واضح آرشیو وب فارسی:جوان آنلاین: بازي دو سر باخت«سوخو» براي آنكارا
سرنگون شدن يك فروند جنگنده سوخو- ۲۴ روسيه در مرز سوريه و تركيه توسط جنگندههاي اف- 16 تركيهاي موجب تنش بيسابقهاي در روابط دو كشور شده است
نویسنده : دكتر سيدرضا ميرطاهر
سرنگون شدن يك فروند جنگنده سوخو- ۲۴ روسيه در مرز سوريه و تركيه توسط جنگندههاي اف- 16 تركيهاي موجب تنش بيسابقهاي در روابط دو كشور شده است. آنكارا روز سهشنبه مدعي شد كه دو فروند هواپيماي سوخو - 24 روسي بهسوي حريم هوايي تركيه در پرواز بودهاند و پس از10 بار هشدار بهمدت 5 دقيقه حريم هوايي تركيه يك فروند تغيير جهت داده و هواپيماي ديگر روسي بهمدت 17 ثانيه حريم هوايي تركيه را نقض كرده و در نتيجه هدف قرار گرفته و سرنگون شد. وزارت دفاع روسيه ضمن رد ادعاي تركها و تأكيد بر اينكه جنگنده روسي در فضاي سوريه در حال پرواز بوده ميگويد درحال بررسي گزينههاي مد نظر جهت پاسخ به اقدام تركيه است. رئيسجمهور روسيه نيز اين اقدام را «خنجر از پشت» توصيف كرد و گفت: اين اتفاق تبعات جدي بر روابط بين روسيه و تركيه خواهد داشت. با اين حال مقامات ارشد تركيه به توجيه اقدام اين كشور پرداختند و چند ساعت پس از ساقط شدن جنگنده روسي در مرز تركيه و روسيه و واكنش شديد مسكو، آنكارا مدعي شد كه از روسي بودن جنگندهاي كه در مرز خود با سوريه ساقط كرده، مطلع نبوده است. مقامات تركيه از جمله احمد داوود اوغلو نخست وزير اعلام كردند كه نميدانستهاند جنگنده ساقط شده مربوط به نيروي هوايي روسيه بوده است. با اين حال با توجه به آرم نيروي هوايي روسيه روي هواپيما و اينكه رادارهاي تركيه همه رفت و آمدهاي هواپيماهاي روسي را در نوار مرزي سوريه و تركيه تحت نظر دارند، اين ادعا نادرست است. رجب طيب اردوغان رئيسجمهور تركيه با بياعتنايي تمام به هشدارهاي روسيه، به مسكو درباره حمايت از بشار اسد رئيسجمهوري سوريه هشدار داد و با لحني تهديدآميز گفت اگر روسها دوستي تركيه را از دست بدهند بيشتر از اين زيان خواهند كرد و «ناتو» به هرگونه حملهاي پاسخ خواهد داد. با اين حال در پي اين حادثه شاخص سهام بورس تركيه و ارزش پول ملي اين كشور كاهش يافت. ارزش ليره تركيه در برابر دلار يك درصد سقوط كرد و ارزش سهام در بورس استانبول هم با كاهش يك و چهار دهم درصدي روبهرو شد.
واكنش غربيها
كشورهاي غربي در برخورد با اين رويداد دو نوع واكنش متفاوت نشان دادهاند؛ از يكسو «ناتو» با تشكيل نشستي اضطراري حمايت خود را از تركيه اعلام كرد. ينس استولتنبرگ دبير كل ناتو با بيان اينكه ناتو با آنكارا به دليل نقض شدن حريم هوايي تركيه از سوي روسيه ابراز همبستگي ميكند، اظهار داشت كه ناتو به تماميت ارضي تركيه احترام ميگذارد و بر حفاظت از آن تأكيد دارد. استولتنبرگ گفت اطلاعاتي كه از سوي ديگر همپيمانان ناتو در اختيار اين سازمان قرار گرفته است نيز با اظهارات مقامهاي تركيه درباره اينكه جنگنده روسي حريم هوايي اين كشور را نقض كرده و سپس هدف قرار گرفته است، همخواني دارد. مقامات ارشد امريكايي از جمله باراك اوباما و نيز پنتاگون حمايت آشكار خود را از تركيه اعلام كردند. با اين حال اروپاييها كه اكنون درگير دو مسئله مهم يعني گسترش تهديدات تروريستي و بحران پناهجويان هستند، موضعي محتاطانه در پيش گرفتند، از جمله فدريكا موگريني رئيس سياست خارجي اتحاديه اروپا خواهان حفظ آرامش طرفين و جلوگيري از تشديد تنشها شد. فرانسوا اولاند و آنگلا مركل رهبران فرانسه و آلمان هم ابراز اميدواري كردند كه تنشها ميان روسيه و تركيه كاهش يابد.
واكنش متحدين روسيه
سرنگوني جنگنده روسي، موضوع نشست اضطراري روز چهارشنبه سازمان پيمان امنيت جمعي در شهر «سن پترزبورگ» روسيه بود. جنگنده سوخو- 24 روسيه در زمان حادثه در فاصله يك كيلومتري از مرز تركيه بود و پس از حمله نيز در فاصله چهار كيلومتري از مرز اين كشور، در خاك سوريه سقوط كرد. به همين دليل، سازمان پيمان امنيت جمعي در بيانيهاي اعلام كرد كه اين اقدام تركيه، نقض قواعد بينالمللي است و پيامدهاي سنگيني خواهد داشت. اين سازمان، حمله جنگندههاي تركيه به هواپيماي روسي را نقض آشكار تفاهمنامه اجتناب از تقابل هوايي در سوريه خواند كه توسط امريكا و همه اعضاي ائتلاف ضد داعش از جمله تركيه امضا شده است. واكنش سازمان پيمان امنيت جمعي در چارچوب موضع كشورهاي حوزه خارج نزديك روسيه به ويژه از سوي نهاد امنيتي اين حوزه قابل تحليل است.
اهداف تركيه
به نظر ميرسد اقدام تركيه در سرنگوني هواپيماي روسي اقدامي حساب شده است. از ديدگاه روسيه، تركيه قدرت هماوردي و رويارويي با مسكو در صحنه سوريه را نداشته و لذا به عقيده روسها، ناكامي سياست امريكا در سوريه موجب شده آنها تركيه را به سمت وارد شدن به رويارويي مستقيم با روسيه در سوريه سوق دهند. شواهد موجود نيز نشان ميدهد كه غربيها كه مدتهاست به روسيه درباره حملات به گروههاي مخالف به اصطلاح معتدل هشدار ميدهد در مقطع كنوني با اين اقدام در صدد نشان دادن ضرب شستي به روسها هستند. هدف اين اقدام در تنگنا قرار دادن روسيه و سوق دادن آن به سمت واكنشي نظامي است كه موجب رويارويي مستقيم با ناتو (به بهانه حمايت از تركيه) شود. هدف ديگر وادار ساختن روسيه به كوتاه آمدن در زمينه مبارزه با تروريسم و حاميان آن در سوريه و عراق است. به بيان ديگر تحليل غربيها اين است كه با هدف قرار دادن جنگنده روس، مسكو ناچار خواهد بود از اين پس دامنه عمليات هوايي خود به ويژه در نقاط مرزي سوريه با تركيه را محدود كند و بدين ترتيب گروههاي مسلح كه در اين مناطق مانند استانهاي حلب و لاذقيه بهسر ميبرند از گزند حملات مصون خواهند ماند. همچنين ميتوان اين اقدام را در چارچوب طرح تركيه براي ايجاد يك منطقه امن در شمال سوريه دانست. با اين حال نبايد فراموش كرد كه عمليات نظامي كنوني روسيه در سوريه نه فقط براي حمايت از منافع اساسي مسكو در خاورميانه بلكه در عين حال بهمنظور نابودي تروريستهايي است كه پس از سوريه براي انجام حملات تروريستي رهسپار روسيه خواهند شد و لذا احتمال اينكه روسيه بهدليل فشارهاي غربيها بخواهد دامنه عمليات خود را محدود كند يا سوريه را ترك كند، بسيار بعيد به نظر ميرسد. اين مبارزه براي روسيه حياتي است و از آن دست نخواهد كشيد زيرا از اين طريق از مردم و قلمرو خود در برابر موج حملات تروريستي در آينده دفاع ميكند.
واكنش روسها
روسيه درگير ماجرايي شده كه اگر واكنش جدي و مؤثري در قبال آن نشان ندهد، موجب ترغيب ناتو براي مقابله با روسيه در صحنه سوريه ميشود. از سوي ديگر متحدان غرب، يعني تركيه، عربستان و قطر نيز به تجهيز گروههاي تروريستي در سوريه به انواع تسليحات و سامانههاي ضدهوايي روي خواهند آورد كه موجب به خطر افتادن هواپيماهاي روسي و در نتيجه عمليات اين كشور در سوريه ميشود. به همين جهت، بهرغم موضع منفعلانه كنوني تركيه كه با توجه به منافع گستردهاش در روابط با روسيه، خطر را احساس كرده است، روسها درصدد واكنش قاطع و سريع هستند. اقدام غيرمنتظره تركيه مسلماً پيامدها و تبعات متعددي به دنبال خواهد داشت و روسها به طور صريح در اينباره سخن گفتهاند. از جمله ضمن تهديدات مستقيم پوتين درباره پيامدهاي جدي اقدام تركها، دميتري مدودف، نخست وزير روسيه نيز در اينباره سخن گفته است. مدودف اقدام تركيه در سرنگون كردن جنگنده روسيه را داراي سه پيامد ميداند؛ نخست اينكه، به وخيمتر شدن بيشتر روابط روسيه و ناتو و رسيدن آن به مرزي خطرناك ميانجامد كه نميتوان آن را با هيچگونه منافعي از جمله حفاظت از مرزهاي كشورها توجيه كرد. دوم اينكه تركيه با اين اقدام پشتيباني از شبهنظاميان و گروه تروريستي داعش را نشان داده است. به گفته مدودف اين مسئله اصلاً شگفتآور به نظر نميرسد، بهخصوص هنگامي كه اطلاعات موجود درباره منافع مالي مستقيم برخي از مقامهاي تركيه با خريد محصولات نفتي از برخي از پالايشگاههاي تحت كنترل داعش در نظر گرفته شود. سومين پيامد از ديدگاه مدودف اين است كه روابط ديرينه و دوستانه روسيه و تركيه از جمله روابط اقتصادي و انساني تضعيف شده و جبران اين پيامدها بسيار دشوار خواهد بود. همچنين پيامدهاي مستقيم ممكن است به لغو برخي از پروژههاي مشترك بينجامد كه به معناي از دست رفتن جايگاه شركتهاي تركيهاي در بازار روسيه است. در عين حال به تدريج برخي از پيامدهاي گسترده حادثه سرنگوني جنگنده روسي در حال آشكار شدن است. كرملين به اين رويداد واكنشي سخت نشان داده و همه روابط نظامي خود را با آنكارا قطع كرده و ميگويد: «هر جنگنده تركيه كه در آسمان سوريه، هواپيماهاي روسي را تهديد كند، سرنگون ميشود. » در عين حال مسكو اقدام به استقرار سامانه موشكي ضد هوايي اس - 400 در لاذقيه سوريه كرده كه با توجه به برد 400 كيلومتري آن، تهديدي جدي عليه هر هواپيمايي است كه قصد نفوذ به حريم هوايي سوريه را داشته باشد. از نظر اقتصادي نيز روسيه در پي تعليق طرحهاي مشترك با تركيه است و گردشگران روسي نيز در حال خروج از تركيه هستند كه ميتواند ضربهاي جدي به صنعت گردشگري تركيه باشد كه دومين رده را در زمينه گردشگران در تركيه دارند. روسيه شش كشتي تركيه را توقيف كرده و واردات خود را از اين كشور به حال تعليق درآورده است. نكته ديگر اينكه تركيه دومين خريدار بزرگ گاز از روسيه و از وابستهترين كشورهاست. آنكارا ۵۷ درصد از گاز طبيعي مورد نياز خود را از روسيه وارد ميكند. اوايل سال جاري ميلادي اردوغان در اقدامي كه بسياري از كارشناسان و حتي شايد دولتها را متعجب كرد، پروژه ۲۰ ميليارد دلاري نيروگاه هستهاي «آكويو» را كه هدف از ساخت آن، كاهش وابستگي تركيه به گاز طبيعي بود، به خود روسها داد. طبق آمار، حجم روابط تجاري ميان دو كشور در سال ۲۰۱۴، معادل ۳۱ ميليارد دلار بوده است كه البته سهم روسيه از اين روابط ۲۵ ميليارد دلار و سهم تركيه، تنها ۶ ميليارد دلار بود. بدين ترتيب كفه ترازوي اقتصادي در روابط دوجانبه به ضرر تركيه بوده و نشاندهنده وابستگي شديد اين كشور به روسيه است. با توجه به جوانب مختلف ميتوان گفت اكنون اين تركيه است كه در موضع انفعالي قرار گرفته و تلاش ميكند تا هرچه زودتر اين غائله را پايان بدهد.
منبع : روزنامه جوان
تاریخ انتشار: ۰۶ آذر ۱۳۹۴ - ۱۶:۰۷
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جوان آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 4]