واضح آرشیو وب فارسی:فرهنگ امروز: در گذشته کاروانسراها به دو دسته کلی تقسیم می شدند؛ یکی کاروانسراهای بین راهی که نقش مراکز خدمات بین راهی را داشته اند. در تمام شبکه ارتباطی که ما در کشور داریم، بنا به اهمیت راه هایی که وجود داشته کاروانسراهایی ساخته شده اند.فرهنگ امروز/ سید محمد بهشتی؛ در گذشته کاروانسراها به دو دسته کلی تقسیم می شدند؛ یکی کاروانسراهای بین راهی که نقش مراکز خدمات بین راهی را داشته اند. در تمام شبکه ارتباطی که ما در کشور داریم، بنا به اهمیت راه هایی که وجود داشته کاروانسراهایی ساخته شده اند. بسته به میزانی که یک کاروان در مسیری بین ٣٠ تا ٤٠ کیلومتر، در فاصله های مناسب برای یک روز سفر کاروان، یک کاروانسرا به عنوان محلی برای استراحت کاروان ها ساخته می شد. نوع دیگری از کاروانسرا هایی که در دوره های مختلف ساخته می شدند، کاروانسراهای شهری بودند. این کاروانسراها در شهرها و در ورودی بازارها واقع شده اند. در این بناها کاروان هایی که به شهرها می رسیدند بارشان را زمین می گذاشتند و حیواناتی که بارها را حمل می کردند تیمار می شدند. در این کاروانسراها بیشتر تجار برای مدت محدودی اسکان پیدا می کردند و محموله هایی که همراه داشتند در بازار به فروش می رساندند و به جای آن اجناس و کالاهای جدیدی خریداری می کردند. ما در تمام شهرهایی که دارای بازارهای بزرگ هستند شاهد کاروانسراهایی هم هستیم که در ابتدای محدوده بازارها قرار گرفته اند. در اصفهان کاروانسرای شاه را در نزدیکی سردر قیصریه داریم. یا در تهران کاروانسرای خانات را در محدوده بازار مولوی داریم و بزرگ ترین کاروانسرای شهری که در کشور داریم، کاروانسرای سعدالسلطنه قزوین است. معماری و نحوه استفاده از کاروانسراهای بین شهری با کاروانسراهای شهری متفاوت است. از این جهت که ممکن است کاروانسراهای بین شهری تنها یک شب محل اتراق کاروان ها و مسافران بوده اما در کاروانسراهای شهری گاهی تجار ماه ها در کاروانسرا سکونت داشتند تا محموله ای را که همراه داشتند به فروش برسانند و محموله و کالاهای جدید خریداری کنند و به سفر ادامه دهند. البته در داخل محدوده بازار بخش های مهم دیگری هم وجود دارد که تحت عنوان سرا، تیمچه و چارسوق و راسته شناخته می شوند که ممکن است برای کسانی که با بخش های بازار آشنایی زیادی ندارند، این شبهه ایجاد شود که از این بخش ها هم به عنوان کاروانسرا استفاده می شده، اما واقعیت این است که هر کدام از این بخش ها کاربری های مختلفی دارند. به طور مثال سراها عمدتا مربوط به یک صنف و رشته خاص در بازار هستند و حجره تجار بزرگ اصناف مختلف بازار در سراهای اصلی مربوط به آن صنف قرار می گرفت. در مورد تعاملات فرهنگی که تجار و مردم در گذشته داشتند و نقشی که کاروانسراها در این بین ایفا می کردند باید گفت تجار و بازرگانان در گذشته یک تفاوت های ماهوی با تجار و بازرگانان روزگار ما داشتند. امروزه امتیازی که هر تاجر نسبت به دیگری دارد بستگی به مال التجاره و سرمایه کاری اش دارد. اما در گذشته یک تاجر بازار جزو معدود باسوادان شهر خود بود. معمولا کسانی که اهل تجارت بودند با مسائل حقوقی و شرعی داد و ستد و فعالیت تجاری کاملا آشنا بودند و در داخل بازار دوره های مکاسب محرره را می گذراندند و با مباحث حقوقی شغل شان آشنا بودند. معمولا بازاری ها جزو نخبگان جامعه محسوب می شدند، با ادبیات آشنا بودند، اهل مطالعه بودند. ما می توانیم نقش جدی تجار و بازاری ها را در نهضت مشروطه دنبال کنیم و به همین منوال می توانیم نقش تجار را در طول تاریخ بررسی کنیم، در مسیر جاده ابریشم می توانیم این موضوع را به شکل پر رنگی ببینیم. در شرق ایران تا فیلیپین و اندونزی، عمدتا می بینیم که اسلام توسط تجار گسترش پیدا کرد، نه توسط نیروهای نظامی و سیاسی. حتی وقتی خوب بررسی می کنیم می بینیم که توسط همین تجار زبان فارسی و هنر ایرانی و موسیقی و دین در شهرها و کشورهای دیگر معرفی می شد و شاید بتوانیم بگوییم انگار داد و ستد تجاری بهانه بود، اتفاقی که در واقع می افتاد وجه تبادلات فرهنگی داشت و طبعا در تبادلات فرهنگی طرفی که غنی تر است دهنده است و طرفی که به لحاظ فرهنگی ضعیف تر است، گیرنده محسوب می شود. نمونه خیلی جالب دوره معاصر هم حاج حسین آقای ملک است که موزه ملی ملک مربوط به ایشان است. در موزه ملک ١٢ هزار نسخه خطی وجود دارد که تمام این نسخ را خود ایشان خریداری کرده اند و تمام این کتاب ها توسط خود ایشان حاشیه نویسی شده اند. این نشان می د هد که ایشان به خوبی از محتویات کتاب آگاه بوده اند و در مورد متن کتاب نظراتی داشته اند که مرقوم کرده اند. ما از دوره اشکانی یعنی حدود ٢٣٠٠ سال پیش می توانیم فعال بودن مسیر جاده ابریشم را با آثار و شواهد ببینیم، اما تا ٧٠٠ سال پیش ارتباطی میان اروپاییان و چینی ها برقرار نشده بود. این به این معناست که به مدت ١٦٠٠ سال این تجار ایرانی بودند که داد و ستد در بین این مسیر از اروپا تا چین را مدیریت می کردند و اثرات فرهنگی خودشان را هم داشتند. جنبه های فرهنگی و اجتماعی تجارت در مقیاس های مختلف بسیار مهم بوده، چه در مقیاس جهانی و چه در مقیاس ملی اثرات فوق العاده زیادی داشته. علت آن هم این بوده که تعریف یک تاجر یا بازرگان، تعریف امروزی نبوده و این قشر جزو نخبگان جامعه محسوب می شدند. روزنامه اعتماد
دوشنبه ، ۹آذر۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فرهنگ امروز]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 19]