واضح آرشیو وب فارسی:دزنیوز: جالب است در میان زنان بی سواد آن روزگار که مونس الدوله بارها با تأسف از آنها یاد می کند، از زنان باسواد و حتی شاعر و عارف برایمان می گوید که در میان آن همه بی سوادی و جهل چون گوهری می درخشیدند. مدح خانم های خانه این گروه از زنان بیشتر از خانواده های اشراف و اعیان و معتبر و […]جالب است در میان زنان بی سواد آن روزگار که مونس الدوله بارها با تأسف از آنها یاد می کند، از زنان باسواد و حتی شاعر و عارف برایمان می گوید که در میان آن همه بی سوادی و جهل چون گوهری می درخشیدند. مدح خانم های خانه این گروه از زنان بیشتر از خانواده های اشراف و اعیان و معتبر و خانواده های شاهی بودند؛ چرا که امکانات بیشتری از جهت کسب این امور برایشان پیش می آمد. به همین جهت خانه ها و عمارت های آنها، محل و به قولی پاتوق شاعره ها یا همان زنان باسواد و با کمال بود و در مدح خانم های صاحبخانه که همان طور گفته شد از اعیان و درباریان بودند، شعر می گفتند. مراسم«سلام» در روزهای عید مراسمی به نام «سلام» برگزار می شد که این شاعره ها به این خانه ها و عمارت ها رفت و آمد داشتند و شعر می سرودند. البته خود مراسم سلام این چنین بود که خانم های باسواد روی صندلی می نشستند و خانم های دیگر برای عرض تبریک خدمت آنها می رسیدند. بعد زنی، که خیلی خوب شعر می گفت، چادر نماز به سر می آمد و جلوی صندلی می ایستاد و اجازه می گرفت و اشعاری که در مدح آن خانم سروده بود، می خواند، خانم هایی که حاضر بودند همه احسنت و آفرین می گفتند! هدیه شاعره: ده تا بیست سکه طلا بعد از خواندن شعر آن شاعره در مدح خانم خانه، شخصی به نام «صندوقدار» با عنایت خانم خانه، یک طاق شال ترمه کشمیری، یا یک دست لباس فاخر برای شاعره می آورد و جلو همه خانم ها به او می داد. بعضی وقت ها، ده تا بیست سکه طلا مثل اشرفی و «باج اوغلی» طلا به شاعره انعام می دادند. روز عید و مدح دختر فتحعلی شاهزهره شریفی یکی از این شاعره ها که مونس الدوله از آن به نام «بیگم خانم کاشی» یاد کرده است، بیشتر برای دختر فتحعلی شاه؛ یعنی «ام سلمه خانم ضیاء السلطنه» که همسر «میرزا سعید خان انصاری» وزیر امور خارجه آن روزگار بود، شعر می گفت و او را مدح می کرد. مونس الدوله به شیرینی برایمان این طور نقل کرده است: «در یک روز عید، ام سلمه خانم ضیاءالسلطنه سلام نشسته بود و چون شوهرش وزیر امور خارجه بود، زن های سفرا و زن های وزرا همه برای تبریک او آمدند. در این میان «بیگم جان خانم» (همان شاعر معروف زنان) آمد و تعظیم کرد و شعرهایی در مدح ام سلمه خانم ضیاءالسلطنه گفته بود، همان طور ایستاده خواند و بیت اول آن شعر این طور بود: ای ضیاءالسلطنه، ای بانوی گیتی مدار ای ضیاء دولت شاهی ز رویت آشکار همین که شعرها تمام شد، صندوقدار خانم ضیاءالسلطنه یک دست لباس- چادر نماز، یل، زیر جامه ملیله دوزی و یک گوشواره زمرد برای بیگم خانم آورد». قرآن خطی «ام سلمه خانم» در حرم حضرت معصومه(س) این خانم یعنی ضیاءالسلطنه خودش هم خوب شعر می گفته است و خط بسیار زیبایی هم داشته است. جالب است بدانیم این زن بسیار خداشناس بوده است به گونه ای که هر وقت کاری نداشته است با آن خط بسیار زیبای خود قرآن می نوشته است. البته مونس الدوله در خاطرات خود که نزدیک به ۵۰ سال پیش روایت کرده است، این چنین گفته است: «هنوز یکی از قرآن های خطی که خانم ضیاءالسلطنه نوشته، در حرم حضرت معصومه(س) است که خیلی ارزش دارد. گذشته از آن، هر تکه کاغذی که ام سلمه خانم ضیاءالسلطنه روی آن یک دو سه سطر نوشته، دست به دست می گردد و خیلی هم قیمت دارد». از نمونه شعرهای این زن با کمالات این دو بیتی است که انگار هر وقت حالتی خاص داشته شعری می گفته است: اگر به باد دهم زلف عنبر آسا را به دام خویش کشم آهوان صحرا را وگر ز لطف نظر افکنم به عظم رمیم دوباره زنده کنم نفخه مسیحا را تنها زن ایرانی که فرانسه می دانست در میان زنان شاعره و با سواد دیگر روزهای زندگی مونس الدوله، می توان از «ماه تابان خانم قمرالسلطنه» همسر «میرزا حسین خان سپه سالار» نام برد. همان زنی که مراسم تعزیه زنانه هم در خانه او برگزار می شد. می گویند این زن بسیار با کمال و با وجودی بوده است. طوری که زبان فرانسه را نزد «مادام عباس» که قبلاً درباره اش نوشته ایم، بخوبی یاد گرفته است. این زن تنها زن ایرانی بود که آن وقت زبان فرانسه می دانست. باغ صفاییه و مرشد حاج میرزا حسن صفا «ماه تابان خانم» زمانی که شوهرش سفیر کبیر شد با هم به استانبول رفتند و در آنجا این زن زبان ترکی استانبولی هم یاد گرفت. جالب است بدانیم در استانبول مرشد بزرگی به نام «حاج میرزا حسن صفا اصفهانی» بود که سپهسالار و همسرش؛ یعنی همین ماه تابان خانم هر دو مریدان او شدند. وقتی که سپهسالار، صدر اعظم شد و به ایران آمد، حاجی صفا را همراه خود به تهران آورد. حاجی صفا نزدیک «چشمه علی» باغ خانقاهی داشت که تا زمان مونس الدوله بوده است. او در همان خانقاه فوت و خاک شد که به باغی به نام «باغ صفاییه» معروف بود. «ماه تابان خانم» و سفر مکه و باغچه سبزیجات! یکی از ماجراهای جالب زندگی این زن رفتن به سفر مکه بود. به این صورت که خانم قمرالسلطنه یا همان ماه تابان خودمان با دستگاه و تجمل بسیاری به مکه مشرف شد تا جایی که قریب صد ندیمه، کنیز کلفت، غلام، پیشخدمت و خواجه همراه خودش برده بود. این خانم عادت داشته است که همراه شام و ناهار سبزی خوردن حتماً صرف کند! و برای اینکه در سفر مکه همیشه سبزی خوردن سر سفره داشته باشد دستور داده بود که درون دو سه تخت روان خاک بریزند و تخم تربچه، ریحان، جعفری و سبزی های دیگر بکارند و همراه کاروان او حرکت دهند. خب در راه مکهآب کم بود به همین دلیل همیشه چند شتر آبکش همراه قافله این خانم حرکت می کرد و سبزی خوردن های تخت روان را آب می داد که هر روز و هر شب سر سفره ماه تابان خانم در آن بیابان سوزان عربستان، سبزی خوردن تازه باشد! خوش خطی و شعرهای «قمرالسلطنه» از اشعاری که این زن خوش خط و خوش سلیقه و با سواد گفته است نمونه ای را آورده ایم: چه می شد گر ز راه مهر بر من دیده بگشودی ز اغیارم نهان بر دیده جانم عیان بودی به هر جا هست بیمار از خدا خواهد شفای خود مریض عشق تو هرگز نیارد نام بهبودی به راه کعبه گر آتش ببارد رو نگردانم خلیل آسا گلستان است بر من نار نمرودی همسر صدراعظم ناصرالدین شاه و رسیدگی به عریضه زنان ماه تابان خانم و میرزا حسن خان سپهسالار مانند یک جان در دو بدن بودند و همدیگر را بسیار دوست می داشتند. در سفر و حضر با هم بودند. زمانی که سپهسالار صدراعظم با قدرت ایران بود، این خانم باسواد و اهل دل هفته ای یکبار زن هایی را که عریضه شکایت داشتند در همین عمارت معروف به مجلس شورای ملی به حضور می پذیرفت. خواجه ها عریضه زن ها را به حضور خانم ماه تابان می آوردند. او هم یک به یک آنها را می خواند و زیر آنها به خط خودش جواب می داد و کمتر کسی از در خانه این زن ناامید بر می گشت! «ماه تابان خانم» و مرگ همسرش آخر کار، همسر ماه تابان والی خراسان و متولی باشی مشهد شد. قمرالسلطنه هم همراه او به مشهد رفت. سپهسالار و قمرالسلطنه در مشهد بودند که ناصرالدین شاه هم به زیارت مشهد رفت. یک روز که ناصرالدین شاه ناهار، میهمان عمه خانم، یعنی همان ماه تابان بود، سپهسالار پیش از اینکه شاه به منزل او برود، سکته کرد و مرد. قمرالسلطنه تا این خبر ناگهانی را شنید، این شعر را خواند: هزار نقش بر آرد زمانه و نبود یکی از آنچه در آیینه تصور ماست ماه تابان خانم قمرالسلطنه تمام دارایی خود را که املاک زیادی بود، وقف کرد. چند خوانچه بشقاب طلا برای «حاجی زبیده خانم» از دیگر زن های باسواد و نیکوکار و شاعر و حتی دانشمند که مونس الدوله از آن برایمان تعریف کرده است «حاجی زبیده خانم» مشهور به «فرشته» است. این زن قریب نود سال عمر کرد و تا آخر دوره ناصرالدین شاه هم زنده بود. او دختر فتحعلی شاه و همسر «نصرت الملک قراگوزلوی همدانی» بود. مونس الدوله از این زن این طور گفته است: «عروسی این خانم محترمه جزو عروسی های تاریخی آن دوره ها است.
یکشنبه ، ۱آذر۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: دزنیوز]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 9]