واضح آرشیو وب فارسی:اقتصاد آنلاین: عراق کشوری که سال1920 و پس از موافقتنامه سری سایکس پیکو ایجاد شد، اکنون با توجه به موقعیت ویژه ژئوپلتیک و در اختیار داشتن مخازن عظیم نفت یکی از کشورهای مهم منطقه خاورمیانه به شمار می رود.از سال 2003 که امریکا با حمله به این کشور صدام را از حکومت ساقط کرد، دولت هایی بر پایه رای مردم و البته زیر سایه دخالت های خارجی در عراق در حال شکل گرفتن است. این دولت ها در طول 10سال گذشته اگرچه بسیار کمتر از حد انتظار ظاهر شده اند و در خیلی از بخش های اقتصادی، وضعیتی اسفبار را رقم زده اند اما در زمینه صادرات نفت موفق عمل کرده اند. عراق در کنار عربستان سعودی از صادرکنندگان شاخص اوپک محسوب می شوند و باتوجه به اختلافات شدید بین جبهه های سیاسی در این کشور در حوزه تولید نفت و میزان صادرات آن مشکل خاصی به وجود نیامده است. این درحالی است که عراقی ها در یک سال و نیم اخیر با مشکلات جدیدی همچون تسخیر بخشی از چاه های نفتی توسط داعش و همچنین صادرات مستقل نفت ازسوی اقلیم کردستان مواجه شده اند اما هنوز از جایگاه مطمئنی در بازار نفت برخوردار هستند. اما حالا که ایران پس از حدود 4سال تحریم های نفتی سنگین، تصمیم به حل معضل هسته یی و بازگشت به بازار را گرفته با موانعی جدی روبه رو است. کاهش شدید قیمت، کاهش تقاضای جهانی و همچنین تثبیت جایگاه عرضه کنندگان بزرگی مانند عربستان و عراق مهم ترین این موانع هستند. در این بین، نه می توان قیمت نفت را دستکاری کرد و نه تقاضا را افزایش داد، تنها روزنه یی که ممکن است ایران بتواند از آن راهی برای ورود مجدد به بازار استفاده کند، کنار آمدن با برخی اعضای اوپک است. طبیعتا چنین انتظاری از عربستان سعودی بعید است و به ناچار همه نگاه ها به سوی عراق بازمی گردد. همسایه یی که دوست و برادر محسوب می شود و در همین چند سال هم از کمک های بی چون و چرای بسیاری از سوی ایران برخوردار بوده است، اما عادل عبدالمهدی که برای نشست کشورهای صادرکننده گاز در تهران حاضر شده بود، از اینکه کشورش راه را برای بازگشت نفت ایران به بازارها هموار کند مخالفت کرد. این موضع اگرچه به مذاق ایرانی ها خوش نیامده است اما نشان از واقعیت دارد؛ چرا که عراقی ها کنترل بسیار کمی روی تولید و صادرات نفت خود دارند و به راحتی نمی توانند آن را دستخوش خرید کنند. عراق از سال1990 و پس از حمله به کویت از سوی سازمان ملل تحریم شد و این تحریم ها در سال1997 به اوج خود رسید. با اینکه امریکایی ها از سال2003 دولت متبوع خود در عراق را مستقر کرده اند اما برداشتن تحریم های اقتصادی و مالی که جنبه حیاتی داشتند را تا سال2013 کش دادند. در این 10سال یعنی از سال2003 تا 2013 باوجود برجا ماندن تحریم ها عمده شرکت های نفتی امریکایی با مزایای ویژه ای قراردادهای خاصی با دولت عراق امضا کردند. در آن زمان چون هیچ ارتباط بانکی و مالی خاصی با دنیا از سوی عراق ایجاد نمی شد، اروپایی ها با روحیه محافظه کارانه خود از آن دوری کردند اما امریکایی ها از همین فضایی که خود عامل آن بودند استفاده کردند و به بهانه اینکه فضای اقتصادی عراق ریسک بالایی دارد توانستند قراردادهایی به روش اشتراک محصول (product sharing) و با قدرت دخالت بالا در فرآیند کشف و استخراج امضا کنند. شاه بیت این غزل وقتی است که شرکت اکسون موبیل وارد صنعت نفت عراق شد و از آنجا بود که بسیاری از تحلیلگران استنباط کردند عراق وارد فاز جدیدی از اقتصاد نفتی خود شده است. گفته می شود در یکی از جلسات منطقه یی که جورج بوش رییس جمهور سابق امریکا و مانموهان سینگ نخست وزیر سابق هند در آن حضور داشتند، سینگ به بوش می گوید که هندی ها یک شرکت نفتی راه انداخته اند و علاقه دارند تا برای کسب تجربه در یکی از پروژه های السون موبیل مشارکت کنند. جواب بوش به این درخواست جالب است، او به سینگ پاسخ می دهد درست است رییس جمهور امریکا قدرتمندترین مرد دنیا است اما هرگز نمی تواند به مدیرعامل اکسون موبیل چیزی را تحمیل کند. فارغ از اینکه این داستان واقعیت دارد یا نه اما نباید به قدرت اکسون موبیل در بازار نفت شک کرد. لذا حضور شرکت های بزرگی مانند اکسون موبیل، شل و توتال در عراق و البته شراکت آنها در فروش نفت، باعث شده است که ایران امکان دلخوشی زیادی به عراق نداشته باشد. ممکن است عراق و ایران متحدهای سیاسی خوبی برای یکدیگر باشند، اما تا زمانی که شرکت های بین المللی به صنعت نفت ایران بازنگشته اند فکر کردن به اینکه سیاست های نفتی این دو کشور با هم هماهنگ شود، دور از ذهن به نظر می رسد. شاید دلیل اینکه در متن قراردادهای جدید ایران هم این امکان به وجود آمده تا شرکت های نفتی بین المللی بتوانند با برخورداری از حق اشتراک محصول در ایران هم سرمایه گذاری کنند، ریشه در همین مسائل داشته باشد. انعقاد چنین قراردادهایی چندین مزیت قابل توجه دارد، نخست اینکه سرمایه گذاری از سوی خارجی ها انجام شده و ایران دغدغه یی برای جذب سرمایه در هیچ کدام از مراحل کار نخواهد داشت. دوم اینکه شرکت های بین المللی برای افزایش محصول، تکنولوژی های ویژه خود را به اینجا خواهند آورد و شرکت های ایرانی که در زیرپروژه ها فعالیت خواهند کرد و قادر خواهند بود از آن کسب دانش کنند، سوم هم باید به بازاریابی به نفت اشاره کرد. اگرچه فروش نفت نهایتا ازسوی شرکت های ملی کشورها اتفاق خواهد افتاد اما قطعا از روابط شرکت های بین المللی به این منظور می توان بهره جست. لذا اینکه انتظار داشته باشیم سیستم سیاسی عراق که فعلا دراختیار احزب نزدیک به ایران است، به مدد نفت ایران بیاید منطقی نیست و بهتر است یک حلقه پیش تر رفت تا فهمید چرا عراقی ها در مدت کمی توانستند بازار خوبی برای خود دست و پا کنند و ما هم از همان راه الگو بگیریم. * معاون سردبیر
شنبه ، ۷آذر۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: اقتصاد آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 5]