واضح آرشیو وب فارسی:اعتماد: یک نظریه پرداز یا اندیشمند خیلی باید خوش اقبال باشد که اندیشه هایش در زمان حیاتش مورد توجه قرار گیرد و آثارش در سطح وسیع از سوی مخاطبان و منتقدان خوانده شود. نادرتر و کمیاب تر این است که ایده ها و مفاهیم یک اندیشمند از سوی معاصرانش آنقدر رواج یابد که همه از آنها استفاده کنند و برخی تعابیرش بر سر زبان ها بیفتد. محمد علی همایون کاتوزیان بدون تردید یکی از این نظریه پردازان است، محققی ایرانی با اعتباری جهانی که آثار متعدد و متنوعش را عمدتا به زبان انگلیسی می نویسد، اما گذشته از آنکه این آثار در جوامع علمی به عنوان مرجع و منبع شناخته می شوند، ترجمه های شان نیز در ایران با استقبال وسیع و کم سابقه مواجه می شود و معمولا آثارش به سرعت به چاپ چندم می رسد. برخی مفاهیم و ایده هایی را نیز که او بر آنها تاکید داشته یا خودش خلق کرده مثل جامعه کلنگی، جامعه کوتاه مدت، چرخه استبداد-هرج و مرج و شکاف یا تضاد دولت- ملت هر روزه از زبان تحلیلگران و جامعه شناسان و کسانی که می خواهند از وضعیت ایران تحلیلی ارایه کنند، شنیده می شود یا بر زبان شان جاری می شود، خواه کسانی که این تعابیر را به کار ببرند بدانند یا اذعان کنند که این اصطلاحات را از کجا وام گرفته اند و خواه ناخودآگاه از آنها استفاده کنند. البته تردیدی نیست که این موضوع را نمی توان تنها با شانس و اقبال توضیح داد. مساله اساسی تر نوع نگاه و روش شناسی دکتر کاتوزیان است. در واقع علت اصلی اقبال گسترده به اندیشه ها و آثار این استاد برجسته دانشگاه آکسفورد آن است که مجهز به دانش روز و مسلط بر اندیشه های جدید به طور جدی مسائل جامعه ایران را مد نظر قرار داده است و تلاش کرده با ادبیاتی به تعبیر دکارت واضح و متمایز به دور از مغلق گویی های رایج از سویی و ساده سازی های تقلیل گرا از سوی دیگر سیاست و اجتماع ایران را تحلیل کند. البته کم نیستند ایرانیانی که در دانشگاه های بزرگ دنیا تحصیل کرده اند و از قضا در آثار پژوهشی خود به مسائل ایران پرداخته اند اما به اعتقاد نگارنده دلیل اینکه این دسته از پژوهشگران اقبال کاتوزیان را نمی یابند را باید در دو ویژگی منحصر به فرد دیگر او جست. نخستین ویژگی تنوع و گستردگی حوزه های مورد علاقه کاتوزیان است. آثار او در زمینه اقتصاد و جامعه شناسی به همان اندازه اهمیت دارد که نوشته هایش در حوزه ادبیات و تاریخ سیاسی و اجتماعی. اهل تاریخ و سیاست معاصر ایران می دانند که کتاب ارزشمندی چون اقتصاد سیاسی در ایران که در همان سال های آغازین پس از انقلاب ایران نوشته و منتشر شد، هنوز یکی از مهم ترین آثار در تحلیل تحولات سیاسی و اجتماعی ایران بین دو انقلاب است. همچنین است کتاب مفصل و ارزشمند کاتوزیان درباره صادق هدایت که در زمینه تحلیل زمینه و زمانه زندگی این نویسنده برجسته ایرانی هنوز خواندنی و سرشار از اطلاعات بدیع و تحلیل های علمی و به دور از حب و بغض است. اما ویژگی دیگری که باعث می شود آثار دکتر کاتوزیان اینچنین پرمخاطب باشد، حضور زنده و مستمر او در حوزه عمومی است. اهالی مطبوعات و رسانه ها خوب می دانند که دکتر کاتوزیان با وجود گذشته 73 سال از عمر شریف و پربرکتش همچنان به درخواست های روزنامه نگاران جوان جواب می دهد و از ترویج اندیشه هایش در گستره همگانی امساک نمی ورزد. پیامد مثبت دیگر این موضوع آن است که با وجود آنکه دکتر کاتوزیان چندین دهه است که در ایران حضور فیزیکی ندارد، اما توانسته با جامعه بالفعل ایرانی ارتباط نزدیک داشته باشد و برخلاف بسیاری از محققان که از جامعه خودشان گسسته شده اند، ارتباطش را با ایران و ایرانیان حفظ کند و به دور از سیاست زدگی های رایج با ارایه تحلیل های علمی و آکادمیک به فهم دقیق تر تحولات ایران برای ایرانیان یاری برساند. به همه این ویژگی ها باید شاگردان کاتوزیان را نیز افزود، محققانی همچون خود او با اعتبار جهانی که مثل استادشان آثار مهم و ارزشمندی در تبیین و توضیح تاریخ سیاسی و اجتماعی ایران معاصر نوشته اند.
سه شنبه ، ۲۶آبان۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: اعتماد]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 7]