دیده ام. آن موقعی که در قوه قضائیه بودم، مسئله ای را مطرح کردم و ایشان گفت من این را نوشته ام. ایشان بحث های خود را می نویسند. قسمتی را خواندند. هم عبارت ها متین بود، هم مطالب. الحمدلله ایشان از این جهات کامل اند. *علاوه بر بعد علمی و فقهی، چه ویژگی هایی را در ایشان یافتید؟ آیت الله خامنه ای آدم زاهدی است و از نظر روحی و نفسی، غیر از اساتید اصولی و فقهی، اساتید عرفانی، تربیتی و اخلاقی هم داشته است. امثال حاج مجتبی قزوینی انسان های بزرگواری بودند. خود امام هم روی ایشان خیلی تأثیر داشتند. ایشان در این بعد سیر و سلوکی هم امتیازاتی دارد. دیدن استاد و مرشد اخلاقی و نفس گرم مربی اخلاقی خیلی مهم است. در این قسمت ها هم الحمدلله خداوند توفیقاتی را نصیب ایشان کرده است. از نظر بینش سیاسی هم که ایشان بی نظیر است و اشراف کامل بر مسائل سیاسی دارد. دیگران نه این اشراف را دارند و نه این بینش را. این بینش ها همان بینش های امامی و مثل امام است. امام چقدر به این بینش ها اهمیت می داد و معتقد بود. نکاتی را که ایشان امسال در 14 خرداد از خط امام محوربندی و بیان کردند خیلی جالب بود. *ایشان بیست وچند سال است در سالگرد رحلت امام، راجع به امام و خط امام می گویند. مطالبی که تکراری هم نیستند. ایشان ادبیات عالی و فائقی دارد. شجاعت و ایستادگی ایشان در مقابل امریکا در زمره توفیقاتی است که خداوند به ایشان داده است. ایشان پس از امام موفقیتی را برای جمهوری اسلامی رقم زد که بی نظیر است. خدا به ایشان الطاف خفیه ای دارد. بعضی از مسائل را شاید ایشان از قبل نمی دانست که این طور می شود، ولی همان طور که خدا امام را امداد کرد، ایشان را هم امداد می کند. تأکید بر حفظ قدرت دفاعی و نظامی جمهوری اسلامی یکی از این امدادهاست. بعد از جنگ خیلی ها دنبال این قضیه بودند که به مسائل اقتصادی و رفاه و سازندگی و این قبیل امور بپردازیم. ایشان در عین حال که بحث آنها را قبول داشت، روی تقویت بنیه دفاعی کشور بسیار تأکید کرد، چون لمس کرده بود که در جنگ چه کمبودهایی داشتیم و چگونه به خاطر این کمبودها امام مجبور شد جام زهر را بنوشد. هر چند که در قبول قطعنامه هم منفعتی وجود داشت و صدام به آن شکل به کویت حمله کرد و آن بدبختی ها به سرش آمد. مقام معظم رهبری چون به جبهه ها می رفت و می آمد و مسائل را از نزدیک لمس کرده بود، بنیه نظامی و دفاعی کشور را حفظ و تقویت کرد و در حال حاضر یکی از قدرت های حقیقی ما یکی این است و یکی هم مردمی که ایشان همواره به آنان بصیرت و آگاهی می دهد و آنها را در صحنه نگه می دارد. مردم و بنیه دفاعی دو بال اقتدار جمهوری اسلامی هستند. کشور نباید در این زمینه عقب بیفتد، والا پدر آدم را در می آورند. «وَ أَعِدُّواْ لَهُم مَّا اسْتَطَعْتُم مِّن قُوَّه وَ مِن رِّبَاطِ الْخَیْلِ»(1) همین است. ایشان در هر دو زمینه بهترین رهبری را انجام داده است. به نظر من دیگر بهتر از این نمی شد. بال اول که حفظ روحیه جهادی، جهادگری، بسیجی و ایثارگری و حضور مردم در صحنه ها و خودباخته نشدن است که بسیار نکته عظیمی است. ایشان با صحبت ها و برخوردهای مختلفی که انجام داده، این بخش را خیلی قشنگ مدیریت حفظ کرده است. تقویت بنیه دفاعی و توانمندی نظامی را هم که شاهد هستیم. *ساده زیستی و زندگی ایشان را چگونه یافتید؟ اینها که دیگر مسائل مشخصی هستند. من منزل ایشان رفته ام. خود ایشان، خانواده و اولاد ایشان همگی ساده زندگی می کنند. من در قوه قضائیه که بودم هفته ای سه روز تدریس داشتم و یک دوره کامل اصول گفتم. ایشان به پسرش آقا مسعود گفته بود برو و در این کلاس شرکت کن. همه فرزندان ایشان اهل فضل هستند. آقا مسعود را که خودم می شناسم و آدم ملا و باسوادی است. دکترای فلسفه اش را هم گرفته و طلبه بسیار خوبی است و کفایه و مکاسب را تدریس می کند. کلا بچه های فاضلی هستند. آقا مصطفی و آقا مجتبی در قم هستند. خداوند همه توفیقات را به ایشان عنایت کرده است. اولاد صالح و مؤمن و دور از مسائل اقتصادی و همه هم متدین با بینش های خوب. خانم ایشان هم با خانم بنده مراوده زیادی دارند. ایشان بار اولی که در سال 1370 خانم ایشان را در مشهد دید، گفت ایشان زمین تا آسمان با بقیه فرق دارد و جور دیگری است. خدا واقعاً نعمت را به حضرت آقا تمام کرده است. وسعت اطلاعات ایشان در عرصه های مختلف هم کم نظیر است. دانشگاه، جریانات سیاسی، احزاب، نهضت ها، اوضاع روز و... چون ایشان کثیرالمطالعه است. وجود ایشان واقعاً برکت است و ایشان انصافاً ذخیره الهی است. این امتیازات کمتر در اشخاص جمع می شود، لذا همه باید قدر و قیمت این نعمت را بدانند. کجای دنیا چنین نعمتی دارند؟ مثل نعمت وجود خود امام. کجا آن نعمت را داشتند؟ خدا نکند شیطان از مسیر گله مندی ها وارد و سبب کفران نعمت اصلی شود. *از دائره المعارف فقه شیعه هم بفرمایید. این هم از برکات وجود مقام معظم رهبری است. در سال 1369 بود که به جلسات استفتاء می رفتم. ده پانزده جلد دائره المعارف نشر کویت کار ارزشمندی بود. نمی دانم این مطلب را خودم به ایشان گفتم یا کس دیگری گفته بود. کتاب بسیار خوبی است، ولی فقط در باره مذاهب اربعه است. *اهل سنت. بله، به ایشان عرض کردم یادم هست نجف که بودم، در سال( 1967 یا 1968میلادی) اینها نامه ای به آقای صدر نوشته و جزوه ای را به عنوان نمونه کار فرستاده بودند. آقای صدر آن جزوه را به من نشان داد که اینها مذهب شیعه را هم به عنوان مذهب جعفری آورده اند. هشت تا مذهب را آورده بودند، ولی حالا که منتشر کرده اند، فقط مذاهب اربعه است و هیچ اسمی از شیعه در این کتاب نیست. ایشان فرمود اگر بشود چیزی مثل این درست کنیم بسیار خوب است و به من گفتند شما می توانی این کار را انجام دهی. گفتم این کار بزرگی است. دائره المعارف نویسی آن هم در این حد یک مجموعه می خواهد. ایشان گفتند شما می توانی و من ابلاغش را می دهم و سپس یک ابلاغ رسمی دادند که از صدا و سیما هم خوانده شد و ما در مقابل عمل انجام شده قرار گرفتیم. منزلی داشتم آنجا را دفتر کار کردم و دوستانی را جمع کردم. از دوستان ایرانی، عرب،همه دائره المعارف ها را در آنجا جمع کردیم تا ببینیم دائره المعارف چه جوری است و مدخل ها را باید بر چه اساسی انتخاب کرد. این بحث های مقدماتی حدود شش ماه طول کشید و همه دائره المعارف های عمومی، تخصصی را دیدیم. این یک دائره المعارف تخصصی فقهی است. دائره المعارف کویتی ها یک مقدمه 30 صفحه ای دارد که همه آن را خواندیم. در آنجا شرح می دهد که دائره المعارف موضوعی چیست و چه کار کرده اند. بعد از اینکه همه اینها را دیدیم، برای دائره المعارف یک شیوه نامه نوشتیم و متوجه شدیم که لازم است به عنوان مقدمه، معجم تهیه شود. معجم فهرست موضوعی الفبایی است و کمتر از دائره المعارف وقت می برد. یکی از اساتید آنجا، آقای شیخ خالد از شاگردان خود ما بود. الان در عراق است. مدتی نماینده مجلس و امسال هم مسئول حج آنجا شده بود. طلبه خوبی است. از قاهره دکترا داشت و مدت ها در قم به درس ما می آمد. با آقای صدر هم ارتباط داشت. آن موقع ساکن قم بود و گفت در قاهره دیده است که چطور معجم نویسی می کنند و حاضر است معجم را تهیه کند. گفتیم کتاب جواهر را بردار و معجم نویسی کن. سه چهار نفر نیرو هم به او دادیم و اینها کل جواهر را به صورت الفبایی معجم نویسی کردند که در شش جلد مفصل چاپ شد. در سال 1370 سمیناری برگزار و از همه علمای قم، آقای فاضل، آقای سید جواد گلپایگانی از بیت آیت الله العظمی گلپایگانی، آقای آذری قمی و آقای مومن، خیلی ها دعوت کردیم. این سمینار همزمان شده بود با هفته وحدت و آقای تسخیری عده ای را از خارج دعوت کرده بود. ایشان آنها را هم به قم آورد که در این سمینار شرکت کنند. خدا رحمتش کند آقای قاضی خرم آبادی آن سالن دانشکده علوم قضائی قم را به ما داد که گنجایش زیادی دارد و آن روز هم لبریز از جمعیت بود. ما از دانشگاه آقای گرجی و پنج شش نفر از اساتید را هم دعوت کرده بودیم. شیوه نامه را تنظیم و چاپ و یکی دو مدخل را هم به عنوان نمونه تهیه کردیم و از شب به افراد دادیم. بنده در روز اجلاس به عنوان مقدمه صحبت کردم و گفتم که می خواهیم چه کار کنیم. شیوه نامه ها را هم که از قبل داده بودیم و مطالعه کرده بودند. آقایان فقهائی هم که دعوت شده بودند، صحبت ها و پیشنهادهایی داشتند. یکی از کسانی که وقت برای صحبت خواست آقای گرجی بود. ایشان سابقه طلبگی داشت، درس آقای خوئی رفته و از ایشان درجه اجتهاد داشت، لذا تصور کردیم می آید و کار را تأیید می کند. ایشان آمد پشت تریبون. اول کمی تمجید کرد و گفت کار بسیار خوب و بزرگی است، ولی حوزه به تنهایی نمی تواند این کار را بکند و شما اگر می خواهید این کار را بکنید، باید از اساتید دانشگاه استفاده کنید. بعد هم در این فاز رفت که دائره المعارف نویسی یک کار دانشگاهی و و اروپایی است و حوزه در این زمینه سابقه ای ندارد و به این عرصه چیزی اضافه نکرده است. طلبه ها دائماً برای ما که آن بالا نشسته بودیم و جلسه را اداره می کردیم یادداشت می فرستادند که آقا! ایشان که آبروی ما را برد. بگذارید. جواب بدهیم. ایشان به ما نگفته بود که می خواهد در باره چه موضوعی صحبت کند و ما هم بر اساس حسن ظنی که به ایشان داشتیم نپرسیدیم. خیلی ناراحت شدم. یکی از اشخاصی که وقت گرفته بود یکی از مهمان های آقای تسخیری بود به نام پروفسور حسینی. ایشان اصالتاً افغانی بود، ولی سال ها در دانشگاه های اتریش تدریس کرده بود. بعد از آقای گرجی ایشان آمد. اول خود را معرفی کرد و گفت من چند دکترا از اروپا دارم و حدود پانزده بیست سال است که در اروپا اقامت دارم و عضو دو کمیته دائره المعارف نویسی در اروپا هستم. اسم هر دو را هم برد که یادم نیست. در باره تاریخ تمدن اروپا و این قبیل موضوعات بود. جلدهای زیادی هم از آنها منتشر شده بود. گفت آخرین نمونه های دائره المعارف نویسی اروپا در این کمیته در اختیار ماست و من ر�
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: صدای میانه]
[مشاهده در: www.]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 22]
-
گوناگون
پربازدیدترینها