واضح آرشیو وب فارسی:روزنه: نیشابور، چشم خراسان: خراسان را مهد فرهنگ ایرانی و پرورشگاه دانشمندان بزرگ جهان اسلام دانسته اند و نام های نامورانی همچون خیام، مولانا، ابن سینا، فردوسی، خوارزمی، عطار، ابوسعید ابوالخیر، سنایی، بوزجانی و ... گواهی بر این مدعاست. خراسان بزرگ فرهنگی، سرزمینی است که به تعبیری، گستره آن: از شرق، به مرزهای چین و از غرب، به سرزمین کومش می رسد. این خراسان بزرگ را، به نام چهار شهر عمده آن، چهار بخش یا چهار ربع دانسته و آن چهار، عبارتند از: «نیشابور»، «مرو»، «هرات» و «بلخ». آنچه امروز، از خراسان بزرگ در مرزهای جغرافیای-سیاسی ایران معاصر، پایدار است، همان «ربع نیشابور» یا خراسان غربی است که به تقریب، سه استان خراسان شمالی، رضوی و جنوبی کنونی و همچنین پاره ای از نقاط پیرامونی را در بر می گیرد. با نگاهی به نوشته های جغرافیدانان و مورّخان قدیم، چنانکه دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی، نگاشته است: این ربع نیشابور، سرزمینی است که «در جنوب، از حدود کاشمر امروز، شروع می شود تا دامنه های کوه های هزار مسجد در شمال، در حدود خبوشان (قوچان کنونی) می گسترد و از مشرق، در حدود تون (فردوس کنونی) و گناباد و طبس، تا مرز گرگان را در غرب فرا می گیرد.» از این روی، «تقریبا همه خراسانیان کنونی، نیشابوری اند» و شهر نیشابور، که بخش غربی خراسان فرهنگی، بدان منسوب است، دارای چهره و جایگاه علمی و فرهنگی، برجسته ای است چنانکه در نوشتارها و گفتارهای صاحبنظران، او را «ام البلاد»، «دارالعلم»، «معدن فضلا و منبع علما»، «کلانشهر مشرق زمین»، «چشم خراسان» و چون اینها، لقب داده اند. بیهقی های نیشابور: «بیهق»، یکی از ولایت های ربع نیشابور خراسان بزرگ فرهنگی است. ابوالحسن بیهقی، که از دانش آموختگان پایگاه علمی نشابور و علمای مشهور سده ششم هجری است، در کتاب خود که به تاریخ و جغرافیای بیهق می پردازد، می نویسد: «قال رسوال الله صلی الله علیه: خیر بلاد خراسان، نیسابور. چون نیشابور بهین بلاد خراسان باشد نواحی آن، بهترین نواحی بود» و در جایی دیگر از همین کتاب «تاریخ بیهق» درباره «اشتقاق لفظ بیهق» می نگارد: «قول آن است که این، بیهه است- بزبان پارسی اصلی بیهین بود- یعنی که این ناحیت، بهترین نواحی نیشابور است.» از ولایت بیهق، بسی بزرگان نامدار برخاسته و بر سرای دانش ورزی و ادب پروری، طرحی درانداخته و چراغی برافروخته اند. فقط، در کتاب تاریخ نیشابور ابوعبدالله حاکم نیشابوری که در قرن چهارم هجری می زیسته است نام بیش از پانزده تن از علمای این ولایت ثبت، است که در کنار دانشمندان و دانشورزان دیگر نقاط جهان متمدن آن روزگار «از اندلس تا مرز چین، به نیشابور آمده اند و درین شهر، تحصیل و تدریس یا اقامت داشته اند.» ابوالحسن علی بن زید بیهقی (معروف به ابن فندق) و ابوالفضل محمد بن حسین بیهقی (مشهور به بیهقی دبیر)، دو تن از نامدارترین سرشناسان ولایت بیهق هستند که دانش آموخته پایگاه علمی نیشابورند و در جایگاه سرآمدان پیوندهای فرهنگی نیشابور و بیهق، در شمار می آیند. در ادامه، به معرفی اجمالی از استاد ابوالفضل بیهقی دبیر می پردازیم: استاد ابوالفضل بیهقی: ابوالفضل محمد بن حسین بیهقی، مشهور به «دبیر»، در حارث آباد از قرای ولایت بیهق ربع نیشابور خراسان، در سال 385 هـ.ق به دنیا آمد. او آموزش های ابتدایی را در «بیهق» و تحصیلات تکمیلی را در «نیشابور» گذرانید. سپس به سبب علاقه فراوان به نویسندگی، به دربار غزنویان راه یافته و دستیار خواجه ابونصر مشکان (صاحب دیوان رسالت محمود غزنوی) گردید. بونصر، بیهقی را محرم و یار نزدیک خود دانسته، چنانکه اسرار و اخبار دستگاه غزنوی را با او در میان می گذاشت و این موضوع، سرمایه ارزشمندی برای بیهقی، در زمینه نگارش کتاب تاریخش شد. بیهقی، زمان حکومت مسعود، دبیر دیوان رسالت و زیر دست ابوسهل زوزنی کار می کرد و در زمان سلطنت عزالدوله، عبدالرشید غزنوی در 440، رسما ریاست دیوان رسالت را بر عهده گرفت و چندی بعد نیز به سبب دسته بندی ها و سخن چینان درباری، عزل و زندانی شد. بیهقی که خود را نزدیک به روزگار بازنشستگی و دوران پیری می دید، با بهره گیری از پیشداشته یاداشت ها و مشاهداتش دست به تالیف کتاب تاریخ خود زد. کتاب ارزشمند «تاریخ بیهقی» که با نام های دیگری نظیر «تاریخ مسعودی»، «تاریخ آل سبکتکین» و «جامع التواریخ» و «تاریخ آل ناصر» نیز معروف است از مهمترین نمونه های نثر فارسی، و یکی از منابع معتبر تاریخ ایران در دوره غزنوی است. یکی از بخش های بسیار گیرای «تاریخ بیهقی»، داستان «حسنک وزیر» است که به سرگذشت امیر حسن بن محمد میکال نیشابوری، وزیر نامدار دوره غزنویان- می پردازد. تاریخ بیهقی و نیشابور: به درستی گفته اند که «تاریخ بیهقی»، آیینه روزگار غزنویان و بخش های شرقی ایران آن روزگاران است. در این کتاب ارجمند، اطلاعات سودمندی درباره نیشابور آن روزگار آمده است که می تواند برای بازسازی بخشی از هویت تاریخی-فرهنگی و عناصر معماری و ساختی شهر نیشابور امروز، با تکیه بر متون تاریخی (به ویژه در دوره غزنویان) مورد بهره برداری ویژه کاران معماری و شهرسازی و هنر قرار گیرد. به عنوان نمونه؛ دکتر مهرداد قیومی بیدهندی، در مقاله ای که در شماره 46 دوفصلنامه صّفه با «باغ های خراسان در تاریخ بیهقی» منتشر شده، اطلاعاتی سودمند، درباره شش باغ معروف نیشابور (باغ شادیاخ، باغ خزانی، باغ برغشی، باغ عمرو لیث، باغ بونصر مشکان، باغ خرمک)، با تکیه بر نوشته های بیهقی و ناصرخسرو قبادیانی ارائه داده است. گمانی نیست که متون تاریخی و ادبی بازمانده از دوران گذشته، مهم ترین و بنیادی ترین مصالح را برای بازنمایی پیشینه تاریخی کهن شهر خاوران و ابرشهر خراسان، در ساخت و توسعه شهری و نمادسازی شهر امروز نیشابور، در اختیار ما قرار می دهد. آیا داستان حسنک وزیر (نیشابوری)، نمی تواند الهام بخش یکی از المان های شهری نیشابور باشد؟ آیا توصیف هایی که از باغ های نشابور در تاریخ بیهقی و دیگر منابع آمده است نمی تواند ایده سازی طراحی بوستان (پارک) ها مبتنی بر پیشداشته های تاریخی نیشابور باشد؟ پیشنهاد: توسعه هویتمند نیشابور امروز شاید پرسش ناب و بنیادین ما باید این باشد که: تا چه اندازه، بر روی بهره برداری از داده های متون گذشته مرتبط با نیشابور (که خوشبختانه، کمیت و کیفیت آنها کم نیست)، برای هویت سازی و نمادسازی در شهر امروز نیشابور کار کرده ایم؟ اگر مهم ترین هدف نیشابورشناسی، بکار بردن یافته های آن برای پیاده سازی در کالبد شهری و جان هویت فرهنگی و اجتماعی نیشابور امروز نباشد، آیا چیز مهمی را از کف نداده ایم؟ اینجاست که با خود می اندیشم شایسته است به شهردار محترم و اعضای فرهیخته و دلسوز شورای شهرمان پیشنهاد نمایم: چه خوب است نهادی تخصصی در سازمان شهرداری شهرمان داشته باشیم که عناصر هویتی را از دل تاریخ نیشابور استخراج نماید و با طرح ها و مصالح امروزی درآمیزد و در ساخت و فضای شهری نیشابور امروز، اجرایی نماید. این عناصر هویتی، از لابلای کتاب ها و دستنوشته های کهن، گنجینه های موزه های سرتاسر جهان و مستندات و گزاشات باستان شناسی نیشابور برگرفته می شوند تا ایده ها و طرح هایی شوند برای توسعه هویتمند نیشابور. بی گمان، پیشینه ها و داشته های تاریخی و فرهنگی، یکی از بزرگترین سرمایه های نیشابور است، برای بهره برداری هدفمند و مدبرانه از این سرمایه ها برنامه کوتاه مدت، میان مدت و چشم انداز ما چیست؟ طرحی از آیینه و خورشید دارم پیش رو آفتـاب صبـــح نیشابور، می خــواند مــرا «یار خراسانی» خبرگزاری پیام روزنه - دوشنبه 02 آذر 1394 - پیام ها و پیامک های شما به روزنه 30009900097190 , مقالات - تعداد بازدید: 6 « 36 آموزشگاه آزاد هنری درنیشابور فعالیت دارند درج نظر
دوشنبه ، ۲آذر۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: روزنه]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 20]