تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
سه برند برتر کلید و پریز خارجی، لگراند، ویکو و اشنایدر
مراحل قانونی انحصار وراثت در یک نگاه: از کجا شروع کنیم؟
چگونه برای دریافت ویزای ایران اقدام کنیم؟ مدارک لازم و نکات کاربردی
راهنمای خرید یو پی اس برای مراکز درمانی و بیمارستانی مطابق الزامات قانونی
آیا طلاق توافقی نیاز به وکیل دارد؟
چگونه ویزای آفریقای جنوبی را به آسانی دریافت کنیم؟ راهنمای قدم به قدم
همه چیز درباره ویزای آلمان و مراحل دریافت آن
چرا پاسارگاد به عنوان یکی از مهم‌ترین آثار تاریخی ایران شناخته می‌شود؟
خرید انواع خودکار و روان نویس شیک و ارزان
خرید انواع خودکار و روان نویس شیک و ارزان
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1819475861
آشنایی با کتاب تاریخ آتروپاتن/ نوشته، اقرار علی یف
واضح آرشیو وب فارسی:آران نیوز: تاریخ آتروپاتن بدون تردید یکی از مهم ترین و مستندترین پژوهش های منتشر شده در موضوع تاریخ آذربایجان بوده که ذکر اسامی دانشمندان معتبر در کنار نام ده ها آکادمیسین و خاورشناس روسی، اعتبار ویژه ای به این اثر بخشیده است.آران نیوز- روش و شیوة تاریخ نگاری و نوع نگاه تاریخ نگارانی را که از نزدیک به یک سدة پیش تا روزگارِ ما، پیرامون تاریخ آذربایجان ـ چه آذربایجان کهن و راستین و چه جمهوری موسوم به آذربایجان ـ پژوهش نموده، قلم زده و آثاری به وجود آورده اند، می توان به دو گروه تقسیم نمود: 1. تاریخ نگارانی که با توجه و تکیه بر اسناد، منابع و مآخذ تاریخی، باستان شناسی، زبان شناسی، سکه شناسی، جغرافیای تاریخی و دیگر حوزه ها و علوم وابسته، به دنبال ارایة تصویری روشن و نزدیک به واقعیت های گذشتة این سامان بوده اند. 2. گروه وارونه تاریخ نگاری که بدون توجه به داده های تاریخی، تنها به دنبال جعل، تحریف و ارایة گزارش های بی پایه برآمده اند که تنها و تنها در فرآیند نوعی ملت سازی آنان را یاری دهد . این روش نگرش به پدیده های تاریخی که به باور خود به روایت و بازسازی تاریخ و رویدادهای تاریخی می پردازد، ریشه در تاریخ نگاری ایدئولوژیک دارد و در حقیقت می توان آن را یکی از شاخه های آن دانست که بر محور ناسیونالیسم، آن هم نوع افراطی اش ـ شووینسیم ـ که تا سرحد نژاد پرستی پیش می رود ـ می گردد . تاریخ آذربایجان یکی از عرصه های مهم این جعل و تحریف است؛ جعل و تحریفی که از حدود صد سال پیش با «آذربایجان» نامیده شدن اران ـ حوزة مسلمان نشینِ شمال رود ارس که پیشتر به نام خان نشین هایش شناخته می شد، آغاز شد و داستانِ آن هنوز هم ادامه دارد . کتابی که در این یادداشت موضوع معرفی قرار دارد ـ تاریخ آتروپاتن به قلم اقرار علی یف ـ از معدود آثار علمی ای است که در چارچوب تحقیقات گروه اول و در تعارض کامل با نوع نگاه گروه دوم، در باکو اجازة انتشار یافت. بدنة اصلی آثار منتشر شده در آن حدود، تماماً به نوشته های گروه دوم محدود می شود که در آنها جای منابع و مآخذ معتبر تاریخی خالی است و اگر چنانچه به ضرورت و یا از روی اجبار، ناگزیر از استناد به چنین مآخذی شوند، آن نیز گزینشی و در راستای اهداف شان قرار دارد . به عنوان مثال یکی از کسانی که فرضیات او در حوزة زبان شناسی و به ویژه خویشاوندی زبان های ترکی با زبان سومری مورد سوء استفاده پان ترکیست ها قرار گرفته است آکادمیسین زبان شناس گرجستانی ن.ی. مار است. به نوشتة اقرار علی یف: «او در اولین آثار خود در این زمینه تا حدی از قواعد علمی پیروی می کند، اما در تحقیقات بعدی نه تنها با تطبیق خودسرانه دچار خطامی شود، بلکه کاملاً به خیال بافی و مهمل گویی می افتد.... متاسفانه این بندبازی ضدّ علمیِ مار راجع به سومریان، در آثار برخی انسان شناسان ما نیز منعکس شده است.» (علی یف، 1388، ص 84) به موازات سوء برداشت هایی از این دست توسط تاریخ نگار پان ترکیست آنان دست به کشف و شهود زده و احکام شاذ و نادری نیز صادر کرده و فقط به این موارد بسنده نمی کنند. به عنوان مثال می توان به کسانی چون ضیاء بنیادف، فریده ممدوا، سیدوف، محمود اسماعیل، آراز اوغلو، زهتابی و دیگرانی اشاره کرد که با کوششی خستگی ناپذیر به دنبال اثبات برساخته های بی بنیاد خود هستند. و این گفتة شرق شناس نامی ولادیمیر مینورسکی را به یاد می آورد که گفته بود «هر کجا مسایل علمی حل نشده ای در زمینة اقوام شرق باستان پدید آید ... ترکان بی درنگ دست خود را به همانجا دراز می کنند.» (رضا، 1360، ص 111) این نوع نگاه افراطی و بی بنیاد که پیشتر فقط به محافل خاصی در ترکیه محدود بود چند سال قبل از فروپاشی شوروی و هم زمان با طرح برنامة «پروستریکا» و «گلاسنوست» میخائیل گورباچف، از سال های پایانی دهة 1980 میلادی در جمهوری آذربایجان نیز آهسته آهسته سر از زیر خاکستر به درآورد، و پس فروپاشی در سال 1991 و به دنبال استقلال این کشور، روند حرکت آن آهنگ و شتاب بیشتری گرفت و در همان سال ها حتی به ایدئولوژی مسلط تبدیل شد . اما این تمام ماجرا نبود و حتی در چارچوب این نگاه مسلط، بودند پژوهشگران اصیل و دانشمندی چون اقرار علی یف، سکاندار عرصة پژوهش های آکادمیک در جمهوری آذربایجان، که با تکیه بر علم و دانش همچنان بیرق علم و دانش را در آذربایجان برافراشته و با ارایة آرای درست و واقعی دربارة فرهنگ، تمدن و تاریخ حقیقی سرزمین نیاکان خویش، خود را در معرض دشنام ها و تهمت های ناروای آن گروه دیگر قرار دادند . دربارة نویسنده: پروفسور اقرار حبیب اوغلو علی یف در سال 1924 در شهر باکو پایتخت جمهوری آذربایجان زاده شد. در سال 1945، دانشکدة تاریخ به نام س.م. کیروفِ دانشگاه دولتی آذربایجان را به پایان رساند. او در میان سال های 1947-1945 استاد دانشگاه دولتی آذربایجان بود. علی یف به مدت هشت سال از 1947 تا 1955، نخست استاد و سپس مدیر کرسی تاریخ دنیای قدیم و سده های میانة انستیتوی تعلیم و تربیت دانشگاه دولتیِ غیرحضوری آذربایجان بود. همزمان او از سال 1945 در انستیتیوی تاریخ آکادمی علوم جمهوری شوروی سوسیالیستی آذربایجان مشغول به کار بود و از سال 1957 در همانجا به ریاست شعبة تاریخ قدیم آذربایجان برگزیده شد . اقرار علی یف از سال 1978 در سمت مدیر انستیتوی تاریخ آکادمی علوم جمهوری شوروی سوسیالیستی آذربایجان انجام وظیفه نمود. او در زمان زندگی خود به عنوان یکی از نامدارترین شرق شناسان اتحاد جماهیر شوروی و یکی از مادشناسان برجسته شناخته می شد. علی یف خط های میخی سومری، اکدی، آشوری و فارسی باستان را می خواند و به زبان های باستانی تسلط داشت. او در همایش های بین المللی زیادی شرکت کرده و سخنرانی هایی ایراد نموده و آثار ارزندة بسیاری از خود بر جای گذاشته است . نخستین اثر جدی اقرار علی یف تاریخ پادشاهی ماد در سال 1956 به پایان رسید. در حالی که او در آن هنگام تنها 32 سال داشت. ویراستار اثر او خاورشناس نامدار روس آکادمیسین واسیلی واسیلیویچ استرووه (1965-1880) ـ که خوانندگان ایرانی با آثار او آشنا هستند و خود نیز استاد اقرار علی یف بوده است ـ دربارة کتاب و نویسندة آن چنین گفته: «تاریخ ماد یکی از نخستین آثار بزرگ در علوم شوروی در حوزة یاد شده از شرق شناسی و نشانی از هوش سرشار و دانش فراوان نویسندة آن است». (علی یف 1388، ص 10، پیشگفتار ویراستار). این تنها یک تعارف خشک و خالی نبوده و استرووه هر جا که لازم دانسته، دید انتقادی و عدم موافقت خویش با پاره ای از آرای علی یف را در همانجا به روشنی و صراحت بیان داشته است؛ مواردی چون آرای علی یف دربارة خویشاوندی زبان عیلامی با دیگر زبان های آسیای مقدم (همان، ص 8) و یا نتیجه گیری علی یف دربارة وجود همتاهایی میان اشیاءسفالی ایران، میان رودان، آسیای میانه و دیگر مناطق که مورد موافقت او قرار نداشت ولی این مانع از این بیان صریح او نشده که: «اما این نکته به هیچ روی به ماهیت رئوس نظرات نویسنده که معمولاً بر مبنای علم و استدلالات محکم استوار است، متوجه نیست». اقرار علی یف پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و استقلال جمهوری آذربایجان به مناسبت دگرگونی های سیاسی ـ اجتماعی در آن کشور و رشد سریع ناسیونالیسم افراطی در آنجا، در اوج پختگی و خلاقیت خانه نشین شد و مورد بی مهری قرار گرفت و آراء و عقاید علمی او از سوی محافل پان ترکیست و وارونه تاریخ نگاران تخطئه شد. آنان که آن پایه از مایة علمی را نداشتند که آرای او را به روش علمی نقد کنند از طرق دیگر بر ضدِ او وارد کار شده و حتی تا بدانجا پیش رفتند که این دانشمند برجسته را که هرگز خلاف حقیقت قلم نزده و با شجاعت و شهامت بی نظیر علمی حاکم بر افکار و اندیشة خویش حقایق را بازگو نمود، دشمن ترکان دانستند (آراز اوغلو، 1999، ص 7) . دامنة حملات به اقرار علی یف به بهانة نوشته های مستند و آرای علمی اش دربارة مادها و تاریخ آذربایجان محدود به جمهوری آذربایجان نشده و او در ایران نیز مورد خشم و کینة همفکرانِ گروه باکو قرار گرفت. یکی از همین وارونه تاریخ نگاران در نوشته ای، علی یف را متهم کرد که: «تاریخ آذربایجان را دانسته و یا نادانسته به گمراهی و بیراهی کشانده» (ارشادی فر، 1387، ص 34) و سپس افزوده: «علی یف پیرو یک نظریة انحرافی و چنانچه روشن تر بگوئیم او یک طلبة افسون شدة آریائیسم بود» (همانجا) . این دانشمند و شرق شناس برجسته پس از یک زندگی پر بار و بر جای گذاشتن چندین جلد کتاب و ده ها مقالة آکادمیک و علمی مهم و درخور توجه، سرانجام در سال 2004 در شهر باکو چشم از جهان فروبست. روانش شاد که جز به راستی قلم نراند . معرفی کتاب: تاریخ آتروپاتن با پیشگفتاری از نویسنده آغاز گردیده و سپس در هفت بخش ادامه می یابد. بخش نخست کتاب «آتروپاتن: سرزمین و ساکنان»، همانگونه که از نام آن پیداست به جغرافیای تاریخی آتروپاتن، شرح مرزهای این سرزمین و ترکیب قومی ساکنان آنجا اختصاص دارد. رودها، کوه ها، پوشش گیاهی آب و هوا، محصولات کشاورزی و دیگر فرآورده های آنجا، دامپروری، صنعت و تجارت و عمده ترین ثروت آن سرزمین که نفت بوده، از دیگر موضوعاتی است که نویسنده دربارة آنها توضیح داده است . نویسنده دربارة ترکیب قومی سرزمین ماد نوشته است که با وجود برتری عنصر قومی ماد در آذربایجان در ایران و سرزمین های مجاور آنجا، اقوام گوناگونی چون ساگارتی ها، میک ها، اوتی ها، پاریکان ها، ماردها، پارس ها و اناریاک ها و دیگر اقوامی که با مادها درنیامیخته بوده اند زندگی می کرده اند (ص 14) . وی در توضیح بیشتر دربارة میک ها و مغ ها، بیان می دارد که نام مغان برگفته از نام میک ها است و نام درست آنها موکان (mukan) بوده است. او همچنین نکاتی را پیرامون کاسپی ها که به احتمال خویشاوند «کاسیت ها» و «کاسی ها ـ کیسی ها» بوده اند که نام دریای شمال ایران «کاسپین» برگرفته از نام آنان است مطرح می نماید. همچنین دربارة دیگر اقوام ساکن در سرزمین ماد و همسایگان آنان آگاهی های سودمندی را به دست داده است. اقوامی چون: «ماتی ین»ها، «ساگارتی»ها، «اورتوکوریبانتی»ها، «کادوسی»ها، «پاریکان»ها، «مارد»ها، «مغ» ها و چند قوم دیگر. نویسنده می نویسد که بسیاری از اقوامی که نام شان برده شده ایرانی زبان بوده اند. دربارة «کادوسی»ها که اسلاف گیلانی ها هستند، «مغ»ها ـ که به طور مفصل دربارة آداب و سنن دینی آنان گفته شده ـ و «مارد»ها که آنان نیز از اقوام ایرانی بوده اند . بحث دربارة زبان های این اقوام و نیز زبان آذری که می توان آن را «آذربایجانی» هم نامید از دیگر مباحث طرح شده در این بخش است . نویسندة با استناد به منابع و مآخذ مختلف اثبات می کند که: 1) در عصر مؤلفان عرب در آذربایجان به زبان آذری صحبت می شده است، 2) این زبان بدون تردید از زبان های ایرانی بوده است، زیرا مؤلفان عرب آن را در ردیف «دری» و «پهلوی» آورده اند یا در کنار «فارسی» و در تقابل با زبان های قفقازی قرار داده اند و 3) و اینکه آذری فارسی نیست . به عقیدة او زبان آذری از گروه زبان های ایرانی شمال غربی می باشد و بدون تردید به تالشی که «خصوصیات اصلی آوایی مختص زبان مادی را حفظ کرده، نزدیک بوده است.» (ص 35) . علی یف همچنین می افزاید: «در واقع، گویش های ایرانی موجود در سرزمین آذربایجان ممکن نیست در زمان های متأخر یا حتی در قرون میانه به وجود آمده باشند و این خود حقیقتی انکارناپذیر به نزد متخصصان است... بدین ترتیب این دیدگاه که زبان ها و گویش های ایرانی گروه شمال غربی در دوران باستان در آذربایجان جنوبی کاملاً رایج بوده اند نباید مورد شک و تردید قرار گیرد. همچنین بدون هیچ بحثی می توان گفت که زبان حاکم در منطقه می توانسته است فقط زبان مادی و گویش های آن باشد.» (ص 36) از دیگر موضوعات مهمی که نویسنده در این بخش به آن پرداخته نام آذربایجان است. علی یف در این بخش دقیقاً نقد همان آراء و عقایدی را مدّنظر دارد که پیشتر بدان ها اشاره شد. او می نویسد: «در اینجا لازم است نکاتی چند دربارة نام آذربایجان یادآور شویم، زیرا که در این اواخر در نوشته های تحقیقاتی کاملاً علمی و نیز عامیانة جمهوری آذربایجان به طرق مختلف سعی شده است تا این نام را از هر چه مربوط به آتروپاتن است جدا کنند که این خود منجر به نقض عقیدة توارث نسل هایی است که در این سرزمین می زیسته اند و تسلسلی را که چه از نظر خونی و چه از نظر معنوی، یعنی فرهنگ قومی، ما را با آتروپاتن مربوط می سازد از بین می برد و منجر به توضیح مسائل تاریخ آذربایجان به گونه ای دیگر می شود. البته این امر از دید تاریخ دانی که برای خود احترام قائل است و هدفش حفظ آثار و یادبودهای تاریخی و حقیقت تاریخی است، قابل تحمل و پذیرش نیست.» (ص 40) « نام آذربایجان تا این اواخر از زمره تعابیر و تسمیه هایی بود که اختلاف نظرهای جدی به دنبال نداشت، ولی در دهه های اخیر در آذربایجان شوروی کوشش هایی در جهت توجیه نام این سرزمین به گونه ای جدید صورت گرفته است. البته این بازنگری که بارها و بارها تکرار شده، نه توسط مختصصان، بلکه به وسیلة افراد بیگانه با علم و کارشناسان و دانشمندانی که سرگرم فعالیت های مختلف به ظاهر علمی و نه واقعاً علمی هستند، انجام گرفته است. آنان سعی بر حل مسئله با روش حملة مستقیم دارند و با بیش از حد ساده جلوه دادن آن و مطلقاً نفهمیدن ماهیت بررسی ریشه شناختی و با استفاده از روش زبان شناسی کیمیاگرانه با تمام نیرو سعی بر باستانی کردن حضور ترک ها در منطقه به کمک تحلیل اسم آذربایجان دارند.» (ص 40) علی یف بر این باور است که این قبیل محققان که با استدلال های سطحی و از راه به اصطلاح «تحقیقات ریشه شناختی» عامیانه که بیشتر به «فال قهوه» می ماند تا پژوهش علمی، سعی در برشمردنِ یک منشاء ترکی برای نام آذربایجان دارند در اشتباه می باشند. وی می نویسد تلاش آنها بر این انتساب یک «منشاء ترکی نام آذربایجان ارزش انتقاد هم ندارد، زیرا آنها متزلزل و پا در هوا هستند. تألیفات این مؤلفان بر پایة علمی استوار نیستند و فاقد هر گونه معیاری در مورد ساختار و بررسی ریشه شناسی اند و استدلال هایی که بر قانونمندی موضوع متکی نباشند، در علم پذیرفته نیستند.» (همانجا) . وی سپس «دربارة بنیاد نام آذربایجان به طور علمی به بحث» می پردازد و دربارة نام آذربایجان، این ایالت کهن و تاریخی ایران زمین می نویسد : « می توان با قاطعیت گفت که دو شکل سنتی از جاینام آذربایجان وجود داشته است. یکی فارسی میانه Aturpatakan که تلفظ واقعی آن در قرون سوم تا هفتم میلادی به صورت Adurbadagan درآمده است؛ و شکل دوم atarpatakan (a) که ظاهراً مادی است ... بدین ترتیب بار دیگر بر نتیجة آنچه در این بخش گفته شد تأکید می کنیم. نام آذربایجان از طریق یک سلسله اشکال بینابینی تأیید شده در منابع که انواع قانونمند آوایی یک اسم و مأخوذ از اشکال نسبتاً متقدم مانند adarbaygan و مانند آن هستند و در اصل از شکل اولیة Atarpatakan (a) مشتق شده اند ـ گرفته شده است، امری که در واژه سازی ایرانی کاملاً معمول است ... نه تنها نام کشور آتروپاتن، بلکه زبان مردم این کشور نیز ایرانی بوده است. و نیز زبانِ دین زرتشتی و تقریباً بدون شک اصطلاحات اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی نیز ایرانی بوده اند.» (همان، ص 48). این بخش با همین بحث به پایان می رسد . در بخش دوم کتاب که «عصر پیش از هلنیسم در شرق: فتوحات اسکندر مقدونی، فروپاشی امپراتوری هخامنشی» نام دارد با اشاره به شورشی در اواخر سدة پنجم پیش از میلاد در ماد رخ داد به رویدادهای دیگر ساتراپی های امپراتوری هخامنشی و همسایگان ماد اشاره شده است و ضعف پارس ها و شورش هایی که در دیگر ساتراپی ها علیه آنها رخ داد . علی یف با اشاره به ضعف فزایندة قدرت پادشاه پارس در ادارة سرزمین پهناور خود، به قدرت گرفتن یونانی هایی اشاره دارد که کاملاً بر ضعف حکومت پارس ها واقف بودند و انقراض امپراتوری هخامنشی را اجتناب ناپذیر دانسته است. در ادامه به شعله ور شدن جنگ میان اسکندر و پارس ها می پردازد . جنگ میان سپاهیان کودومان یا همان داریوش سوم هخامنشی با اسکندر مقدونی که به سال 334 پ. م. در سواحل رود گرانیکوس روی داد سرآغاز چند جنگ دیگر بود که جنگ گوگمل نقطه پایانی بود بر تفوق ایرانیان و شروع چیرگی مقدونی ـ یونانی ها. به نوشتة علی یف مادها به فرماندهی آتروپات، ساتراب هخامنشی ماد در جنگ گوگمل شرکت داشتند و در کنار آنان کادوسی ها، آلبان ها و سکاسنی ها نیز در پیکار علیه یونانی ها به میدان نبرد شتافته بودند. نویسنده بر این باور است که پس از مدتی سکاها و کادوسی ها و سپس آتروپات دست از حمایت و پشتیبانی خود از داریوش سوم کشیده اند . پس از اشارة کوتاه نویسنده به فرجام هخامنشیان، او هخامنشیان را در تاریخ ملل باستان مشرق زمین دارای اهمیت بسیار زیاد دانسته و با مروری گذرا بر آداب و سنن، فرهنگ و هنر، حیات اقتصادی آنها می نویسد : « با یادآوری مجدد نقش و اهمیت دورة هخامنشی در تاریخ ملل سرزمین ما بار دیگر متذکر می شویم که ساکنان باستانی سرزمین های ماورای قفقاز، آسیای میانه و بعضی دیگر از قسمت های اتحاد جماهیر شوروی شرکت فعالی در حیات دولت هخامنشی و ترکیب فرهنگ آن داشته اند. از همین رو کاملاً محق هستیم که دوران هخامنشی را به عنوان مرحله ای مهم در تاریخ ملل کشور خود بررسی کنیم.» (همان، ص 70) در بخش سوم تاریخ آتروپاتن تحت عنوانِ «آتروپات ساتراپ هخامنشی در ماد: تشکیل دولت مستقل ماد آتروپاتن (ماد کوچک) در آذربایجان» به اوضاع سرزمین ماد پس از شکست هخامنشیان پرداخته است. علی یف ضمن ردّ اخباری که دربارة کشته شدن آتروپات در نبرد با سپاهیان آریستون در پاره ای منابع ارائه شده، بر این تأکید می کند که: «کاملاً روشن است که آتروپات بعدها بنیان گذار پادشاهی ای گشت که ماد کوچک یا آتروپاتن نامیده شد.» (ص 77) . روابط اسکندر و آتروپات و آیندة حکومت او و ایجاد روابط نزدیک با مقدونی ها تا جایی که آتروپات دختر خویش را به پردیکاس، سردار نامی اسکندر به زنی می دهد و دگرگونی های سیاسی در این منطقه و از آن میان شورش باری آکس در ماد که علیه استیلاگران مقدونی به پا خاسته از دیگر نکات طرح شده در این بخش است . در ادامه علی یف با بحثی پیرامون تحولات ساتراپی ماد پس از کشته شدن پردیکاس به تقسیم بندی های جدید ساتراپی ها ـ که آتروپاتن مشمول آن نمی شود ـ به شکل گیری دولت ماد جدید می پردازد. به نوشتة او به دلیل فقدان اطلاعات لازم دربارة وضعیت اقتصادی، سیاسی و فرهنگی آتروپاتن در این باره نمی توان آگاهی های جامع و کاملی به دست داد و با طرح تأثیر هلنیسم بر شرق در این دوره و ادغام فرهنگی یونان و شرق، آن را دوره ای مهم در نفوذ و ترویج انواع مکاتب، علم و دانش، ادبیات و هنر یونانی در کشورهای باستانی شرقی به شمار آورده و ترویج زبان یونانی در مناطق وسیعی از شرق و از آن میان در آتروپاتن را از مظاهر بسیار با اهمیت این عصر دانسته است. (ص 87). که در «آتروپاتن در نظام دولت های هلنیستی»، چهارمین بخش از این اثر در چارچوب بررسی و ارزیابی کارنامة ده سالة فرمانروایی اسکندر به آن پرداخته شده است . اقرار علی یف در ادامه به دگرگونی های پس از مرگ اسکندر و موضوع جانشینی او پرداخته و به سرنوشت امپراتوری بزرگ او که پاره ای از آنها استقلال یافته و پاره ای دیگر در نفوذ حکومت مرکزی باقی ماندند اشاره می کند. بعد از تقسیم بندی دوبارة ساتراپی ها، ماد به پیتون واگذار گردید، اما آتروپات کماکان حاکمیت خویش بر آتروپاتن را حفظ نمود . نویسنده این بخش را با شرحی کوتاه پیرامون دگرگونی های سیاسی اجتماعی آتروپاتن و همسایگان آنها چون پادشاهی های ارمنی ها و حکومت های مستقل الیمائیس، خاراکنا و پرسیدا در نواحی غرب ایران و ارتفاعات ارمنستان و درگیری های میان اشکانیان و سلوکی ها و پایان اقتدار سلوکی ها و روند تأثیر هلنیسم در ماد کوچک به پایان می رساند . بخش پنجم تاریخ آتروپاتن «آتروپاتن در ابتدای قرن اول میلادی جنگ با استیلاگران اجنبی» نام دارد. به باور علی یف این دوره فقط عصر تلاطم های سیاسی نبود، بلکه در آن دوران تغییرات اجتماعی ـ اقتصادی، فرهنگی ودینی و غیره نیز بوده است (ص 108). او به قدرت گیری پارت ها و حضور پر رنگ آنان در ماورای قفقاز و به ویژه آلبانی اشاره نموده و مجسمه ها و سکه ها و گورهای سفالی کشف شده در روستای ملاایسا (عیسی؟) کلا در منطقة اسماعیلی را دلیل اثبات این گفته خود می داند. (ص 110). انگیزه ها و علل نزدیکی و پیوند مادهای آتروپاتن با پارت ها، سنن مذهبی رایج در آتروپاتن از دیگر مباحث طرح شده در این بخش هستند . به نوشتة علی یف در دورة مورد بحث «تحت تأثیر پارت ها نوعی آیین زرتشتی اوستایی جدید و همچنین آتش مقدسی که بعدها به نام آذرگشنسب معروف گشت، در آتروپاتن رایج گردید که مرکز آن آتشکدة شهر شیز (تخت سلیمان کنونی) بود.» (ص 112). در همین زمینه علی یف به انطباق عقاید مذهبی مادها با مندرجات ویدی ودات اولیه اشاره کرده است . جنگ های میان پارت ها و ارمنی ها و تأثیرات آن بر آتروپاتن و نیز جنگ های پارت ها با رومی ها بر سر ارمنستان و پیروزی چشمگیر سپاهیان پارتی به فرماندهی سورنا بر رومی ها در جنگِ کاره که در سال 53 پ.م. در شمال بین النهرین روی داد از دیگر موضوعات طرح شده در این بخش از کتاب هستند . در ادامه نویسنده باز به جنگ های دیگر ایران و روم اشاره می کند؛ با به قدرت رسیدن مارک آنتونی (مارکوس آنتونیوس) روابط دو امپراتوری به وخامت گرائیده بود. مارکوس آنتونیوس به دنبال جبران شکست پیشین، در سال 38 پ.م. پارت ها را در گیندار شکست سختی می دهد. پس از آن او باز در سال 36 پ.م. به عزم جنگ با پارت ها با سپاهیان خود به سوی ایران به حرکت در می آید. فرهاد چهارم پادشاه اشکانی به همراه سپاهیان خود و از آن میان شانزده هزار آتروپاتنی که در کنار او بودند، آمادة دفاع از سرزمین خود شدند تا اینکه مارکوس آنتونیوس، فراسپ یکی از تخت گاه های آتروپاتن را محاصره می کند. اما سرانجام مجبور به عقب نشینی و بازگشت می شود، آن هم با تلفات بسیار سنگین که سوارة نظام پارت ها به همراه آتروپاتنی ها بر نیروهای او وارد می کنند . در بخش ششم کتاب، «یادمان های فرهنگی آتروپاتن»، علی یف تا جایی که توانسته و داده های تاریخی و یافته های باستان شناسی اجازه داده است دربارة نقاط مسکونی، استحکامات، اصول معماری، روش های فنی ِ ساختمانی، مراسم تدفین، چگونگی گردش پول و پاره ای دیگر از ویژگی های فرهنگی آتروپاتن توضیحاتی ارائه کرده است . بخش هفتم و پایانی کتاب، «دین، اوستا، آیین زرتشتی» نام دارد. اقرار علی یف می نویسد: «به نظر می رسد که در قرون اول هزارة نخست پ.م. در نواحی غرب ماد، از جمله در منطقة ماد کوچک، یا ماد آتروپاتن، تعالیم مختلف مزدایی رواج داشته است. ظاهراً در آغاز هزارة نخست در این نواحی مراکز تبلیغ عقاید و آرای خرده اوستا وجود داشته است.» (ص 161). او می افزاید که امکان دارد تعالیم مزدایی و حتی زرتشتی ـ مزدایی در نواحی آتروپاتن بی تردید پس از فتح ماننا به دست مادها، به ویژه پس از تجمع بخشی از قوم ماد در این سرزمین و به وجود آمدن ماد جدید، تحکیم یافته باشد. (همانجا) تاریخ آتروپاتن بدون تردید یکی از مهم ترین و مستندترین پژوهش های منتشر شده که در این زمینه است. آرای علمی علی یف در این کتاب همانند دیگر آثار او مبتنی بر منابع و مآخذ معتبر است و هیچ سخنی را برابر میل و دل خویش و یا بنا بر مصالح ایدئولوژیک و سیاسی بر زبان جاری نساخته است . با نگاهی به تعداد ارجاعات او درهر بخش از این کتاب درمی یابیم که او هیج سخن و ادعایی را بدون مآخذ معتبر بیان ننموده و برای رسیدن به نتیجه گیری درست هیچ پژوهش مستند و معتبری ـ حتی آثار پژوهشگران غربی که در دورة شوروی با احتیاط بسیار به آنها نگریسته می شد ـ را از نگاه تیزبین خود دور نگاه نداشته است. نام کسانی چون: آنکتیل دوپرون، امیل بنونسیست، آرتورکریستن سن، نیبرگ، مری بویس، گایگر، بیلی، هوفمان، گریشمن، راولینسون، شییمان، مومزن، گوتشمید، مارکوارت، ریچارد فرای، زیگلر، هرتسفلد، نویمان، هنینگ، اشپیگل، او مستند (اولمستد) که از برجسته ترین خاورشناسان غربی هستند در کنار نام ده ها آکادمیسین و خاورشناس روسی که هر کدام در جهان علم و دانش شناخته شده و از اعتبار علمی شایان توجهی برخوردار هستند، اعتبار ویژه ای به اثر او بخشیده است . بی گمان هیچ پژوهشگر و علاقمند به این دوره در ایران بی نیاز از مراجعه به این کتاب اقرار علی یف و دیگر پژوهش عالمانة او، پادشاهی ماد ـ که در سال 1388 با ترجمة بسیار خوب کامبیز میربهاء، در سلسله انتشارات ققنوس ـ به چاپ رسید نیست . کتاب تاریخ آتروپاتن نیز پیشتر در سال 1378 در ایران به چاپ رسیده است، با این مشخصات: تاریخ آتورپاتکان، پروفسور اقرار علی اُف، ترجمة دکتر شادمان یوسف، ویراستار متن فارسی فریدون جنیدی، نشر بلخ، وابسته به بنیاد نیشابور» که ترجمة دقیق نیست و خطاهای بسیاری در خود دارد . منابع: 1- عادل ارشادی فر، «کوچورن و آچیقلایان، آذربایجان تاریخی اوزره پروفسور لار مباحثه سی»، مجلة وارلیق، شمارة 151-150، پاییز و زمستان 1387 2- عنایت الله رضا، آذربایجان و اران (آلبانیای قفقاز)، 1360، تهران، انتشارات ایران زمین 3- اقرار علی یف، پادشاهی ماد، ترجمة کامبیز میربهاء، 1388، تهران، ققنوس 4- اقرار علی یف، تاریخ آتروپاتن (آذربایجان باستان)، ترجمة مهناز صدری، 1391، تهران، ققنوس 5- اقرار علی یف،تاریخ آتورپاتکان، ترجمة دکتر شادمان یوسف، ویراستار متن فارسی فریدون جنیدی، 1378، نشر بلخ، وابسته به بنیاد نیشابور
چهارشنبه ، ۶آبان۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: آران نیوز]
[مشاهده در: www.fa.arannews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 7]
-
گوناگون
پربازدیدترینها