آمريكا و انگاره‌سازي در جهان

واضح آرشیو وب فارسی:همشهری: آمريكا و انگاره‌سازي در جهان

افكارعمومي- فاطمه كمالي چيراني:
نگاهي به فرصت‌ها و تهديدهاي تورهاي فرهنگي آمريكايي براي مسلمانان جهان

آمريكا براي آشنا كردن مسلمانان با واقعيت‌هاي جامعه آمريكا هزينه مي‌كند. اين رويكرد بعد از 11 سپتامبر با تاكيد بيشتري نيز پيگيري شده است.

روزنامه هرالد تريبون (26 ماه مي 2008) اين موضوع را در مقاله‌اي تحت عنوان "آمريكا خواهان حمايت مسلمانان فرانسوي است" مورد بررسي قرار داد.

در اين رابطه سوال‌هايي مطرح است: چرا آمريكا براي اين برنامه‌ها هزينه مي‌كند؟ چرا مسلمانان در اولويت اين برنامه‌ها هستند؟ در اين تعاملات چه فرصت‌ها و تهديدهايي پيش بيني مي‌شوند؟ اين نوشتار در جستجوي پاسخ‌هاي مرتبط، به نقد مطالب نويسنده امريكايي مقاله هرالد تريبون، كاترين بنهولد، خواهد پرداخت.

آمريكا و احساس نياز به تعامل فرهنگي با دنيا
سياست‌هاي خارجي آمريكا از انزوا طلبي تا رابطه با جهان خارج، تغيير جالبي داشته است. جدا از انتقاداتي كه موسسان حكومت آمريكا به "انزوا از دنيا" داشتند، جنگ جهاني اول فرصت خوبي را به لحاظ جغرافيايي (جدا بودن از آتش جنگ) و مالي (توليد مايحتاج جنگي مثل سلاح) به آمريكايي‌ها داد تا در دنياي بيرون عرض اندام كنند. اين حضور كه به زعم چامسكي به حدي قوي بود كه مي‌توان ان را آغاز معناي آمريكا در جهان دانست، بهانه‌اي براي تعاملات فرهنگي ميان آمريكا و ساير كشورها نشد. در واقع تبادل با دنيا فرصتي از آمريكايي كردن دنيا و فروش محصولات فرهنگي امريكايي به دنيا را فراهم كرد. فرايندي يك طرفه كه به لحاظ اقصادي بيشتر كشورهاي دنيا قادر به حركت به موازات آن نبودند.

در واقع اگر چه پايي براي ارتباط با جهان خارج افتاد اما به نظر مي‌رسد كه اين بدان معني نبوده كه آمريكايي‌ها با احساس تعامل فرهنگي وارد صحنه شده باشند. حس استثناگرايي (Exceptionalism ) در امريكا از مهمترين خصلت‌هاي مردمي است كه مي‌توان در بالاتر بيني آمريكاييان نسبت به ساير مردم دنيا از آن ياد كرد.

11 سپتامبر اتفاق تكان دهنده‌اي بود كه به زعم هانتينگتون [گسل‌هاي خاورميانه: گفت و گو با ساموئل هانتينگتون] بار ديگر به ياد آمريكا آورد كه نسبت به جهان كجا ايستاده و نقطه نگاه دنيا به آمريكا لزوما مي‌تواند نقطه نگاه دولت‌هاي ملاحظه كار در ارتباط با آمريكا نباشد.

انتينگتون در كتاب "ما كه هستيم" هويت آمريكايي را در مصاف به هويت‌هاي ملي ديگر كه در جهان شكل مي‌گيرند به چالش مي‌كشد و مي‌گويد آنچه به عنوان شعارهاي ملي ما به ما نمايانده مي‌شوند مثل آزادي و دموكراسي، ديگر تنها آمريكايي نيستند و در جاي جاي دنيا از ويژگي‌هاي هويتي ديگر مردمان نيز محسوب مي‌شوند.

فريد زكريا، هم در مقاله اي با عنوان پايان استثناگرايي، احساس كاذب بالاتر بودن امريكايي‌ها را با توجه به آمارهاي پيشرفت اقتصادي و علمي هند و چين به چالش مي‌كشد.
اگر چه 11 سپتامبر حادثه تلخي است كه هفت سال از وقوع آن مي‌گذرد اما همچنان چون نشانه‌اي بر عداوت دنيا براي مردم امريكا در نطق‌هاي دولتي و انگاره‌هاي رسانه‌اي بازنمايي مي‌شود و از ديگر سو دولت امريكا برنامه‌هايي را براي تعامل با ديگر نقاط جهان در دستور كار سازمان‌هاي ذيربط قرار داده است.

آمريكا و مسئله مسلمانان
سه نفر از مسلمانان فرانسوي كه در برنامه 21 روزه ديدار از امريكا شركت كرده بودند سوژه مقاله كاترين بنهولد در روزنامه هرالد شده‌اند. حميد، زهي و زريبي به ترتيب وبلاگ نويس، از افراد سياسي محلي و معلمند و در برنامه‌اي كه از سوي سفارت آمريكا در فرانسه تدارك ديده شده براي آشنايي با فرهنگ امريكايي به آنجا سفر كرده‌اند.

اين برنامه‌ها براي "متعادل كردن" نظرات مسلمانان در سراسر دنيا صورت مي‌گيرد.

كاترين در اين مقاله از قول زهي مي‌نويسد كه "بيشتر مردم دنيا فكر مي‌كنند امريكا هزينه جنگ عليه مسلمانان را تامين مي‌كند ولي در واقع اينطور نيست. من به انها مي‌گويم كه اينطور نيست و آمريكا تركيبي از خيلي چيزهاست.. من به آنها خواهم گفت كه مردم امريكا مردم مهمان نوازي هستند".

بعد از 11 سپتامبر اين نوع سياست آمريكايي سعي در زير بال و پر گرفتن مسلمانان اروپايي كرده است. سفارتخانه‌هاي امريكا در جهان سعي كرده‌اند تا نسل دوم و سوم مهاجران آفريقاي شمالي، تركيه و پاكستان و همچنين مشخصا بريتانيا و فرانسه را مد نظر قرار دهند و تمركز اصلي آنها هم بر جوانان مسلمان بوده است.

از آنجا كه در فرانسه حدودا پنج ميليون مسلمان زندگي مي‌كنند، بايد از آن به عنوان بزرگترين اجتماع مسلمانان در اروپاي غربي نام برد و از اينرو از مهمترين جوامع هدف برنامه‌هاي فرهنگي امريكا محسوب مي‌شود. از 25 تا 30 نفر شهروند فرانسوي كه هر سال در تور ديدار از امريكا قرار مي‌گيرند 12 نفرشان مسلمانند. بالك، سفير آمريكا در فرانسه هزينه 100 پروژه فرهنگي در اين رابطه را بين 1000 تا 5000 دلار براي هر نفر برآورد كرده است.

شايد بتوان مهم‌ترين دلايل اين برنامه ريزي براي آشنايي مسلمانان با آمريكا را سياسي قلمداد كرد، تفكري كه آمريكايي‌ها را از وجود دشمن پنهاني در پس پرده مخوف 11 سپتامبر مي‌ترساند، حس امريكايي او را دوباره بيدار مي‌كند، براي لشكر كشي به خاورميانه او را توجيه مي‌كند و دستش از آستين برنامه‌هاي فرهنگي براي مسلمانان از روش هاي كاملا متمدنانه در مي‌آيد.

فرصتي براي مسلمانان
تعاملات فرهنگي اگر چه منافعي براي دولت آمريكا دارد و مي‌تواند از ديداركنندگان آمريكا به عنوان تسهيل كنندگان انتقال فرهنگ آمريكا در دنيا استفاده كند، اما براي ديگر كشورهاي دنيا نيز منافعي مي‌تواند داشته باشد.

مثلا فرانسه خود نيز در رابطه با برنامه‌هاي فرهنگي آمريكايي، برنامه‌هايي فرانسوي دارد؛ از جمله اينكه از طريق همين بنيادهايي آمريكايي مقدمات سفر تعدادي از آمريكايي‌ها به فرانسه را آماده مي‌كند.

حميد، وبلاگ نويس فرانسوي كه در اين برنامه شركت كرده، در اينباره مي‌گويد: "من ساده نيستم و مي‌دانم چرا آنها ما را دعوت به اين تورها مي‌كنند اما اين تعامل و اعمال نفوذ بدي نيست. اين سفر خوبي است و ما خيلي چيزها از آن ياد گرفتيم".

در واقع اگر هر دولتي بتواند ذهن شهروند خود را به لحاظ فرهنگي براي نقد وقايع جهاني اماده كند ديگر نبايد هراسي از تورهاي فرهنگي داشته باشد. فراي قصد و هدف‌هاي بانيان اين تورها، مسلمانان مي‌توانند از اين فرصت به خوبي استفاده كنند.

اسلام، به نقل از سايت ويكيپديا كه از جامع‌ترين سايت هاي اطلاع رساني در حوزه علوم انساني است، بيشترين رشد گروندگان در آمريكا را در 10 سال اخير داشته است. علاوه بر اين، تجربه اشنايي واقعي با آمريكا مي‌تواند به مسلمانان ديگر نقاط دنيا اين امكان را بدهد تا فراي بزرگنمايي ها و سياه‌نمايي هاي رسانه‌اي، با مردم امريكا از نزديك آشنا شوند. اين آشنايي مي‌تواند زمينه‌اي براي تحقيقات مفيد براي رفع چالش‌هاي پيش رو را فراهم كند.
اگر چه ذهنيت آمريكايي كه در جهت متعادل شدن ديدگاه هاي جهاني نسبت به آمريكا برنامه‌ريزي كرده به غناي فرهنگي خود مطمئن است، اما بايد به ذهن نقاد مسلمانان در سراسر دنيا نيز اعتماد كرد.

تاريخ درج: 9 خرداد 1387 ساعت 13:40 تاريخ تاييد: 9 خرداد 1387 ساعت 14:01 تاريخ به روز رساني: 9 خرداد 1387 ساعت 14:01
پنجشنبه 9 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: همشهری]

[مشاهده در: www.hamshahrionline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 388]